පශ්චාත්කාලීන සාහිත්‍ය නිර්මාණයන් සඳහා වීර කාව්‍යයන්ගෙන් ලැබුණු පිටුහල.
“ඉතිහාසෝත්තමාදස්මාජ්ජායන්තෙ කවිබුද්ධයඃ පඤ්චෙභ්‍ය ඉව භූතෙනෙන ලොකසංවිධයස්ත්‍රයඃ”
විශ්වයට අයත් තුන් ලෝකය යම්සේ පඤ්ච මහා භූතයන්ගෙන් පහළ වේ ද එසේම කවීන්ගේ චින්තාවෝ ද මේ උත්තම වූ ඉතිහාසයෙන් පහළ වෙති.මහාභාරතෙහි සඳහන් පූර්වොක්ත විග්‍රහාය වීර කාව්‍ය විෂයෙහි සර්වසාධාරණ බව පශ්චාත් කාලීනව නිර්මාණය වූ සෑම නිර්මාණයක් අරාම එයින් ලැබුණු ආලෝකධාරාව දෙස නෙතග යොමු කිරීමෙන් පැහැඳිළි වෙයි. මේ හරහා පශ්චාත් කාලීන නිර්මාණයන්ගේ සාරඵල ජනිත වූ බව සිතීම සර්ව සාධාරණය. වීර කාව්‍යයන්හි ආභාසය පශ්චාත් කාලීන නිර්මාණ විෂයෙහි ලැබුණු පිටුවහල උභයාංශයක් හරහා කුළුගැන්විය හැකිය.
- කාව්‍ය වස්තු භීජ සපයා ගැනීම සඳහා.
- කාව්‍යයෙහි ආකෘතිය හා සන්දර්භය පෝෂණය කර ගැනීම සඳහා.
කාව්‍ය විචාරකයින් කාව්‍ය වනාහී මූලිකව ශ්‍රව්‍ය කාව්‍ය, දෘෂ්‍ය කාව්‍ය වශයෙන් ප්‍රභේද දෙකකට යටත් කරයි. එයිනුදු ශ්‍රව්‍ය කාව්‍ය පද්‍ය ගද්‍ය මිශ්‍ර ලෙස ප්‍රභේදත්‍රයකට ඇතුළත් වේ. දෘෂ්‍ය කාව්‍ය යනු නාට්‍ය කාව්‍යයන්ය. මෙකී ශ්‍රව්‍ය කාව්‍යයන් මෙන්ම දෘෂ්‍ය කාව්‍යයන් රචනා කිරීමේදී වස්තු බීජයන් සකසාගෙන ඇත්තේ වීර කාව්‍යයන් හරහාය. ඒ අතර ද කථා ආඛ්‍යාන හා උපදේශාත්මක කොටස් අන්තර්ගත මහාභාරතයෙහි ආභාසය දැඩිව බලපා ඇත.
සංස්කෘත මහා කව්‍ය රචනා සම්ප්‍රදායෙහි ප්‍රාරම්භිකයා වූ අශ්වඝෝෂාචාර්යයන් තම මහා කව්‍යයද්වය වන බුද්ධ චර්තය හා සෞන්දරානන්දය බෞද්ධ වස්තු බීජයක් තුළ නිර්මිතය. ඉන්පසු කාලිදාසයන්ගේ පටන් නිර්මාණය වූ සෑම මහා කාව්‍යයකටම පාහේ වස්තු බීජය මහා භාරතයෙන් හෝ රාමායණය හරහා සකසා ගෙන ඇති බව පෙනේ.මහාභාරතය හා රාමායණය යන වීරකාව්‍යද්වය මූලාශ්‍ර කොට ගත් මහා කාව්‍ය පහත පරිද්දෙන් දක්වාලිය හැකිය.
මහා භාරතය
- භාරවීගේ කිරාතාර්ජුනිය
- මාඝ මහා කවියාගේ ශිශුපාලවධය
- ශ්‍රී හර්ෂගේ නෛෂධීය චරිතය
රාමායණය
- කාලිදාස මහා කවියාගේ රඝු වංශය
- භට්ටි කවියාගේ රාවණාවධය
- කුමාරදාසයන්ගේ ජානකීහරණය
සංස්කෘත සාහිත්‍යාම්බරයෙහි ජනිත වුණු අසහාය මහා කාව්‍යන් ලෙස විදග්ධ සම්භාවනාවට පාත්‍ර වුණු පූර්වෝක්ත මහා කාව්‍යයන් සෑම එකක්ම පාහේ වස්තු බීජය සපයාගෙන ඇත්තේ වීර කාව්‍යයන් හරහා බව පෙනෙයි.
සංස්කෘත නාට්‍ය කාව්‍යයන් රචනා කිරීමෙහි ලා ද වස්තු විෂයන් වීර කාව්‍යයන් හරහාම සම්පාධනය කර ගැනීමට නාට්‍ය රචකයින්ද යත්න දරා තිබේ. එකී නිර්මාණයන් හා අදාළ මූලාශ්‍රිත වීර කාව්‍යයන් පහත පරිදි විභේදනය කළ හැකිය.
රාමායණය ආශ්‍රයෙන් රචිත නාට්‍ය.
- ප්‍රතිමා නාටකය - භාසගේ
- අභිෂේක නාටකය - භාසගේ
- මහා වීර චරිතය - භවභූ
- උත්තර රාම චරිතය - භවභූ
- අනර්ඝරාඝවය - මුරාරි
- බාල රාමායණය - රාජශේඛර
- ප්‍රසන්නරාඝව - ජයදේව
- උන්මත්තරාඝව - භාස්කර
- ජානකීපරිණය - රාමභද්‍රදීක්‍සිත
- අද්භූතදර්ණය - මහාදේව
මහා භාරතය ආශ්‍රයෙන් රචිත නාට්‍ය කෘති.
- අභිඥානශාකුන්තලය - කාලිදාස
- පඤ්චරාත්‍රය - භාස
- දූතවාක්‍යය - භාස
- මධ්‍යම ව්‍යායෝගය - භාස
- දූත ඝටෝත්කවය - භාස
- කර්ණාභාරය- භාස
- ඌරුභංගය - භාස
- වේණිසංහාරය - භට්ටනාරායණ
- බාල භාරත - රාජශේඛර
- චිත්‍ර භාරත - ක්‍ෂේමේන්ද්‍ර
- නලවිලාසය - කුලශේඛර වර්මන්
- ප්‍රද්‍යුම්නාභ්‍යුදය - රාජවර්මන්
- පාර්ථපරාක්‍රම - ප්‍රහ්ලාදනදේව
සංස්කෘත නාට්‍ය වනාහී රසභාවයන්ගෙන් කූටප්‍රාප්ත අසහාය නිර්මාණයන්ය. මහා කවි කාලිදාසයන් භාස වැනි උසස් ගණයේ සකු නාට්‍ය රචකයින් ද තම නිර්මාණ සඳහා වීර කාව්‍යයන්හි එන චර්ත හා සිද්ධිම උපයෝගී කරගෙන තිබේ. මෙසේ පශ්චාත් කාලීනව නිර්මාණය වුණු බොහෝ අනන්‍යසාධාරණ ශ්‍රව්‍ය දෘෂ්‍ය කාව්‍යයකට වස්තු බීජයන් වීර කාව්‍යයන් හරහා සපයාගෙන ඇති බව පෙනේ. මීට ආලංකාරික මත වාදයන් තදින් නිර්මාණයන් විෂයෙහි ලා බලපෑම ප්‍රධාන හේතුවකි.
“ඉතිහාස කථෝද්භූත - මිතරද්වා සදාශ්‍රයම් චතුර්වර්ග ඵලෝපේතම් - චතුරෝදාත්ත නායකම්”
මහාකාවය නිර්මාණ විෂයෙහි තෝරාගනු ලබන වස්තු බීජය ඉතිහාස කතාවකින් බඳින ලද්දක් විය යුතුය, එසේ නොවේනම් සත්‍ය වූ කතා ප්‍රවෘත්තියන් ආශ්‍රය විය යුතුය. එමෙන්ම චතුර්වර්ග පලයන් නිර්මාණයන් තුළින් ප්‍රවාහනය කළ යුතුය, තවද කටයුත්තෙහි දක්‍ෂ වූ උදාර ගුණයන්ගෙන් යුක්ත වූ නායකයෙකු විය යුතුය. මෙකී සෑම ලක්‍ෂණයක්ම පාහේ මහා භාරතය හා රාමායණයෙහි එන පාත්‍රයන් තුළ ප්‍රතීමාණය.
කටයුත්තෙහි දක්‍ෂ උදාර ගතිගුණයන්ගෙන් සුපෝෂිත නායකයෙකු කතාව තුළ අන්තර්ගෘහිත වීම ශ්‍රව්‍ය කාව්‍ය විෂයෙහි ලා මෙන්ම දෘෂ්‍ය කාව්‍ය විෂයෙහිලා ද තදින්ම බල පවත්වයි. නාට්‍යයෙහි පාත්‍ර ගැන විධිමත් විග්‍රහයන් නාට්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි හා දශ රූපකයෙහි දැකිය හැකිය. නාට්‍යයෙහි ප්‍රධාන චරිතය නිරූපනය කරන නායකයා ගැන පුළුල් විස්තරයක් සැපයෙයි. නායකයා අන් අය විෂයෙහි ආදර්ශමත් කෙනෙකු විය යුතුය. ඒ හෙයින් ඔහු සතුව විනීත කම, ත්‍යාගශීලීත්වය, දක්‍ෂ බව, ප්‍රිය තෙපුල් ඇති බව, ජනප්‍රිය පිවිතුරු කතාවෙහි චතුර, වංශවත් ස්ථීර තරුණ බුද්ධිමත් උත්සාහවන්ත ස්මෘතිසම්පන්න, ශාස්ත්‍රයන්හි ප්‍රවීණ නුවණැති, කලාවන්හි නිපුණ, මානයෙන් යුත්, ශූර, දැඩි තේජස් සම්පන්න, ධාර්මික නායකයෙකු විය යුතුය. මහාභාරතයේ කතා නායකයන් වනුයේ පඤ්ච පාණ්ඩවයන්ය. එහි කතා නායිකාව ද්‍රෞපදීය. රාමායණයෙහි කතා නායකයා රාමයන්ය. සීතා එහි කතා නායිකාව වෙයි. මොවුන් වනාහී අසහාය පෞරුෂත්වයෙන් උදාර ගති ලක්‍ෂණයෙන් පිරිපුන් උදාර චරිතයන් ඇති නායකයන්ය. මේ හෙයින් නාට්‍ය විෂයෙහි මෙන්ම ශ්‍රව්‍ය කාව්‍ය නිර්මාණ විෂයෙහි ද මොවුන්ගේ ක්‍රියාකාරීකම් වලින් පිරුණු සිද්ධීන් වස්තු බීජයන් ලෙස තෝරා ගැනීම කාව්‍ය නිර්මාණයෙහි සාර්ථකත්වයෙහි ලා ඒකාන්තයෙන්ම බල පවත්වයි.
පශ්චාත් කාලීනව නිර්මාණය වුණු කාව්‍යයන්හි රචනා ශෛලිය, අලංකාර ප්‍රයෝග හා කාව්‍යලක්‍ෂණ වීර කාව්‍යයන් හරහා සිදුව ඇති බව පැහැඳිළි කාරණයකි. එහිලා මහාභාරතයට සාපේක්‍ෂව රාමායණයේ බලපෑම අධිකව බලපා ඇත. ඊට හේතුව සේ විචාරකයින් දක්වනු ලබනුයේ මහාභාරතය ග්‍රන්ථයෙහි ප්‍රමාණය අනුව එය විශාල සාහිත්‍ය වංශයකි. එහෙයින් ඒ තුළින් වැදගත් කාව්‍යාත්මක ලක්‍ෂණ සොයා ගැනීම ඉතා අපහසු කාර්යකි. රාමායණය මහාභාරතයට වඩා ප්‍රමාණයෙන් අල්ප වුණ ද කාව්‍යාත්මක ගුණයෙන් අල්ප නොවේ. මේ හෙයින් “රාමායණං ආදි කාව්‍යයම්” ලෙස රාමායණය ආදි කාව්‍ය ලෙස දක්වන ලදී.
මහාකාව්‍ය සම්ප්‍රදායෙහි සමාරම්භකයා වන අශ්වඝෝෂාචාර්යයන් තම කාව්‍ය රචනා විෂයෙහි වස්තු බීජයන් වීර කාව්‍ය හරහා සකසා නොගත්ත ද වර්ණනා විෂයෙහි උපයෝගී කරගන්නා ලද අයුරු ඔහුගේ ග්‍රන්ථ දෙස බැලීමෙන් පැහැදිළි වේ. සිදුහත් කුමරු අභිනිෂ්ක්‍රමණය කොට වනයේ නැවතී ඡන්න හා කන්ථක අසු පිටත් කිරීමට සූදානම් වූ වේලාවෙහි මෙබඳුම අවස්ථාවකට මහුණදුන් රාමගේ රියදුරු සුමන්ත්‍ර ගුණ ඡන්න සිහිපත් කරයි.
“නාහං යාතුං ශකෙතා දහ්‍යමානෙන චෙතසා ත්‍වමාරණ්‍යෙ පරිත්‍යජ්‍ය සුමන්ත්‍ර ඉව රාඝවම්”
රාමායණයෙහි පස්වන සර්ගයෙහි හනුමන් රාවණගේ මාළිගාවට ඇතූළු වී බලන විට අන්තඃපුරයෙහි ස්ත්‍රීන් නිදා සිටි අයුරු වර්ණනා කර තිබේ. බුද්ධ චරිතයෙහි ද බෝසතුන් මහා අභිනිෂ්ක්‍රමණය කළ රැයෙහි නාටිකාංගනාවන් නිදා සිටි අයුරු බුද්ධ චරිතයෙහි පස්වන සර්ගයෙහි වර්ණනා කර තිබේ. මෙලෙසින් අශ්වඝෝෂයන්ගේ කාව්‍ය නිර්මාණ විෂයෙහි ලා වීර කාව්‍යයන්හි බලපෑම බොහෝ තැන්හි දැකගත හැකිය.
සංස්කෘත අලංකාරිකයන් විසින් නිර්දිෂ්ට මහාකාව්‍ය ලක්‍ෂණයන් පළමුව රාමායණය තුළ දැකගත හැක. “සර්ගබන්‍ධො මහා කාව්‍ය - මුච්‍යතේ තස්‍ය ලක්‍ෂණම්” මහා කාව්‍යයක මූලික ලක්‍ෂණයක් වනුයේ සර්ග බන්ධනයයි. මෙකී සර්ග බන්ධනය මුළින්ම හමුවනුයේ රාමායණය තුළය. මේ හෙයින් උපයුක්ත මහා කාව්‍ය ලක්‍ෂණය රාමායණය හරහා සකසා ගන්නා ලද්දක් සේ සිතිය හැකිය.
“නගරාර්‍ණව ශෛලර්තු - චන්ද්‍රාර්කොද්ය වර්ණනෛඃ”
නයින් දක්වනු ලබන නගර වර්ණනා, සාගර, පර්වත යන මහාකාව්‍යයක් විෂයෙහි පැවතිය යුතු කාව්‍ය ලක්‍ෂණ මුළින්ම රාමායණය තුළ අන්තර්ගතය.
“මන්දමාරුත නිඃශ්වාසං සන්‍ධ්‍යාචන්දනරඤ්ජිතම් ආපාණ්ඩු ජලදං හෝති කාමතුරමිවාම්බරම්”
රාමායණයේ එන මෙම ශරත් වර්ණනාව ළගන්නා සුළුය. මේ තුළින් වාල්මිකීගේ කාව්‍ය කරණයෙහි ප්‍රතිභාව මොනවට පසක් කරන්නේය.
කාව්‍ය ශෝභාමත් කරන කාව්‍යාලංකාරයන්හි මූලාවස්ථාව ලෙස ද රාමායණය සැළකිය හැකිය. අර්ථාලංකාර විෂයෙහි ලා එන උපමා හා රූපකාලංකාරයන් රාමායණයෙහි බහුලය.
“සාගරං චාම්බර ප්‍රඛ්‍යං අම්බරං සාගරෝපමං රාමරාවණාගෝර් යුද්ධං රාමරාවණයොරිවං”
සයුර අහස වැනිය. අහස සයුර වැනිය. රාම රාවණ දෙදෙනාට ඔවුන් දෙදෙනාගේ යුද්ධය උපමා කළ හැකිය. මෙය වූ කලී රාමායණයෙහි උපමාලංකාර භාවිත කළ එක් අවස්ථාවකි.
“විෂාද නක්‍ර සංකීර්ණෙ පරිත්‍රාසෝර්මි සංකුලෙ කිං මාන්න ත්‍රායසෙමග්නාං අප්ලවේ ශොක සාගරේ”
ශෝකය සයුරක් මෙන් සීමා රහිත බව පවසනු සඳහා එය මුල් කරගෙන විෂාද නැමැති කිඹුලන්ගෙන් ද පරිත්‍රාස නැමැති රැල්ලෙන් ද එය පිරී ඇති බව දැක්වීම සඳහා රූපක ගණනාවක් භාවිත කර තිබේ. මෙකී අර්ථාලංකාරයන් පශ්චාත් කාලීන නිර්මාණයන් සඳහා සෑම අතින්ම බලපා තිබේ. ශබ්දාලංකාර විශයෙහි ද බලපෑම එබඳුම ය. මුල් පද්‍යයෙහි අවසාන වචනය පසු පදයෙහි ආරම්භයෙහි යෙදීම ශෘඞක යමකාලංකාර ලෙස හදුන්වයි. එබඳු යමකාලංකාරයන් රාමායණයෙහි ද දැකිය හැකිය. “රාවණං භජ භර්තාරම් භර්තාරං සර්ව රක්‍ෂසාම්” මෙකී අලංකාරය පශ්චාත් කාලීන බොහෝ කවිපතීන් භාවිතයට ගෙන තිබේ. එබඳු අවස්ථාවක් රඝුවංශයෙහි දිපීල රජ්‍ය වර්ණනාවෙහි දැකිය හැකිය.
“ආකාර සදෘශඃ ප්‍රඥඃ ප්‍රඥයා සදෘශා ගමඃ ආගමෛඃ සදෘශාරම්භ ආරම්භ සදෘශෝදයඃ”
පූර්වෝක්ත සෑම කරුණක් දෙසම විචාරක්‍ෂිය යොමු කරන කල්හි පෙනී යනුයේ පශ්චාත් කාලීන සෑම නිර්මාණයක් සඳහා වීර කාව්‍යයන් තුළින් මහඟු පිටුවහලක් ලැබී ඇති බවයි. ඒ හරහා පශ්චාත්කාලීන නිර්මාණයන්ගේ සාර්ථකත්වයෙහි බිජුවට සකු සාහිත කෙතෙහි වපුල බවයි.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ.
- ආනන්ද ඩබ්.පී. ගුරුගේ , සිංහලය හා සංස්කෘතය සහ සංස්කෘත කාව්‍ය හා නාට්‍ය , ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ , කොළඹ 10 (2010) (තෙවන)
- තිලකසිරි. ජයදේව, සංස්කෘත නාට්‍ය සාහිත්‍ය, ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ10, 2005(තෙවන)
- තිලකසිරි, ජයදේව - සංස්කෘත කාව්‍ය සාහිත්‍ය, එස්, ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ10, 2007(දෙවන)
- තිලකසිරි,සිරි , රඝුවංශය, රත්නපොත් ප්‍රකාශකයෝ , කොළඹ10, 1993,
- ධම්මතිලක හිමි, මඩම්පැල්ලේ, සාධනා, කැළණිය විශ්ව විද්‍යාලයේ සංස්කෘත භාසා පර්ෂදය, කැළණිය විශ්වව්ද්‍යාලය, 1992.
- නන්ද භික්‍ෂු මීහගපැලැස්සේ, මෙත් සිසිල , සර්වෝදය විශ්ව ලේඛා - රත්මලාන - 1996
- පඤ්ඤාකිත්ති හිමි හිරිපිටියේ (පරිවර්ථක) (2004) - මහාභාරතය , ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ , කොළඹ 10
- පඤ්ඤාලෝක හිමි. පොල්වත්තේ , සංස්කෘත ග්‍රන්ථ වංශය - (ද්විතීය භාගය) විජය යන්ත්‍රාලය, අම්බලන්ගොඩ (1957) (දෙවන)
- පියරතන හිමි හිඟුල්වල ආදීහු (සංස්) නැණ ලකර ශාස්ත්‍රීය සංග්‍රහය, ඥානාලංකාර භික්‍ෂු අභ්‍යාස ආයතනය, පේරාදෙනිය 2006
- පේමරතන හිමි , වැලිවිටියේ, කාව්‍යාදශ–ය, සමයවර්ධන පොත්හල, කොළඹ10, 2001,
- බුද්ධ ජයන්ති ත්‍රිපිටක ග්‍රන්ථමාලා සුත්තනිපාතය, බෞද්ධ සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානය, දෙහිවල, 2005(පුනර්).
- බෙරිඬේල් . ඒ . කීත්, - සංස්කෘත කාව්‍ය සාහිත්‍යය, සමයවර්ධන පොත්හල, කොළඹ 10, 2011(දෙවන)
- බෙරිඬේල් ඒ කීත්, - සංස්කෘත සාහිත්‍ය ඉතිහාසය, ඇම්, ඩී, ගුණසේන සහ සමාගම, කොළඹ11, 1965(පළමු)
- රේවත හිමි, උඩවෙල - සකු කවි ලකුණු, සමයවර්ධන පොත්හල, කොළඹ10, 2010(පළමු)
- වරදාචාර්ය, කේ. එස්, වාල්මීකි රාමායණම්, ප්‍රාච්‍ය විද්‍යා සංශෝධනාලය, මයිසූර් විශ්වවිද්‍යාලය, මයිසූර්, 1963,
- විජේසිංහ එස්.ඒ.පී. සංස්කෘත සාහිත්‍ය විමර්ශන , සමයවර්ධන පොත්හල , කොළඹ 10 (2009)
- සුනන්ද හිමි ,රනිස්වල (සංස්) සංස්කෘත » (සංස්කෘත ශාස්ත්‍රීය ලේඛන සංග්‍රහය) ඒකනායක සහා සමාගම - කළුබෝවිල 1998 (ප්‍රථම)
- සේනානායක, ජී, එස්, බී, රාමායණය, ඇස්ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ, කොළඹ10, 2001.
- සෙනෙවිරත්න රෝහණ, පශ්චාත් කාලිදාස සමයෙහි සංස්කෘත මහා කාව්‍ය සාහිත්‍ය, ඇස්. ගොඩගේ සහ සහෝදරයෝ කොළඹ 10
