රසායන විද්‍යාව කෙටිසටහනක්
විද්‍යුත් සෘණතාව
අණුවක පවතින බන්ධනයක දී ඉලෙක්ට්‍රෝන තමා දෙසට ආකර්ෂණය කර ගැනීමේ හැකියාව මූලද්‍රව්‍යයෙන් මූලද්‍රව්‍යයට වෙනස් වේ. ප‍්‍රමාණාත්මක ව ප‍්‍රකාශ කළ මෙම හැකියාව මූලද්‍රව්‍යයක විද්‍යුත් ඍණතාව ලෙස හැඳින් වේ.
ඉලෙක්ට්‍රෝන බන්ධුතාව
වායුමය මූලද්‍රව්‍ය පරමාණුවක් එක් ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් ලබා ගෙන වායුමය ඒක සෘණ අයනයක් බවට පත් වීමේ දී සිදු වන ශක්ති විපර්යාසය මේ නමින් හැඳින්වේ. බොහෝ මූලද්‍රව්‍යවල පළමු වන ඉලෙක්ට්‍රෝන බන්ධුතාව ඍණ අගයක් ගනියි. එයට හේතුව එකතු වූ ඉලෙක්ට්‍රෝනය න්‍යෂ්ටික ආරෝපණය ම`ගින් ආකර්ෂණය කිරීම යි.
දෙ වන ඉලෙක්ට්‍රෝන බන්ධුතාව සැම විට ම ධන අගයක් ගනියි. එයට හේතුව දැනට මත් ඍණ ආරෝපිත අයනයකට ඍණ ආරෝපිත ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් එකතු වී තිබීම යි.
ආවර්තයක් ඔස්සේ වමේ සිට දකුණට යාමේ දී න්‍යෂ්ටික ආරෝපණය වැඩි වන අතර පරමාණුක අරය අඩු වේ. එ බැවින් අයනීකරණය ශක්තිය වැඩි වේ. එම නිසා ආවර්තයක් ඔස්සේ වමේ සිට දකුණට යාමේ දී කැටායන සෑදීමේ ප‍්‍රවණතාව අඩු වන අතර ඔක්සිහාරකයක් ලෙස කි‍්‍රයා කිරීමේ හැකියාව ද අඩු වේ. එසේ ම ආවර්තයක් ඔස්සේ වමේ සිට දකුණට යාමේ දී ඇනායන සැදීමේ හැකියාව වැඩි වන අතර ඔක්සිකාරකයක් ලෙස කි‍්‍රයා කිරීමේ හැකියාව ද වැඩි වේ.
පරමාණුක අරය
සාමාන්‍යයෙන් න්‍යෂ්ටිය හා ඉලෙක්ට්‍රෝන පවතින බාහිරතම ශක්ති මට්ටම අතර දුර පරමාණුක අරය ලෙස සලකනු ලැබේ. එහෙත් ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් පිහිටන ස්ථානය අවිනිශ්චිත බැවින් එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස
පරමාණුක අරය ප‍්‍රකාශ කිරීම අසීරු ය. එ බැවින් පරමාණුක අරය විවිධ ආකාරයට අර්ථ දක්වනු ලැබේ.
අභ්‍යන්තර ශක්තිමට්ටම්වල පවතින ඉලෙක්ට්‍රෝන ම`ගින් බාහිරතම ඉලෙක්ට්‍රෝන කෙරෙහි න්‍යෂ්ටිය දක්වන ආකර්ෂණයට බාධා පමුණුවනු ලැබේ. මෙම බලපෑම ‘නිවාරක ආචරණය’ නම් වේ. න්‍යෂ්ටියේ ඇති ප්‍රෝටෝන ම`ගින් ඉලෙක්ට්‍රෝන වලාව ආකර්ෂණය කෙරේ. මෙම ආකර්ෂණයේ හා නිවාරක ආචරණයේ සමස්ත බලපෑම ‘සඵල න්‍යෂ්ටික ආරෝපණය’ ලෙස හැඳින්වේ. පරමාණුක අරය හා අයනීකරණය ශක්තිය කෙරෙහි නිවාරක ආචරණය බලපායි.
සහසංයුජ අරය
එක ම මූලද්‍රව්‍යයේ පරමාණු දෙකක් සහසංයුජ ව බැඳීඇති විට එම පරමාණු දෙක අතර අන්තර් න්‍යෂ්ටික
දුරින් හරි අඩක් එහි සහසංයුජ අරය ලෙස හැඳින්වේ.පරමාණුක සහ සංයුජ අරය කාණ්ඩයේ පහළට යන විට
වැඩි වන අතර එය ආවර්තයක වමේ සිට දකුණට 18වන කාණ්ඩය දක්වා අඩු වේ.
ද්විලෝහ විඛාදනය
ද්විලෝහ විඛාදනයේ දී, විද්‍යුත් හා භෞතික වශයෙන් සම්බන්ධිත ලෝහ යුගලක් විඛාදක විද්‍යුත් විච්ෙඡ්ද්‍යයක ගිල්වා ඇති අතර වඩා ප‍්‍රතිකි‍්‍රයාශීලී ලෝහය වැඩි වේගයෙන් විඛාදනය වේ.
‘කැතෝඞීය ආරක්ෂණ ඵලය’ කරණ කොට, යුග්මයෙන් අඩු විඛාදන ප‍්‍රතිරෝධී හෙවත් ‘සක‍්‍රිය’ ලෝහයක වැඩි වශයෙන් ද වැඩි විඛාදන ප‍්‍රතිරෝධී හෙවත් ‘උච්ච’ ලෝහය අඩුවෙන් ද විඛාදනය වෙයි. වැඩි ම හානිය සිදු වන්නේ ලෝහ යුගල ගැටෙන සන්ධියට යි. ද්විලෝහ සන්ධියෙන් ඈතට යත් ම විඛාදනයේ ශීඝ‍්‍රතාව අඩු වේ.
කැතෝඞීය ආරක්ෂණය
එ නම්, ලෝහයක් විද්‍යුත්-රසායනික කෝෂයක කැතෝඩය බවට පත් කිරීමෙන් එය විඛාදනයෙන් ආරක්ෂා කර ගැනීමේ ක‍්‍රමශිල්පය යි. මෙය සිදු කරනු ලබන්නේ ආරක්ෂා කිරීමට ඇති ලෝහය, විද්‍යුත්-රසායනික කෝෂයේ ඇනෝඩය ලෙස ක‍්‍රියා කරන වඩාත් සක‍්‍රිය (පහසුවෙන් විඛාදනයට ලක් වන* ලෝහයක් සම`ග ස්පර්ශ ව තැබීමෙනි. බොහෝ විට, වානේ, ජල හා ඉන්ධන නළ, ගබඩා ටැංකි, ජැටිවල ඇති වානේ කඳන්, නැව්, මුහුදෙන් තෙල් ලබා ගන්නා තැන්වල ඉදි කර ඇති වේදිකා හා ගොඩබිම තෙල් ළිං ආවරණ ආදියේ ආරක්ෂණය සඳහා කැතෝඞීය ආරක්ෂණ පද්ධති භාවිත වේ. යකඩ ගැල්වනයිස් කිරීම වෙනත් නිදසුනකි.
අකර්මණ්‍ය කිරීම
මෙහි දී ලෝහය මත, එය තව දුරටත් විඛාදනය වීම වැළැකෙන පරිදි දැඩි අක‍්‍රියපෘෂ්ඨීය පටලයක් ස්වයංසිද්ධ ලෙස සෑදීමට සලසනු ලැබේ. සාමාන්‍යයෙන් මෙම පටලය අණු කිහිපයක ගනකමින් යුත් ඔක්සයිඩ හෝ නයිට්රයිඩ පටලයකි. මල නොකන වානේ අකර්මණ්‍ය කිරීමට නයිට්රික් අම්ලය යොදා ගත හැකි ය. එය පෘෂ්ඨයේ අපද්‍රව්‍ය ඉවත් කර ආරක්ෂක ඔක්සයිඞ් පටලයක් ලෝහය මත තැන්පත් කරයි. ෆ්ලූවොරීන් ආශ‍්‍රිත කටයුතු සඳහා නිකල් ලෝහය යොදා ගත හැකි ය. මෙහි දී සෑදෙන නිකල් ෆ්ලූවොරයිඞ් පටලය නිසා ලෝහය අකර්මණ්‍ය වේ.
Madhushan Priyanga