ශ‍්‍රී ලංකාවේ පාෂාණ සංකීර්ණ හා පාෂාණ
ශ‍්‍රී ලංකාවේ පාෂාණ සංකීර්ණ හා පාෂාණ
භූ විද්‍යාත්මක වශයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවේ පාෂාණ ව්‍යුහය දෙස බලන විට මූලික වශයෙන් 90% පමණ අදින් වසර 550 පමණ පෙර යුගයේ එනම් ප‍්‍රාග් කේම්බී‍්‍රය යුගයේ නිර්මාණය වි ඇති බවක් දක්නට හැකිය. එහිදී තත් පාෂාණයන් දැඩි වශයෙන් විපරීතකරණයට [Highly crystalline rock] පත් වූ බව දක්නට හැකිය. විශේෂයෙන් උතුරු කලාපයේ මයෝසීන යුගයේ නිර්මාණය වූ හුණුගල් තට්ටුවක් දක්නට හැකි වන්නේය. මෙහිදී ප‍්‍රාග් කේම්බීය යුගයේ නිර්මාණය වූ පාෂාණයන් තත් පාෂාණයන්හී වර්ගය [rock types], ලක්‍ෂණ [Isotopic characteristics] හා ව්‍යුහය [Structures] අනුව ප‍්‍රධාන කොටස් සතරකට දක්වනු ලැබේ. එසේම මයෝසීන යුගයේ නිර්මාණය වූ හුණුගල් තට්ටුව ද ඇතුළුව ප‍්‍රධාන කොටස් පහක් වශයෙන් තත් පාෂාණ වර්ගීකරණය සිදු කළ හැකිය. ඒ අනුව
⦁ උස්බිම් සංකීර්ණය [Highland Complex] - මධ්‍ය කඳුකරයේ උස්බිම් ද ඇතුළුව ඊසාන දිග සිට නිරිත දිග දක්වා කලාපයේ මෙම සංකිර්ණය ව්‍යාප්තව ඇත.
⦁ වන්නි සංකීර්ණය [Wanni Complex]- බටහිර විජයානු සංකීර්ණය වශයෙන් හඳුන්වන මෙම සංකිර්ණය උස්බිම් සංකිර්ණයෙන් බටහිර පහත් භූමීය ආශ‍්‍රිතව ව්‍යාප්තව ඇත.
⦁ විජයානු සංකීර්ණය [Vijayan Complex]- උස්බිස් සංකීර්ණයට නැගෙනහිරට වන්නට මෙම සංකීර්ණය පිහිටා ඇති බවක් දක්නට හැකිය.
⦁ කඩුගන්නාව සංකීර්ණය [Kadugannawa Complex]- මධ්‍ය කඳුකරයේ උස්බිම් සංකිර්ණයේම පිහිටා ඇති මෙම සංකිර්ණය ගත් කළ වෙනස් වු පාෂාණ සංයුතියකින් යුක්තව දක්නට හැතිය.
⦁ හුණුගල් [Limestone]- විශේෂයෙන් අවසාදිත පාෂාණ බහුල වශයෙන් දක්නට ලැබෙන මෙම කලාපය හලාවත, පුත්තලම , මන්නරාම, යාපනය ආදී වශයෙන් වයඹ හා උතුරු වෙරළ බිම් ආශ‍්‍රිතව ව්‍යාප්ත වී ඇත.
ශ‍්‍රී ලංකාවේ පාෂාණ සංකීර්ණ
තත් අකාරයෙන් වර්ගීකරණයට බඳුන් කරන ලද පාෂාණ සංකීර්ණ වල විවිධ වූ පාෂාණ අන්තර්ගත වීමක් දක්නට හැකිය. එහිදී ශ‍්‍රී ලංකාවේ පාෂාණ ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ සොයා බැලීමේ දී මූලික වශයෙන් ලංකාවේ පාෂාණ ව්‍යාප්තිය පහත ආකාරයෙන් දක්වන්නට හැකිය. එහිදී තත් පාෂාණ ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීමේදී මූලික වශයෙන් ප‍්‍රධාන පාෂාණ සංකීර්ණ හතරෙහි විවිධ වර්ගයේ පාෂාණ අන්තර්ගතය. තත් අන්තර්ගතය අනුව එම සංකීර්ණයන්හී බහුල වශයෙන් අඩංගුවන පාෂාණ වර්ගයන් [rock types] හා තත් පාෂාණවල ලක්‍ෂණයන් කවරේද යන්න අධ්‍යනය කළ හැකිය. ඒ අනුව
උස්බිම් සංකීර්ණය පාෂාණ කලාපය තුළ අඩංගුවන පාෂාණ අතර ග‍්‍රැනයිට්, චානෝකයිට් නයිස් [Charnokitic gneiss], කිරිගරුඩ [Marble], තිරුවාන [Quartzite], තිරුවාන-මිනිරන් සහිත නයිස් [Quartzofeldspathic gneiss], කැල්ක් ග‍්‍රැනියුලයිට් ආදී පාෂාණ ප‍්‍රමුඛ පාෂාණ වේ. විජයානු සංකීර්ණය - මෙම පාෂාණ කලාපයේ අන්තර්ගත වන පාෂාණ අතර ග‍්‍රැනයිට් නයිස්, චානෝකයිට් නයිස් , බයෝටයිට් නයිස්, හොන්බ්ලෙන්ඞ් බයෝටයිට්, ග‍්‍රැනයිට්, ඕගන් නයිස්, ඩොලමයිට්, කිරිගරුඬ ආදී පාෂාණ මූලික වේ. වන්නි සංකීර්ණය කලාපයේ අන්තර්ගත පාෂාණ අතර ග‍්‍රැනිටොයිඞ් පාෂාණ, චානොකයිට් නයිස්, විරල විපරීත අවසාදිත පාෂාණ ප‍්‍රමුඛ වේ. කඩුගන්නාව සංකීර්ණය පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීමේදී බයෝටයිට් නයිස්, හෝර්න්බ්ලෙන්ඞ් හා ඇම්පිබයෝටයිස් පාෂාණ අනර්තර්ගතයක් දක්නට හැකිය. විශේෂයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවේ වයඹ හා උතුරු මුහුදු බඩ කොටසේ හුණුගල් බහුල වශයෙන් ව්‍යාප්ත වී ඇති ආකාරයක් දක්නට හැකිය. පාෂාණ යනු විවිධ වූ ඛණිජ එකතු වීමෙන් නිර්මාණය වූ ද්‍රව්‍යාත්මක වස්තුවකි. විවිධ වූ ඛණිජය වර්ග තත් පාරිසරික තත්වය මත ක‍්‍රියාකාරි තත්වයකට පත් වීමෙන් පාෂාණයන් නිර්මාණය සිදු වේ. ඒ අනුව විවිධ පාරිසරික තත්වයන්හී දී විවිධ වූ පාෂාණයන් නිර්මාණය සිදු වේ. මේ අනුව ලංකාවේ දැනිට පවතින ප‍්‍රධාන පාෂාණ සංකීර්ණ තුළ විවිධ වූ පාෂාණ ව්‍යාප්තියක් දක්නට හැකිය. මෙහිදී පාෂාණ ප‍්‍රභවය යන වර්ගීකරණය යටතේ පාෂාණ වර්ග තුනක් හඳුනා ගත හැකිය. එනම්
⦁ ආග්නේය පාෂාණ [Lgneous Rock]
පාෂාණ අතුරින් ප‍්‍රධාන පාෂාණ කාණ්ඩයක් වශයෙන් ආග්නේය පාෂාණ හඳුනා ගත හැකිය. තත් පාෂාණයන් අධික වශයෙන් තාපයට බඳුන් වීම මත නිර්මාණය වේ. පෘථිවිය අභන්තරයේ ඇති පාෂාණ හා ඛණිජ පෘථිවිය අභන්තරයේ අධික වූ තාපය හේතු කොටගෙන ද්‍රව බවට පත් වනු ලැබේ. එම ද්‍රව්‍යයන් පාෂාණ ද්‍රව හෙවත් මැග්මා වශයෙන් හඳුන්වන අතර තත් පාෂාණ ද්‍රව්‍යයන් පෘථිවි පෘෂ්ඨයට පැමිණීමත් සමඟ ක‍්‍රමයෙන් සිසිල් වී ඝනීභවනීය තත්වයට පත් වීමෙන් අග්නේය පාෂාණයන් නිර්මාණය වනු ලැබේ. ඇතැම් විටකදී පාෂාණ ද්‍රවණය පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේදී ද සිසිල් වනු ලැබේ. එලෙස ඝනීභවනීය තත්වයට පත් පාෂාණ දක්නට ලැබේ. මෙලෙස නිර්මාණය වූ අග්නේය පාෂාණ බහුල වශයෙන් යමහල් ආශ‍්‍රිතව දක්නට ලැබේ. මේ අනුව මෙලෙස නිර්මාණය වූ ආග්නේය පාෂාණ වර්ග වශයෙන් ග්රැනිට්, ඩයොරයිට්, ෆෙල්සයිට්, බැසොල්ට්, ඔබසිඩියන්, ලූහු යමහල් පාෂණය ආදීය හැඳින්විය හැකිය.
⦁ විපරීත පාෂාණ [Metamorphic Rock]
විපරීත පාෂාණ යනු විපරීත හෙවත් වෙනස් වීමට බඳුන් වූ පාෂාණ වර්ග වශයෙන් දක්වන්නට හැකිය. ඇතැම් විටකදී විපරීත පාෂාණවල මුල් තත්වය ආග්නේය පාෂාණයක් හෝ අවසාදිත පාෂණයක් වීමට හැකිය. එහිදී එලෙස තිබී ක‍්‍රමයෙන් විපරීතකරණයට හෙවත් වෙනස් වීමට බඳුන් වීමෙන් තත් පාෂාණ විපරීත පාෂාණයක් බවට පත් විය හැකිය. සාගරයේ විවිධ වූ අවසාදිත පාෂාන වර්ග දක්නට ලැබේ. තත් අවසාදිත පාෂාණ විශාල වශයෙන් තාපකරණයට බඳුන් වීම හේතුවෙන් තත් පාෂාණ ක‍්‍රමයෙන් විපරීතකරණයට බඳුන් වනු ලැබේ. හුණුගල් විපරීතකරණයට බඳුන් වීම තුළින් පිළිවෙළින් කිරිගරුඬ පාෂාණය නිර්මාණය වේ. මේ අකාරයෙන් විපරීතකරණයට බඳුන් වූ පාෂාණ වර්ගයන් පිළිබඳ අධ්‍යයනයේදී විවිධ වූ විපරීත පාෂාණ දක්නට හැකිය. පතුරු පාෂාණ, ශිෂ්ට් පාෂාණ, සර්පන්ටයින් පාෂාණ, තිරුවාණා පාෂාණ ආදී පාෂාණයන් විපරීත පාෂාණයන්ට අයත් වේ.
⦁ අවසාදිත පාෂාණ [Sedimentary Rock]
අවසාදිත වශයෙන් තැන්පත් වී නිර්මාණය වන පාෂාණ අවසාදිත පාෂාණ වශයෙන් හඳුන් වනු ලැබේ. මෙහිදී සත්ත්ව, ශාක හා අනෙකුත් අවසාදිත තැන්පත් වීමෙන් මෙම පාෂාණ නිර්මාණය වේ. මෙම පාෂණ ගණයට අයත් වන පාෂාණ අතර වැලිගල් , හුණුගල් , වටපිඩුගල, ශල්ක හෙවත් මඩගල්, ඩොලමයිට්, ගල් ආදී පාෂාණ ප‍්‍රමුඛ පාෂාණ වේ.
