s,p හා d ගොනුවල මූල ද්‍රව්‍ය රසායනය පළ වන කොටස
මොනවද මේ s, p හා d ගොනු කියන්නේ ?
කිසියම් මූලද්‍රව්‍යක පරමාණුවක අවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝනය පිරෙන උප කවච මත එම මූල ද්‍රව්‍ය s ගොනුව ට හෝ p ගොනුවට හෝ d ගොනුවට ඇතුළත් කරනු ලබයි . අවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝනය s උප කවච ට පිරේ නම් එම මූල ද්‍රව්‍ය s ගොනුවට අයත් මූල ද්‍රව්‍යයක් ලෙසත් , p උප කවච ට පිරේ නම් එම මූල ද්‍රව්‍ය p ගොනුවට අයත් මූල ද්‍රව්‍යයක් ලෙසත් , d උපකවචයට පිරේ නම් එම මූල ද්‍රව්‍ය d ගොනුවට අයත් මූල ද්‍රව්‍යයක් ලෙසත් හඳුන්වයි.
s ගොනුවේ මූල ද්‍රව්‍ය
ආවර්තිතා වගුවේ පලවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය හා දෙවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය s ගොනුවට අයත් වේ . s ගොනුවේ බොහොමයක් ලෝහ වන අතර එකම අලෝහය වන්නේ හයිඩ්‍රජන් ය.
පලවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය ක්ෂාර ලෝහ ලෙස හැඳින්වේ . 2 කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය ක්ෂාර පාංශු ලෝහ ලෙස හැඳින්වේ.
පළවෙන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය වල ලක්ෂණ.
- සියල්ලම දිලිසෙන සුළුය.
- මෘදු වන අතර Li හැර අනෙකුත් මූලද්‍රව්‍ය මුවහත් පිහියක් ආධාරයෙන් කැපිය හැක.
- කාණ්ඩයේ පහළට යනවිට ලෝහ වල මෘදු බව වඩාත් වැඩි වේ.
- පළවන කාණ්ඩය ලෝහවල කාණ්ඩය පහළට ද්‍රවාංක තාපාංක අඩුවේ .එයට හේතුව ලෝහක බන්ධන ක්‍රමයෙන් දුර්වල වීමයි. ලෝහක දැලිසේ ප්‍රබලතාවය ට ලෝහක අරය හා පිටකල හැකි ඉලෙක්ට්‍රෝන ගණන බලපායි.මේ අනුව කාණ්ඩයේ පහළට යන විට යන විට පිට කළ හැකි ඉලෙක්ට්‍රෝන ගණන එකම අගයක් ගන්නා අතර ලෝහක අරය වැඩි වේ.නිසා ලෝහක දැලිස දුර්වල වේ.ඒ නිසා ලෝහක බන්ධන ද දුර්වල වේ.
- ක්ෂාර ලෝහ ඉහළ විද්‍යුත් හා තාප සන්නායක වේ .
- ක්ෂාර ලෝහ සාදන බොහෝ සංයෝග ස්ථායී ඝන අයනික සංයෝග වේ.
- අනෙකුත් කාණ්ඩ සමග සලකන විට පළවන කාණ්ඩය ලෝහ වලට අඩු ම පළමුවන අයනීකරණ ශක්තියක් ඇත. එයට හේතුව 2S1 ඉලෙක්ට්‍රෝනය පිට කර එයට පහසුවෙන් ම උච්ච වායු විනාසයක් ලබාගත හැකි වීමයි .
- කාණ්ඩය පහළට අයනීකරණ ශක්තිය අඩු වේ .හේතුව කාණ්ඩය මූලද්‍රව්‍යවල පරමාණුක අරය වැඩි වීම යි.
- ක්ෂාර ලෝහ +1 ඔක්සිකරණ අවස්ථාව පෙන්වයි.
- පලවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය වල ප්‍රතික්‍රියාශීලී තව ii කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය වල ප්‍රතික්‍රියාශීලී තාවය වඩා වැඩිය.එයට හේතුව පලවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය වලට ස්ථායී නොවන ඉලෙක්ට්‍රෝන වින්‍යාසයක් තිබීමයි.
- තවද කාණ්ඩය පහලට යන විට මුලද්‍රව්‍යවල ප්‍රතික්‍රියාශීලී තාවය වැඩි වේ.කාණ්ඩයේ පහළට යන විට පරමාණුක අරය වැඩි වීම නිසා න්‍යෂ්ටිය මගින් පිටත ම පවතින ඉලෙක්ට්‍රෝනයට දක්වන ආකර්ෂණය අඩු වීම නිසා එය පහසුවෙන්ම ඉවත්කරලීම ට හැකිවීමයි .
පලවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය වල ප්‍රතික්‍රියා
ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියාව
පලවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය සියල්ලම ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියා කර එහි hydroxide හා හයිඩ්‍රජන් වායුව ලබා දේ. කාණ්ඩය පහළට යත්ම ජලය ප්‍රතික්‍රියාශීලී තාවය වැඩි වේ .
2M(S) + 2H2O(l0 → 2MOH(aq) + H2(g)
2Li + 2H2O → 2LiOH + H2 2Na + 2H2O → 2 NaOH +H2 2K + 2H2O → 2KOH + H2
වාතය සමග ප්‍රතික්‍රියාව
පලවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය සියල්ලම වාතය වූ o2 සමග ප්‍රතික්‍රියා කර එහි ඔක්සයිඩය ලබාදෙයි.
4M(s) + O2(g) → 2M2O(s)
4Na + O2 → 2Na2O
ලිතියම් පමණක් වාතයේ වූේ වූ N2 ප්‍රතික්‍රියා කර නයිට්‍රයිඩය ලබා දෙයි .
6Li + N2 → 2Li3N
පලවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය වැඩිපුර ඔක්සිජන් සමග ප්‍රතික්‍රියා කළ විට ඔක්සයිඩ් ඒට අමතරව පෙරොක්සයිඩය සහ සුපර් ඔක්සයිඩ ද ලබා දෙයි. ලිතියම් ප්‍රධාන වශයෙන් ඔක්සයිඩ ය ලබා දෙන අතර සෝඩියම් සුළු වශයෙන් ඔක්සයිඩ වැඩිපුර පෙරොක්සයිඩ ද ලබා දේ. පොටෑසියම් ඔක්සයිඩය හා පෙරොක්සයිඩ සුළු වශයෙන් දප්‍රධාන ඵලය ලෙස සුපර් ඔක්සයිඩය ද ලබා දේ .
4Li + O2 → 2Li2O
4Na + O2 → 2Na2O / 2Na + O2 → Na2O2
4K + O2 → 2K2O / 2K + O2 → K2O2 / K + O2 → KO2
ක්ෂාර ලෝහ වල හයිඩ්රොක්සයිඩ්
සියලුම ක්ෂාර ලෝහ ඒවායේ ඔක්සයිඩ , පෙරොක්සයිඩ හා සුපර් ඔක්සයිඩ ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියා කර ඒවායේ හයිඩ්රොක්සයිඩ් ලබාදේ.
-
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2
-
Na2O + 2H2O 2NaOH
-
Na2O2 + 2H2O → 2NaOH + H2O2
-
2KO2 + 2H2O → 2KOH + H2O2 + O2
ක්ෂාර ලෝහ වල භාෂ්මිකතාවය කාණ්ඩයේ පහළට වැඩි වේ .
හයිඩ්රොක්සයිඩ් ජල ද්‍රව්‍ය වන අතර ලිතියම් හැර අනෙකුත් හයිඩ්රොක්සයිඩ් තාප ස්ථායි වේ . ක්ෂාර ලෝහ වල හයිඩ්රොක්සයිඩ් සියලුම අම්ල සමග ප්‍රතික්‍රියා කර ලවන ලබා දේ .
-
NaOH + HCI → NacI + H2O
-
2NaOH + H2 SO4 → Na2SO4 + 2H2O
ක්ෂාර ලෝහ වල හේලයිඩ
M2O + 2HX → 2MX + H2O
MOH + HX → MX + H2O
M2CO3 + 2HX → 2MX + CO2 + H2O (M = Li, Na, K, Rb or Cs)
(X = F, Cl, Br or I)
කැටායනය කුඩා වීම හා ඇනායනය විශාල වීම සහ සංයුජතා ලක්ෂණ වැඩි කිරීමට හේතු වේ.
LiCl > NaCl > KCl > RbCl > CsCl & . LiI > LiBr > LiCl > LiF
කැටායනයේ ආරෝපණය වැඩිවන විට එහි එහි සහසංයුජ ලක්ෂණ වැඩි වේ .
Na+CI- < Mg+2CI2 < AI+3 CI3
ක්ෂාර ලෝහ වන හේලයිඩ වල දැලිස් ශක්තිය වැඩි වන විට රෝහල හේලයිඩ වල ද්‍රවාංකය වැඩි වන අතර එහි ජල ද්‍රාව්‍යතාවය අඩු වේ. ක්ෂාර ලෝහ වල හේලයිඩ වල දැලිස් ශක්තිය කාණ්ඩය කාණ්ඩයේ පහළට අඩු වන නිසා හේලයිඩ වල ජල ද්‍රාව්‍යතාවය කාණ්ඩයේ පහළට වැඩිවේ.
ඉතුරු කොටස ඊලග ලිපි වලින් බලාපොරොත්තු වන්න.
