නියැදීම හා සම්බන්ධ සංකල්ප (සංඛ්‍යානය 1 කොටස)
1. සංගහනය (population)
අධ්‍යනයට බඳුන් වන ප්‍රස්තුතයට අදාළ ලාක්ෂණික ඇතුළත් සියලුම ඒකක හෝ පුද්ගලයන් හෝ අයිතම හෝ නිරීක්ෂණ වල එකතුව සංගහනය ලෙස අර්ථ දක්වයි.
උදාහරණ: ශ්‍රී ලංකාවේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය
ශ්‍රී ලංකාවේ ජනගහනය
මෙය පරිමිත සහ අපරිමිත සංගහනය ලෙස කොටස් දෙකකි.
පරිමිත සංගහනය
පරිමිත නිරීක්ෂණ සංඛ්‍යාවක් ඇතුලත් සංගහන පරිමිත සංගහන ලෙස හඳුන්වයි.
උදාහරණ: පාත්තියක ඇති පැළ ගණන
ගමක සිටින ගොවීන් ගණන
ශ්‍රී ලංකාවේ කුටුම්බවල මාසික සාමාන්‍ය ආදායම පිළිබඳ අධ්‍යයනයකදී රටේ සියලුම කුටුම්බ ඇතුළත් වේ.
මෙහි ඒකක වෙන් වෙන්ව දැක්විය හැකි නිසා සංගහනය පරිමිත වේ.
අපරිමිත සංගහනය
නිරීක්ෂණ අපරිමිත සංඛ්‍යාවක් ඇතුළත් සංගහන අපරිමිත සංගහන ලෙස හඳුන්වයි.
උදාහරණ: කිසියම් ප්‍රදේශයක සිටින කෘමීන්
හිසේ ඇති කෙස් ගණන -
මෙම සංගහනය ඒකක ගණන ගණන් කිරීමටට හෝ සීමා කිරීම්ට නොහැකි නිසා සංගහනය අපරිමිත වේ.
සාගරයේ මසුන් පිළිබඳ අධ්‍යයනයකදී සංගහනයට සියලුම මසුන් ඇතුලත්වේ.
ඒ නිසා සංගහනය අපරිමිත වේ.
2. නියැදිය (sample)
සංගහනයට ඇතුළත් සෑම ලාක්ෂණිකයක්ම නියෝජනය වන පරිදි සංගහනයෙන් තෝරාගත් ඉතා කුඩා කොටසක් නියැදිය ලෙස හඳුන්වයි. නියැදියේ ප්‍රමාණය ඉතා කුඩා වීමට හෝ විශාල වීමට ඉඩ ඇත.
3. නියැදි තරම (sample size)
නියැදියක ඇතුළත් ඒකක හෝ අයිතම සංඛ්‍යාව නියැදි තරම ලෙස හඳුන්වන අතර එය 'n' මගින් සංකේතවත් කරයි.
4. පරාමිති හා සංඛ්‍යාති (parameters and statistics)
සංගහනයක් ඇසුරින් ගණනය කරනු ලබන සංගහන මධ්‍යනය, සංගහන විචලතාව, සංගහන සම්මත අපගමනය, සංගහන සමානුපාතය ආදී මිනුම් පරාමිති ලෙස හඳුන්වන අතර පරාමිති θ මගින් සංකේතවත් කරයි.
මෙම පරාමිති සාමාන්‍යයෙන් ග්‍රීක අක්ෂර මගින් දක්වයි.
නියැදි ඇසුරින් ගණනය කරන ලබන නියැදි මධ්‍යනය, නියැදි සම්මත අපගමනය, නියැදි විචලතාව, නියැදි සමානුපාතය ආදී මිනුම් සංඛ්‍යාති ලෙස හඳුන්වයි. මේවා සාමාන්‍යයෙන් රෝමානු අක්ෂරවලින් දක්වයි.
නියැදි මධ්‍යනය - µ
නියැදි සම්මත අපගමනය - s
නියැදි විචලතාව - s2
නියැදි සමානුපාතය - p
කිසියම් අධ්‍යයනයකදී සංගහනයකින් තොරතුරු ලබා ගන්නා ක්‍රම දෙකකි.
1. සංගහන සමීක්ෂණය
2. නියැදි සමීක්ෂණය
1. සංගහන සමීක්ෂණය
සංගහනයේ ඇතුළත් අයිතම සියල්ල තනි තනිව වෙන් වෙන්ව පරික්ෂා කිරීම සංගහන සමීක්ෂණය හෝ පූර්ණ ගණන් ගැනීම ලෙස හඳුන්වයි.
උදාහරණ: රටක ජන සංගණනය
රටට නිවාස සංගණනය
එහෙත් බොහෝ සංඛ්‍යානමය විමර්ශනවලදී සංගණන සිදුකළ නොහැකි අවස්ථා තිබේ. එනම් සංගහනය පරිමිත නොවන විට, සංගහනය විශාල වන විට සහ කරන සමීක්ෂණය ප්‍රායෝගික නොවීම යන කරුණු මත සංගණන සිදුකළ නොහැකිය.
උදාහරණ: ඉන්දියාවේ සියලු පවුල් වල සාමාන්‍ය මාසික ආදායම පරික්ෂාකිරීම ගත් විට එහි සංගහනය පරිමිත වුවද ප්‍රායෝගික නොවේ.
කිසියම් වනාන්තරයක ශාකවල සාමාන්‍ය උස පිළිබඳ පර්යේෂණයක දී සංගහනය අපරිමිතව වේ එමෙන්ම ප්‍රායෝගික නොවේ.
2. නියැදි සමීක්ෂණ
සංගහනයෙන් කොටසක් හෙවත් නියැදියක් පරික්ෂා කිරීම නියැදි සමීක්ෂණය ලෙස හඳුන්වයි. මෙම තෝරා ගන්නා කොටසේ ප්‍රමාණය කරුණු කිහිපයක් මත තීරණය වේ. එනම් ශ්‍රමය, කාලය, පිරිවැය, නිරවද්යතාව , සමීක්ෂකයනින් සංඛ්‍යාව, සමීක්ෂණයේ අරමුණු අපතේ යාම වළක්වා ගැනීම යනාදී කරුණු ඒ අතරින් වැදගත් වේ.
කිසියම් සමීක්ෂණයක් සඳහා නියැදියක් තෝරා ගැනීමට හේතු කිහිපයක් බලපායි.
මුළු සංගහනම පරීක්ෂාවට භාජනය කළ නොහැකි අවස්ථාවල
කාලය ශ්‍රමය ඉතිරි කර ගැනීමට
සංගහනය සඳහා පුහුණු ශ්‍රමිකයින් විශාල සංඛ්‍යාවක් යෙදවීමට සිදුවීම
ඉක්මනින් අවශ්‍ය තොරතුරු ලබා ගැනීම සඳහා
විනාශකාරී පරීක්ෂණ වැලැක්වීමට
දෝෂ අඩු කර ගැනීමට
