ශික්ෂා වේදාංග
මෙම වේදාංගය පළමුව සඳහන් වනුයේ තෛත්තරිය උපනිෂදයෙහිය. ශික්ෂා යන්නෙහි අර්ථය නම් ඉගැන්වීම පුහුණු කරවීම යන අරුත්ය. එමෙන්ම උපදෙස් යනරුත ද සපයයි. සඡ්ඣායනා පිළිබඳ උපදෙස් යන්න ශික්ෂා යන පදයෙන් සැපයෙන අතර සංහිතා පාඨයන් නිවැරදි ලෙස උච්චාරණය කිරීම, අවධාරණය කිරීම මෙයින් හැඟේ. තෛත්තරීය උපනිෂදයෙහි ද්විතීය වල්ලියෙහි ශික්‍ෂාවිෂය පද්ධතිය සංක්‍ෂේපයෙන් නිරූපණය කර තිබේ. අක්ෂර, උච්චාරණ චිහ්න (අක්ෂර) ප්‍රමාණ, අවධාරණ, ඡන්‍දස් හා අඛණ්ඩ සච්ඣායනයෙහි දී වචන සන්ධි කිරිම යන දෑ ශික්ෂාවෙන් ඉටු වෙන්නා වූ කාර්‍ය්‍ය ලක්ෂ්‍යයයි. ශික්‍ෂාං ව්‍යාඛ්‍යාස්‍යාමඃ වර්ණ: ස්වරඃ මාත්‍රා බලං සාමසන්නානඃ”
ශික්‍ෂාවන්ගේ සමුත්පාදනය සිදුව ඇත්තේ ද ආගමික අවශ්‍යතාවක් මතය. වේද පාඨයන් නිවැරදි උච්චාරණය කිරීම මගින් එය වැරදිවට උච්චාරණය කිරීමෙන් සිදුවන පාපයෙන් වැලකීමේ ශක්‍යතාව පවතී. මෙහෙයින් තත්කාලය වන විටද වේදපාඨ පූජනීයත්වයෙහිලා පැවති බව මෙයින් සිතිය හැකිය.
ශික්‍ෂාව පරිච්ඡේද හයකින් පරිමිත වේ. ස්වර ව්‍යංජනාදි අක්ෂර, සංවෘත විවෘත ආදි උච්චාරණ ක්‍රම, හ්‍රස්ව දීර්ඝ, ප්ලුතාදි කාල මාත්‍ර හා අන්තරීය බාහ්‍ය ආදි ප්‍රයත්න මෙකී දෑ පිළිබඳ මනා සවිස්තරාත්මක අවබෝධයක් වේද පාඨ උච්චාරණය කරන්නා දත යුතුය. හ්‍රස්ව දීර්ඝ ප්ලුත වනාහි කාල මාත්‍රයන්ය. හ්‍රස්වාක්‍ෂර අල්ප මාත්‍රාවක් උසුරු විය යුතු අතර දීර්ඝ මාත්‍රා දෙකක් ලෙසින් උච්චාරණය කළ යුතුය. ප්ලුත වනාහි මාත්‍රා තුනකට වඩා අධිකව ගෙන උච්චාරණය කළ යුතුය. වේද පාඨයන්හි මෙකි උච්චාරණ කාල සොයා ඒවාට අදාළ උච්චාරණ චිහ්න ලකුණු කර ශික්‍ෂාවන්හි දක්වයි. එවිට සංහිතා පාඨ උච්චාරණය කරන්නා හ්‍රස්ව දීර්ඝ ප්ලුත කවරක්ද කියා නිසි අයුරෙන් දැන උසුරුවයි. අක්ෂර උච්චාරණයෙහි දී සංවෘත විවෘත භේදය ද නිසි අයුරෙන් දැනීම අවශ්‍යය. ඇතැම් අක්ෂර මුඛය සංවෘත කොට උච්චාරණය කළ යුතු වෙයි. එනමුදු ඇතැම් අක්‍ෂරයෝ විවෘතව උච්චාරණය කර යුතු වෙති. තවද, පදයක් සන්ධි වී ඇත්නම් එහි විසන්ධියද වේද උච්චාරණයෙහි දත යුතුවෙයි. ඒ මනා අක්‍ෂරොද්දරණය අවශ්‍ය නිසාවෙනි. වේද පාඨ විෂයෙහි මෙකී සියලු දෑ පිළිබඳ සවිස්තරාත්මක බෝධනයක් ශික්ෂා තුළින් සැපයේ. මෙහෙයින් ශික්ෂා වනාහි වේදයෙහි සවිස්තරාත්මක අධ්‍යයනයක් බව තහවුරු කෙරේ.
ශික්‍ෂාවන්හි පටන ක්‍රම දෙකක් ඉගැන්වේ. ඒ සංහිතා පාඨ හා පද පාඨයයි. සංහිතා පාඨයෙහි පද සන්ධි කොට වාක්‍යයක් වශයෙන් දැක්වේ. පද පාඨයෙහි ද ඒ පද හා වචන වෙන් කොට දක්වන ලදී.
අග්නිඃ පූර්වෙභිර්රිෂිභිරිඩ්‍යෝ නූත රෛැත ස දේවාං ඒහ වක්‍ෂති
අග්නිඃ/පූර්වෙභිඃ/ ඍෂිභිඃ/ඊඩ්‍යාඃ /නූතනෛඃ/උත/ස/දේවාන්/ආ/ඉහ/වක්‍ෂති.
උපත්වාග්නෙ දිවෙ දිවෙ දොසා වස්තර් ධීයා වයම් නමො භරන්ත එමසි
උප/ත්වා/අග්නෙ/දිවෙ - දිවෙ/ දොෂා/වස්තඃ/ ධීයා/වයම්/නමෝ/භරන්තඃ/ආ/ඉමසි
පද පාඨයෙන් සිදු වන්නා වූ වැදගත් කාර්ය නම් පද පාඨය තුළින් සංහිතා පාඨයක් නිපදවා ගත හැකි වීමයි. අක්ෂර උච්චාරණයත් අවධාරණයත් පද රචනයෙහි හා වාක්‍යයක ආදි අන්ත ශබ්දයන්හීදි සුඛොච්චාරණය පීණිස ශබ්දයන් වෙනස් කිරීම සමස්තයක් වශයෙන් සංහිතා සජ්ඣායනා කළ යුතු අයුරු යන මෙනයින් රචිත ප්‍රාතිශාඛ්‍යයෝ පංචකයකි.
- ඍග්වේද ප්‍රාතිශාඛ්‍යය
- ශුක්ල යජුර්වේද ප්‍රාතිශාඛ්‍යය
- තෛත්තරිය ප්‍රාතිශාඛ්‍යය
- අර්ථවවේද ප්‍රාතිශාක්‍යය
- ශෞනකීය චතුරාධ්‍යායිකා
