සුළං ඛාදනය
- සුළං ඛාදනය සිදුවන ප්‍රදේශ.
බහිර්ජන්‍ය බලවේග වල තවත් ඛාදන කාරකයක් වන්නේ සුළගයි. පෘථිවියේ බහුල ව සිදුවන්නේ ජල ඛාදනය බව අපට දැන ගැනීමට හමුවනවා.
ජලය ඉතාමත් හිග වූ ප්‍රදේශ වල ද ඉදහිට වැටෙන මහ වැසි මගින් තාවකාලික ගංගා ඇති වී එ මගින් කිසියම් ඛාදනයක් සිදුවෙයි.
ඒ හැරුණු කළ ජල හිගයක් පවතින බොහෝ ප්‍රදේශවල ජීරණය වු ද්‍රව්‍ය යළිත් බිදීමට ලක්වීම නිසා වැලි හෝ ඉතා සියුම් ලොයෙස් බවට පත් වෙයි.
ජලය නොමැති වීම නිසා මෙ බදු ප්‍රදේශ වල වෘක්ෂලතා ආවරණයක් ද නොමැත. ඇත්නම් ඇත්තේ ඉතා මිටි පදුරුය.
වැටෙන සීමිත වැස්ස ඝන වෘක්ෂලතාවක් ඇතිකිරීමට සමත් නොවෙයි. අධික උෂ්ණත්වයක් පැවතීම නිසා වැටෙන වැස්ස ඉක්මනින් වාෂ්පීකරණය වෙයි.
ලැබෙන වර්ෂාපතනයට වඩා වාෂ්පීකරණය වන ප්‍රමාණය වැඩිය. වර්ධනය වූ පාංශු ස්තරයක් නොමැති බැවින් ලැබෙන ජලය වුව ද රැස් නොවෙයි.මෙ බදු ප්‍රදේශ හදුන්වන්නේ ශූෂ්ක ප්‍රදේශ නමිනි.
ගංගා වලට මෙන් නොව සුළගට ද්‍රව්‍ය බෑවුමේ ඉහළටත් පහළටත් පරිවහනය කළ හැකිය.
එහෙත් ග්ලැසියර් , ගංගා , ආදිය සමග සසදන කල විශාල කැබලි වලින් යුත් භාරයක් එයට පරිවහනය කර නොහැක.
මෙසේ වීමට හේතුව අයිස් වලත් ජලයත් ඝනත්වය ඉතා වැඩි බැවිනි. වාතයට වඩා ජලය අටසිය ගුණයක් ඝනත්වයෙන් යුක්තය.
මේ නිසා සුළගට ගෙනයා හැක්කේ ඉතා කුඩා කැබලි , වැලි සහ ලොයෙස් ය. එසේ ම සුළගේ ඛාදිත බලය මූලික වශයෙන් සාධක දෙකක් මත රදා පවතී.
එනම් සුළගේ ප්‍රවේගය සහ මතුපිට තලයේ රළු ස්වභායයි. සුළගේ ප්‍රවේගය වැඩි වන්න වැඩි වන්න එහි ඛාදන බලය වැඩි වෙයි.
එසේ ම තලය මත පදුරු , ලැහැබ් , පාෂාණ කැබලි , ආදිය වැඩිවන විට සුළගේ වේගයට බාදා පැමිණේ.
ශුෂ්ක ප්‍රදේශය පුරා හමායන දැඩි සුළග මගින් ද්‍රව්‍ය එස වීමත් පරිවහනය කිරීමත් සිදුවෙයි. ඒ අනුව ජල ඛාදනයෙන් පරිබාහිරව තවත් ඛාදන ක්‍රියාවලියක් ක්‍රියාත්මක වෙයි.
මෙය ශුෂ්ක ඛාදනය හෙවත් සුළග මගින් කෙරෙන ඛාදනය නමින් නම් කෙරේ. සමහර විට කාන්තාර භූ දර්ශනය වශයෙන් ද නම් කරයි.
සුළග මගින් සිව් ආකාරයකට පරිවහනය කෙරේ. විශාල කැබලි පෙරලෙමිනුත් එයට වඩා කුඩා කැබැලි පිනුම් ගසමිනුත් සියුම් ම ද්‍රව්‍ය සුළගේ පාවෙමින් ගමන් කරයි.
ශූෂ්ක ප්‍රදේශ වල සිදුවන ජීර්ණ ක්‍රියාවලිය
සුළං ඛාදනය ඇති වන ප්‍රදේශ වල සිදුවන ජීර්ණ ක්‍රියාවලිය ගංගා ඛාදනය සිදුවන ප්‍රදේශ වල නිරීක්ෂණය කළ හැකි ජීර්ණ ක්‍රියාවලියෙන් බොහෝ වෙනස්ය.
මෙම ප්‍රදේශ වල දහවල් උෂ්ණත්වය ඉතා අධික වන අතර රාත්‍රි කාලයේ දී උෂ්ණත්වය ඉතා පහළ මට්ටමක පවතී.
මේ නිසා උෂ්ණත්ව අන්තරය ඉතා වැඩිය.දහවල දී පවතින අධික උෂ්ණත්වය හේතු කොටගෙන කාන්තාරයේ ඇති පාෂාණ ප්‍රසාරණයට ලක් වෙයි.
රාත්‍රි කාලයේ ඇති අඩු උෂ්ණත්වය හේතු කොටගෙන මෙම පාෂාණ සංකෝචනයට ලක් වෙයි. මෙසේ සංකෝචනය වීමේ දී එම පාෂාණ කුට්ටිවලට බිදී යයි.
- ඛාදනය සිදුවන හැටි
කාන්තාර ප්‍රදේශ වල රසායනික ජීර්ණය සිදු නොවන්නේ එහි ඇති ජල ඌණතාවය නිසාය.
ශූෂ්ක ඛාදනය සිදුවන ප්‍රදේශ වල ඇත්තේ හෞතික ජීර්ණය හෙවත් යාන්ත්‍රික ජීර්ණයයි.
මෙ මගින් නිර්මානය වු ද්‍රව්‍ය වේගවත්ව හමන සුළග මගින් ඔසවාගෙන යනු ලැබේ.
නැතහොත් ජල පහරකින් විතැන් කෙරේ. සුළග මගින් ඔසවාගෙන යන මේ ද්‍රව්‍ය සුළගේ භාරය නමින් හදුන්වයි.
- අපහරනය
සුළගේ වේගය වැඩිවන විට වැලිතලාවේ වැලි සුළගට එක් වෙයි.
පළමුව ඔසවන්නේ ඉතාමත් සියුම් කැටය. සුළගේ වේගය තව තවත් වැඩිවන කල විශාලත්වය අනුව වැලි කැට ඔසවනු ලබයි.
