ක්‍රියා පද 2
ධාතු ප්‍රකෘතියකට පසුව ප්‍රත්‍යය ඒක් වීමෙන් සැකසෙන පද ක්‍රියා පදයි.
1.ළමයා ගී ගයයි.
ළමයි ගී ගයති.
2.මිනිසා වැඩ කරයි
මිනිස්සු වැඩ කරති.
3.මව දරුවාට කිරි දෙයි.
මවුවරු දරුවන්ට කිරි දෙති.
ඉහත වාක්‍යයවල දැක්වෙන පරිදි මුල් වාක්‍යයේ ගයයි,ගයති යන්නට පොදු වූ රූපය (ගය) යන්නයි.දෙවන වාක්‍යයේ කරයි,කරති යන්නට පොදු රූපය (කර) යන්නයි.තෙවන වාක්‍යයේ දෙයි,දෙති යන්නට පොදු රූපය වන්නේ (දෙ) යන්නයි.මේ අනුව ගය,කර,දෙ යන රූප ඉහත වාක්‍යයවල අැති ක්‍රියා පදයන්හි මුල් ස්වරූපයි.ඒම මුල් ස්වරූප හෙවත් ක්‍රියා පදයක මුල් ස්වරූපය ධාතු හෙවත් ධාතු ප්‍රකෘති ලෙස හැදින්වේ.සිදත් සගරාවේදි පදයොන් දා පියවි පදයන්ගේ උපතට මුල් වූයේ ධාතු ප්‍රකෘති නම් වේ යනුවෙන් පැහැදිලි කරයි.
ධාතුවකට අාඛ්‍යාත විභක්ති ප්‍රත්‍යය ඒක් කිරීමෙන් අාඛ්‍යාත පද(ක්‍රියා පද) සැකසේ.
උදා: කර + අා = කරයි
කර + අති = කරති
ක්‍රියා පදයක් සකසා ගැනීමට මෙසේ ධාතුව අගට ඒකතු කරනු ලබන අා,අති අාදි ප්‍රත්‍යය අාඛ්‍යාත විභක්ති ප්‍රත්‍යය ලෙස හැදින්වේ. ඉහත කරයි යන්න කර + අා = කරා + යි = කරයි ලෙසද,කරති යන්න කර + අති = කරති යනුවෙන්ද වෙනස් වීමෙන් සැකසි අැත.
ධාතු ප්‍රකෘතියක් කොටස් දෙකකට බෙදේ.
1. සකර්මක ධාතු.
2. අකර්මක ධාතු.
- සකර්මක ධාතු.
කර්මයක් ගන්නේ සකර්මක ධාතුයි.
උදාහරණ:
ලිය - (ලිවීමෙහි) = මම අකුරු ලියමි.
වපුර - (වැපිරීමෙහි) = ගොවියා වී වපුරයි.
මර - (මැරීමෙහි) = බල්ලා සාවකු මරයි.
මන - (මැනීමෙහි) = වෙළෙන්දා වී මනියි.
ඉස - (ඉසීමෙහි) = උපාසකයා මල්වලට පැන් ඉසියි.
බද - (බැදීමෙහි) = ළමයා වැට බදියි.
පවස - (පැවසීමෙහි) = ඔහු යමක් පවසියි.
විද - (විදීමෙහි) = අම්මා රෝගයෙන් පීඩා විදියි.
- අකර්මක ධාතු.
කර්මයක් නොගන්නේ අකර්මක ධාතුයි.
උදාහරණ:
හඩ - (හැඩීමෙහි) = ළමයා හඩයි.
පිහින - (පිහිනීමෙහි) = බල්ලා පිහිනයි.
බබළ - (බැබළීමෙහි) = සද බබළයි.
නිද - (නිදීමෙහි) = දරුවා නිදයි.
ධාතුවකින් සැකසෙන ක්‍රියා පදයක් කර්තෘ සමග යෙදූ විට කර්මයක් වුවමනා වේ නම්, කර්මයක් අැති බව හැගේ නම් ඒය සකර්මක ධාතුවකි.
සකර්මක ධාතුවකින් සැකසෙන ක්‍රියා පදයක් කර්තෘකාරකයෙහිද, කර්මකාරකයෙහිද, භාවකාරකයෙහිද වරනැගිය හැකිය.අකර්මක ධාතුවකින් තැනෙන ක්‍රියා පද කර්මයක් නොගන්නා නිසා කර්මකාරකයෙහි වර නැගීමට නොහැකිය. කර්තෘකරකයෙහි හා භාවකාරකයෙහි පමණක් වරනැගීමට පුළුවන.
නමුත් අකර්මක ධාතුවකින් තැනෙන ප්‍රයෝජ්‍ය ක්‍රියාව සකර්මක වේ.
උදාහරණ:
ළමයා හඩයි.
සේවිකාව ළමයා හඩවයි.
ක්‍රියා පද කාල,කාරක,පුරුෂ, හා වචන අනූව වරනැගේ.ඉහත දක්වන ලද මුල් වාක්‍යයේ ගය,කර,දෙ යන ධාතු කාලත්‍රයේ කර්තෘ කාරකයෙහි වරනැගෙන්නේ මෙසේය.
(කර්මකාරකයේ වරනැගීමේදි ධාතුවක භාව කෘදන්තයේ අගට ලබ ධාතුව යොදා වරනැගිය හැක.(කරනු ලබයි.කරනු ලබති අාදි වශයෙනි)
| ධාතු ප්‍රකෘතිය | පුරුෂය |
අතීත කාලය ඒකවචන බහුවචන |
වර්තමාන කාලය ඒකවචන බහුවචන |
අනාගත කාලය ඒකවචන බහුවචන |
|
ගය ධාතුව (ගැයීමෙහි) |
ප්‍රථම පුරුෂ මධ්‍යම පුරුෂ උත්තම පුරුෂ |
ගැයී ගැයූ ගැයිහි ගැයූහු ගැයීමි ගැයූමු |
ගයයි ගයති ගයහි ගයහු ගයමි ගයමු |
ගයන්නේය ගයන්නෝය ගයන්නෙහි ගයන්නෙහු ගයන්නෙමි ගයන්නෙමු |
|
කර ධාතුව (කිරීමෙහි) |
ප්‍රථම පුරුෂ මධ්‍යම පුරුෂ උත්තම පුරුෂ |
කළේය/කළාය කළෝය කළෙහි කළෙහු කළෙමි කළෙමු |
කරයි කරති කරහි කරහු කරමි කරමු |
කරන්නේය කරන්නෝය කරන්නෙහි කරන්නෙහු කරන්නෙමි කරන්නෙමු |
|
දෙ ධාතුව (දීමෙහි) |
ප්‍රථම පුරුෂ මධයම පුරුෂ උත්තම පුරුෂ |
දුන්නේය/දුන්නාය දුන්නෙහු දුන්නෙහි දුන්නෙහු දුන්නෙමි දුන්නෙමු |
දෙයි දෙති දෙහි දෙහු දෙමි දෙමු |
දෙන්නේය දෙන්නෝය දෙන්නෙහි දෙන්නෙහු දෙන්නෙමි දෙන්නෙමු |
