ගුත්තිල කාව්‍ය 4 කොටස
ගුත්තිල කාව්‍යය
01 සිය පින් සිරින් සරු
දෙ තිස් ලකුණින් විසිතුරු
කෙලෙසුන් කෙරෙන් දුරු
වදිමි මුනි උතුමන් තිලෝගුරු
අර්ථ
නොතින් පුණ්‍ය සම්භාරයෙන් සාර වු, දෙතිස් ලකුණින් විචිත්‍ර වු, ක්ලේශයන්ගෙන් දුරු වු, තුන් ලොවට ගුරු වු මුනිඳු තුමන් නමඳිමි.
02 සපුරා දස පෙරුම්
පළ කළ බුදු ව මන රම්
හරනා බව බිරම්
වඳිමි අදරින් අනගි සඳහම්
අර්ථ
දස පාරමී ධර්මයන් සම්පුර්ණ කොට සම්‍යක් සම්බුද්ධත්වයට එළඹී ප්‍රකාශ කළ වු, බිය ගෙන දෙන
ජාති, ජරා, මරණ ආදියෙන් මුක්ත වු සංසාරය දුරු කරන මනෝරම්‍ය අනඝී සද්ධර්මය ආදරායෙන් වඳිමි
03 තමන් පද වන්දන
කළ පමණකින් නන්දන
නිවන් සැප වින්දන
වඳිම් මහ සඟන මුනි නන්දන
අර්ථ
තමන් වහන්සේලාගේ පාද අභිවන්දනය කරන ලද පමණින් නොයෙක් ජනයාට සාන්ත නිවන් සැප සම්භෝග කරවන්නා වු බුද්ධපුත්‍ර මහා සඬ්ඝයා වඳිමි.
04 සුගත් මෙත් බෝසත්
විදුරත් තිනෙන් පියුමත්
ගහණන් තිනෙත් පුත්
මෙසත් සුර සත් ලොවට සෙත් සෙත්
අර්ථ
සුගතය, මෙතේ බොසතුන්ය, සක් දෙවිඳුය, මෙහෙසුරුය (ඊශ්වරය) හිරුය, ගණ දෙවිය, ස්කන්ධ කුමාරය යන මෙකී දෙවිවරු සත් දෙන සත්ව ලෝකයාට ශාන්තිය උදා කෙරෙත්වා.
05 මුනි පද උතුමගේ
තෙවළා දහම් දිවගේ
ජය සිරි මඩලගේ
සැදු පැරකුම්බා නිරිදුගේ
අර්ථ
සර්වඥයන් වහන්සේගේ ශ්‍රි පාදය ශීර්ෂයෙහි ද, සූත්‍ර විනය අභිධර්ම යන අග ද, ජයශ්‍රීය කඩුවෙහි ද උප ශෝභිත වු පැරකුම් නිරිඳුගේ,
06 මෙත් කුළුණෙන් දැවටී
යස පින් ගුණෙන් නොකිලිටි
හළ රුපු රුදු අරිටි
සියල් සිරිලක අගැතිව සිටි
අර්ථ
මෛත්‍රියෙන් ද කරුනාවෙන් ද යුක්ත වු, යශෝ කීර්තියෙන් හා ගුණයෙන් අකලඬික වු අවැඩදායක රෞද්‍ර සතුරන් නුති කළ සකළ ශ්‍රි ලංකා අග්‍රාමාත්‍යව සිටි.
07 අදිකරණෙහි පසිදු
රජ නීති දත් පිරිසිදු
හැම සිප් කළ පුරුදු
වෙළඳ කුළඹර පුන් සඳක් බඳු
අර්ථ
යුක්තිය පසඳිලීමෙහි ප්‍රකට, නිවැරදි ලෙස රාජ නීති දැන සිටි, සියුශිල්පයන් පරිචිත, වෛශ්‍ය කුල අහසෙහි පුන් සඳක් හා සදිසි.
08 සිතුමිණ බදුරු කළ
කළඹ තිළිණෙන් පසු කළ
පුරන දන මන දොළ
තමා සුරත ම සුරතක් කළ
අර්ථ
චින්තා මාණික්‍යය, භද්‍රඝටය, කාළ වර්ණ මේඝය යන වස්තු පරිත්‍යාග ගුණයෙන් පසු කළ, ජනයාගේ සිතේහි ආශාව වඩවන ස්වකීය දකුණම දිව්‍ය වෘක්ෂයක් කළාවු.
09 වඳිමි සඟ සැපත්
නොවෙමියි අවා බිය පත්
ලබමියි මොක් සැපත්
පතා ලියවු දහම් පොත් පත්
අර්ථ
ස්වර්ග සම්පත්තිය සම්භෝ කරමියි ද, බිය ප්‍රප්ත අපායට නෙටවදිමි ද, නිවන් සැප ලබමියි ද ප්‍රාර්ථනා කොට දහම් පොත් ලේබන කරණය කළා වු ද,
10 දුටු දුටු දනන් සිතු
තුටු කරන සව් සිරි යුතු
සමග මල් පොල් වතු
ගෙවල් කරවා දෙමින් සඟ සතු
අර්ථ
දකින දකින ජනයාගේ සිත් පුබුදු කර වන සියලු සිරින් යුක්ත මල්වතු පොල් වතු සමඟ ගෘහයන් සංඝ සන්තක කරවා දෙමින් ද,
11 පිරිසිදු යස සඳුන්
දිගැතුන් කුඹු අලෙව් දුන්
දුසිරි සිත නොම දුන්
සලාවත ජයපාල මැතිදුන්
අර්ථ
දිශා නැමති ඇතුන්ගේ කුම්භස්ථලයෙහි පාරිශුද්ධ කීර්තිය නැමති චන්දය ආලේප කළ, දුසිරිතට සිත නමින නොවු හලාවත ජයපාල මැතිඳුන්,
12 බැඳි කිවියර බසින්
මුනිදු සිරිතක් වෙසෙයින්
ඇසියටි අදහසින්
කෙළෙන් ආරාධනා සාතොසින්
අර්ථ
කිවිවරුන්ගේ රසපූර්ණ භාෂාවෙන් නිර්මාණය කලාවු, බුදු සිරිතක්, විශේෂයෙන් ඇසිමට කැමති අධ්‍යාශයෙන් සාතොසින් ආරාධනා කළ බැව්න්,
13 දෙන සඟ සැප නැතක්
සිහි කළවුන්ට මොහොතක්
මොක් පුර මහ වතක්
කියම් මුනි රජුගේ පෙර සිරිතක්
අර්ථ
නිමේෂයෙක් ස්මරණය කළ අයට අනේක දිව්‍ය ලෝක සම්පත් ප්‍රධාන කරන්නා වු, නිවන් පුරට මහ මගක් වැනි වු, බුදුුන් වහන්සේගේ පෙර චරිත කතාවක් පවසමි.
14 පෙර මඟ කිවිය කිවිය
පැවසු තිලෝ ගුරු බණ
මම මාගේ නැණ පමණ
කිමැයි වරදක් වේ ද කිකරුණ
අර්ථ
පුරාණයෙහි මහා කිවිවරුන් තෙපලන ලද සම්බුද්ධ ධර්මය මගේ ඥානයෙහි පමණට කීම කවර හේතුවකින් වරදක් වෙද?
15 පරසතු මලින් පුද
ලද මුනි සඳුට දිය නද
වන පස මලින් පුද
කළැයි පවසනු කවර වර ද
අර්ථ
පාරිජාත පුෂ්පයෙන් පුජා ලැබු මුනීන්ද්‍රයන්ට වන ප්‍රදේශ පුශ්පයෙන් පුජා කරන ලදැයි පැවසීම කවර දෝෂයක්ද?
16 ඉන් මුනිඳු සිරිතින්
රැඳි ම බස්මා සතතින්
නුවණැතියෙනි බැතින්
බිබී තුටු වවි සවන් දෝතින්
අර්ථ
එබැවින් ඥානවන්තයෙනි, බුදු සිරිතින් හෙබි මගේ වදන් නැමති අමාව නිරන්තරයෙන් සවන් නැමති දෝතින් පානය කරමින් සතුටු වන්න.
17 සරි කළැති සගහා
මිණි රැසින් දිගත ගහා
බබළන මහ ගහ
පවර නුවරෙක් වී රජ ගහා
අර්ථ
ස්වර්ගය හා සදිසි මහා ගෙවල් මැණික් රසින් දිශා කෙරවල ගැයෙමින් රජගහ නම් උතුම් පුරවරයක් විය.
18 සව් සිරිනි සාරය
නිරිඳුගේ බිම්බි සාරය
ඒ පුරෙහි උදාරය
වේළුවන නම් වී විහාරය
අර්ථ
සව් සිරින් සාරවත් වු බිම්බිසාර රජුගේ උතුම් වු ඒ නගරයෙහි (රංගහා නුවර) වේළුවන නැමති විහාරය වුයේය.
19 තෝතැනි වන මනා
දම්කිත් ලියට සොබනා
නොයෙක් පුද රඳනා
පවර එවෙහෙරෙහි මන නඳනා
අර්ථ
ශෝභන ධර්ම කීර්ති ලතාවට මන නන්දනි තෝ තැන්නක් වන විවිධ පුජාවන් නිසා අලංකාර වු සිත් අළවන එම ප්‍රසිද්ධ පුරවරයෙනි.
20 ඇර ලද මොක් සැපත්
වඩමින් මහා කුලුණු සිත්
කෙරෙමියි ලොවට සෙත්
පිවිස සසරට නො වී බිය පත්
අර්ථ
හිමිවුණු නිවන් සැප හැර පියා මහා කරුණා සිත වර්ධනය කරමින් ලෝකයට අර්ථ සිද්ධිය කෙරෙමියි බිය පත් නොවී සසරට අභිමුඛව.
21 සූ විසි මුනි දවස
ලද විවරණින් නිසි ලෙස
පෙරුම් දම් සම සම
පුරා සිව් අසෙකි කප් සුවහස
අර්ථ
සුවිසි බුදු වරුන්ගේ දවස නිසි ලෙස ලද විවරණයෙන් සමතිස් පාරමී දහම් සාරාසඩඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂ ගණනක් තිස්සේ පුරා.
22 වෙසතුරු වද සැපත
යදිනට පියඹ පිය සුත
දන් දීමෙන් මහත
ගුගුරුවා සත් යලක් මිහිකත
අර්ථ
වෙස්සන්තරව ඉපිද යදියනට සම්පත්, ප්‍රිය අඹව්, ප්‍රියදරුවන්ටද මහ දන් දිමෙන් සත් වාරයක් මහී කන්තාව කම්පා කරවා.
23 සුරඟන ගත් සෙමෙර
දිදුලෙන් දිලෙන මනහර
සිරිබර තුසී හැම වර
ඉපිද විධ සුර ඉසුර නොවිතර
අර්ථ
දිව්‍ය ළඳුන් විසින් ගන්නා ලද චාමර දිප්තියෙන් අනවතරයෙන් උඡ්වවිත වන්නා වු ඓශ්වර්යයෙන් පිරුණු තුසිත දෙව් ලොව ඉපිදී බොහෝ දිව ඉසුරු සම්භෝග කොට,
24 හිමි සඳ නුඹ විසින්
බුදුවන කලැයි වෙසෙසින්
බඹ සුර සෙන් ගොසින්
අයැදි සඳ බඳැදිලි ව සතොසින්
අර්ථ
හිමියනි! ඹබ විසින් බනුදු විමට කාළය යයි බ්‍රහ්ම දිව්‍ය සේනා එළඹ ඇඳිලි බැඳ සතුටින් ආරාධනා කල විට,
25 තෙදින් දිනිඳාණන්
සකකුල සිඳු සදාණන්
සිරින් සුරිඳාණන්
නිසා සදොවුන් මහ රදාණන්
අර්ථ
තේජසින් හිරුද, ශාක්‍ය කුල නැමති සයුරට සඳ ද, සම්පත්තියෙන් සුරේන්ද්‍රයා ද බදුවු සුදොවුන් මහ රජුන් හේතු කොටගෙන.
26 තම තුනු රූ විසල
රසඳුන් කළ දනන් ඇස
පසිඳු තුන් ලෝ කුස
ඉපිද මයා බිසවගේ කුස
අර්ථ
තම ශරීර විලසය ජනයාගේ නෙතට රසාංජනයක් කළ, තුන් ලෝ ගැබ තුළ පතළ මයා දේවියගේ කුසේහි ජනිතව.
27 සත්බුමු පියුම් පිට
සිට අබිරු සිහ නද කොට
පින් බල පෑ ලොවට
පැමිණ නර ලොවෙහි රජ සැපතට
අර්ථ
(පෙති) තට්ටු හතකින් සමන්විත නෙළුම් මල් මත වැඩ හිඳ අභීත සිංහ නාද කොට ලොවට පින් බල මහිමය පෙන්වා මිනිස් ලොව රජ සැපතට එළඹ,
28 කළ සිරි කලක්මන්
නොතකා පියඹ දුක්මන්
බිද මරුගෙ වික්මන්
පැවිදි වියටිව කර බිනික්මන්
අර්ථ
සිරිකත (ශ්‍රි කාන්තාව) අතික්‍රමනය කළ ප්‍රියාම්බිකාවගේ දුක නොතකා මාරයාගේ වික්‍රමය බිඳ හෙළා පිවිදි වීමේ අටියෙන් අභිනිශ්ක්‍රමණය කොට,
29 බෝ මැඩ විදුරසුන්
අරා වඩමින් විදසුන්
පිළි විද සිවු සසුන්
පසන් කර මරූ සමඟ කෙලෙසුන්
අර්ථ
බෝ මැවෙහි වජ්‍රානාරූඪව විදසුන් (විදර්ශනා) වඩමින් චතුර්යය සත්‍යය පිතිවේධ කොට මරු සමඟ කෙලෙසුන් විධ්වංශනය කොට.
30 බුදු ව දැන සව්නේ
තුටුව පල සම වතිනේ
ගොසින් ඉසිපතනේ
උතුම් දම් සක් පවත්වමිනේ
අර්ථ
බුදු වී සියල්ල දැන ඵල සමාප්තියෙන් සන්තුෂ්ටව ඉසිපතනයට එළඹි උත්තරීතර ධම්මචක්කය (එනම් සූතය) දේශනා කරමින්.
31 බව රෑ කෙලෙස් සඳ
කිරණින් මුහුලු බඹ සඳ
සියුම් වන එම සඳ
දෙසුම් රිවි ගෙන් පුබුදුවා සොඳ
අර්ථ
සංසාර නම් වු රාත්‍රියෙහි කිලේශ නම් වු චන්ද්‍ර කාන්තියෙන් මුකුලිතවු බ්‍රහ්මයන්ගේ සිත් නැමති පද්ම වනය, එකල්හි දේශනා නම් වු හිරුගෙන් ඉක්මණින් ප්‍රබෝධ කොට.
32 කෙරෙන් ලොව මිනිසුන්
දක්වා නිවන් දුදසුන්
ඇති කර තුන් සසුන්
වීසි අප මුනිඳු සඳ සුදසුන්
අර්ථ
ලොව මිනිසුන් අතරෙන් අදූරදර්ශී වුවන් නිවන් දක්වා, ත්‍රිවිධ ශාසනය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කර යහපත් දැකුම් ඇති අප මුනිඳාණන් විසී.
33 මේ අප සුගතිදු සඳ
පොබයා දනන් මන කොඳ
සඟ ගණ ගහන් මැඳ
වෙහෙර ඹර රෙහි බබළන සඳ
අර්ථ
මේ අපගේ බුදුන් වහන්සේ නම් වු සඳ, ජනයාගේ සිත් නම් වු කුමුදු ප්‍රබෝධ කර සංඝ සමුහයා නම් වු (ගහන්) තාරකා මැද විහාරය නම් වු ආකාශයේ බබළන කල්හි.
34 ලෙසින් තම තම පණ
රකිනා බුදුන්ගේ බණ
පමණ නොකළැකි ගුණ
ලොවට පින් කෙත්ව සටි සඟ ගණ
අර්ථ
තම තමන්ගේ පණ ලෙසින් බුදු බණ සුරකින අප්‍රමාන ගුණ සමාහිතව ලොවට පුන්‍ය ක්ෂේත්‍රව සිටි සංඝ සමුහයා.
35 රන් මිණි ලෙන් කුසින්
නිකුත් කෙසරුන් විලසින්
දිනෙක සිත් සතොසින්
නික්ම තම තම නිවෙසින්
අර්ථ
රන් මැණික් ලෙන් තුලින් නිකුත් වු සිංහයන් මෙන් එක් දිනක සිත් සතුටින් තම තමන් වසන නිවෙසින් නික්ම,
36 රිවි රැස් සුබාවට
පැතිරෙන මිණි පබාවට
සක් දෙවි සබාවට
නිගා කළ ඒ දම් සබාවට
අර්ථ
හිරු රැස් ලෙසින් මැණික් කාන්තිය හාත්පස පැතිරෙන සක් දෙව් සභාවට අවමනි කලාවු එම ධර්ම සභාව.
37 රැස්ව එහි වැඩ හිඳ
සව්නේ ගෙවා දැන් සොඳ
මුනි රජගේ ගුණ බඳ
තෙපුල් තෙපලන සඳෙහි මන නඳ
අර්ථ
එහි රැස්ව වැඩ හිඳ සර්වඥතාඥානයෙන් සියල්ල හොඳින් දත් බුදු රජුන්ගේ ගුණය හා බැඳුන වචන කථා කරමින් සිටි කල්හි.
38 මුනිඳුට වයිරා බැඳ
විදිනා නිරා දුක් තඳ
දෙව්දත්හු නුගුණ ඳ
පහළ විය මේ ලෙසින් සබ මැඳ
අර්ථ
සබා මධ්‍යයෙහි, බුදුන් වහන්සේට වෛර බැඳ දැඩි නිරා දුක් විදින දෙව්දත්ගේ නුගුණ ද, මේ ලෙසින් ප්‍රකාශ විය.
39 තම සිත කර පහන්
ඹහු දෙස් නොකර සඳහන්
ලබනුව සිවු දහන්
පැවිදි කරවා දුන් කමටහන්
අර්ථ
ප්‍රසන්න වු තමාගේ සිතින් ඹහුගේ දොස් සඳහන් නොකර චතුර්ධ්‍යාන ලබා දෙනු සඳහා ප්‍රව්‍රජ්‍යාව දී කර්මස්ථාන දුන්නා වු.
40 තෙවළා බණ ඉගෙන
තිලොගුරු මුනිරජු ගෙන
උගතිමි මම මගෙන
කුමන ගුරු දැයි කියයි මුණිදුන
අර්ථ
ත්‍රිපිටක ධර්මය තුන් ලොවට ගුරු බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් ඉගෙන මම මගෙන් ඉගෙන ගතිමි යි මුනිඳුන් කුමන ආචාර්ය්‍යවරටයන්දැ යි කියයි.
41 සසර විය බේදය
නොගෙන මුනි අවවාදය
කළේ සඟ බේදය
වීය නිවනට එම පමාදය
අර්ථ
සංසාරය නම් වු ව්‍යාධියට ඹෟෂධ වූ බුදුන් වයන්සේගේ අවවාදය නොගෙන, භික්ෂූන් වහන්සේලා භේද කරන ලදී. නිර්වාණයට ප්‍රමාදය එයම විය.
42 මැරුව මුනි මයතා
බුදුබව ලැබෙයි නියතා
කර අනුවණ සිතා
ඇරවි නාලාගිරි මදැතා
අර්ථ
මුනිඳුතුමා මැරුවහොත් නියත වශයෙන්ම බුදු බව ලැබෙතියි අණුවන සිතින් නාලාගිරි නම් ඇතු යැවිය.
43 යන ලෙස නො හැකිළි
අවා පුරයට නියැළි
කරනෙව් මඟ හෙළි
බුදුන් මුදුනට ගලක් පෙරළි
අර්ථ
අපායට අවහිරයකින් තොරව යනු පිණිස මාර්ඟය එළි කරන්නෙකු පරිද්දෙන්, බුදුන් මුදුනට ගලක් පෙරළීය.
44 පෙර වයිරෙන් බැදී
විදිනට බුදුන් මඟ දි
දුනුවායන් යෙදී
අහෝ! දහමක් සිතේ නො යෙදී
අර්ථ
පෙර සිට පැවත ගෙන එන වෛරයෙන් බැදි බුදුන්ට අතරමඟදී විදිම සඳහා දුනුවායන් යොදන ලදි. අහෝ සිතෙහි ධර්මයක් නොවීය.
45 අසෙකි සක්වල හැම
බඹ සුර නරෝ එක් වම
එක්වද නො වෙති සම
එයින් මූනි රජ වේ අසම සම
අර්ථ
නොගිණිය හැකි වූ මුළු සක්වළ බ්‍රහ්ම, දිව්‍ය, මනුෂ්‍ය සියලු දෙනාමඑනක්වුවත් බුදුන්ට සම නොවන නිසා බුදුන් අසම සම වේ.
46 එක එක බස රසී
බවදුක් නසයි එකසී
මුනිදු සඳ සැහැසී
එබදු තෙවළා දහම් ලැවසී
අර්ථ
රස පූර්ණ එක් එක් වදන ඒකාන්තයෙන්ම සංසාර දුක්ඛය නැති කරයි. ශාක්‍යසිංහ වු බුදුරජාණන් වහන්සේ එවැනි ත්‍රිපිටක ධර්මය දෙසුහ.
47 කුලුණු සව් ලෙව් වෙත
නුවන සව්නේ පද රුත
දහම් සත සිත සිත
පැවැත්වී අප මුනිඳු දිය නෙත
අර්ථ
ලොවට නෙතක් බදු අප බුදුන් වහන්සේ කරුණාව සියළු ලෝකවාසීන් වෙත ද, සියළු ඥානය සියළු පදාර්ථ විෂයෙහි ද මිනිසුන්ගේ සිතක් සිතක් පාසා ධර්මය ද පවත්වන ලදි.
48 කිසිවක් හටත් නැති
මුනිදුට සනුවනෙක් ඇති
මෙලොව හැමට ම ඇති
වාසනා ගුන කිසිවකුත් නැති
අර්ථ
කවරෙකු හටත් නොමැත්තාවු නුවණ හයක් බුදුන් වහනුසේට වේ. මේ ලෝකයෙහි හැම දෙනාට ම ඇති වාසනා ගුණ කිසිවෙකුත් අවිද්‍යාමානයත
49 අබළුවෙකින් පමණ
නො කළැකි දියසේ සතරණ
ලදුවයි පෙදෙස නැණ
කෙසේ පැවසිය හැකි ද බුදු ගුණ
අර්ථ
සතර මහා සාගරයෙහි දිය මෙන් අබ පියල්ලකින් නොමිනිය හැකි සේ බුදු ගුණ ප්‍රාදේශිය ඥානය ලද පමණින් ප්‍රකාශ කළ හැකි ද?
50 සියලු මුනි ගුණ මය
දනන් තුටු වන දෙය මය
එ බදු මුනි මහි මය
නොදත් දෙව්දත් තෙරණුවෝ මය
අර්ථ
ජනයා සතුටුවන දේ නම් සියළු බුදුගුණමය. එබඳු බුදු මහිමය නොදත්තෝ දෙව්දත් සථවිරයෝම වේ.
51 යමා මහ පෙළහර
දක්වන සඳෙහි මුනිවර
නික්මුණු දිය දහර
බැහැර නොකළෙ ද කිලුටු මොහු වෙර
අර්ථ
බුදුරජාණන් වහන්සේ යමා මහ පෙළහර පවත්වන අවස්ථාවේ නික්මුණා වු ජලධාරාව මොහුගේ සිරුරෙහි කිලුටු බැහැර නොක‍ෙ‍ෙළ් ද?
52 ගල මුනිදු මත්තේ
හෙත කිසිවකි නොදත්තේ
ගලෙකි පිළිගත්තේ
එසෙව් ගුණ මොහු නො පිළගත්තේ
අර්ථ
බුදුන් වහන්සේ මස්තකයට ගල වැටෙන විට කිසිවක් නොදත් ගලක් පිළිගත්තේ ය. එබදු ගුණ මොහු නොපිලි ගන්නා ලදි.
53 රා බී ඇවිසුණේ
දනපල් වරණ දරැණේ
මුනිදු දැක දැමුණේ
කිමෙක දෙව්දත් තෙර නො දැමුණේ
අර්ථ
රා බී අසංයත වු එම දරුණු ධනපාල නම් හස්තියා මුනිඳුගේ දර්ශනයෙන් දැමුනේ ය. දෙව්දත් පසු බොහෝ වස්තු සම්භාර ලද හෙයිනි.
54 මුනි සදු නිවන්දා
බඹ සුර නරන් වන්දා
තිදස පුර වන්දා
ඹවුන් ගණ මෙහු සිත නොවන්දා
අර්ථ
නිර්වාණ කාරක වු බුදුන් වහන්සේ බ්‍රහ්ම, දිව්‍ය මනුෂ්‍යයන් වඳවා ශක්‍ර පුරයට එළඹි දින උන්වහන්සේගේ ගුණ මොහුගේ සිතට උල නිවෙශනය නුවුයේ ද?
55 ඇස ඇස රස අදුන්
දැක දැක රුසිරු මුනිඳුන්
මෙත සිත තුළ නුදුන්
අහෝ ! බල බලව දොස් පුහුදුන්
අර්ථ
නෙතක් නෙතක් පාසා රසාංජනයක් වු බුදුන් වහන්සේගේ රූපශ්‍රිය දැක දැක මෙත් සිතක් පිහිටුවා නොගත්තේය. අහෝ ! පෘථග්ජන දෝෂයෙහි බල හැටි බලව.
56 මරුට සේ වටුවන්
දෙසැට දිටු පස වැටුවන්
විලස මිස දිටුවන්
කෙළේ තම අත්බැව් කිලුටුවන්
අර්ථ
මාරයාගේ සේවයේ පත් බාලයන් බඳු වු, දෙසටක් මිථ්‍ය දෘෂ්ටි උගුල් වල බැඳුණු මිථ්‍යාදෘෂ්ටිකයන් ලෙසින් තමන්ගේ ආත්ම භාවය කිලිටු කර ගත්තේය.
57 ඉද ඉද එක වෙහෙර
විඳ විඳ දහම් මනහර
සිඳ බිද දුක් සසර
අනේ දෙව්දත් නුදුටු මොක්පුර
අර්ථ
මනහර ධර්මය විඳිම්න් එකම විහාරයෙහි වැඩ වාසය කරමින් දෙව්දත් සසර දුක් නැති කොට නිවන් නුදුටුවේය අනේ !
58 මුනිසඳට වෙර බැඳ
දෙව්දත් අකුසල් මුල් සිඳ
කළ අකුසල් නොමද
පවස පවසා සගන උන් සඳ
අර්ථ
බුදුන් වහන්සේ විෂයෙහි වෙර බැඳ දෙව්යත් විසින් කුසල් මූලයක් බිඳ හෙළා කරන ලද බොහෝ අකුසල් සංඝයා විසින් පවසමින් සිටියදී.
59 ගිමන් ලෙස පවනින්
නිවන බව දුක් නිවනින්
සවන් දිව සවනින්
සවන කර ඒ නැඟි යහනින්
අර්ථ
පවනින් ග්‍රීෂ්මය නිවන්නාක් මෙන් නිවනින් සංසාර දුක්ඛය නිවන බුදුන් වහන්සේ දිව කනින් එය අසා ශයනයෙන් අවදිව.
60 මරුගෙ තෙද කියපා
කරවු සුරන් පිණිපා
හළ අසුරිදු දපා
බිමට දිගු කළ සඳෙහි සිරි පා
අර්ථ
මාරයාගේ තේජස හීන විම පෙන්වා අසුරේන්ද්‍රයාගේ මානය පහ කළ දෙවියන් ලවා වැදුම් ගත් බුදුන් වහන්සේ ශ්‍රි පාදය බිමට දිගු කළ විට.
61 නැඟි දෙරණත පළා
විහිදෙන සුවඳ නො වළා
උදහන රොන් සළා
පියුම් පිට සිට සරණ සහළා
අර්ථ
මිහි මඬල පලා මතුවුන අඛන්ඩව සුවඳ විහිදෙන රේණු සුළි උසුලන නෙළුම් මල් මස්තකයෙහි දෙපා පිහිටුවා.
62 රැදුලා රසිනේ
බදුවද කුසුම් ලෙසිනේ
දිලෙන මන නදනේ
වසා තුන් මඩුලු ඇද ඇදනේ
අර්ථ
ලාක්ෂා රසයෙන් වර්ණවත් කළා වු බඳුවඳ මල් මෙන් සිත් ප්‍රබෝධ කරමින් දිදුලන අඳනය තුන් මඬුලු වැසෙන සේ ඇඳගෙන.
63 විදුලි සිරි රඳනා
බැඳ කාබාන සොබනා
රන් දමකින් මනා
පබළු කළඹක් බඳින ලෙසිනා
අර්ථ
විදුලියක සිරිය රඳන ශෝභන පටිය, සිත් අලවන රුවන් දමකින් පබළු සමුහයක් බඳින ආකාරයෙන් බැඳ.
64 දිලි රන් පැහැ විහිද
දහ ගැබ වසා ලන ලෙද
රත් පලස සිරි ලඳ
සුගත් සිවුරෙන් වසත් බුදු බඳ
අර්ථ
රක්ත වර්ණ ඇතිරිල්ලක සිරිය ගත්තා වු සම්බුද්ධ චීවරයන් රන්වන් පාට විහිදුන දිලිසෙන ආගැබක් වසන පරිද්දේන් බුුදු සිරුර වසන විට.
65 නිල්මිණි පැහැ සරා
කළිදු ගඟ පැහැ පැහැරා
සුනිල් රැස් දහරා
දිවී මුව ලොව තවර තවරා
අර්ථ
නිල් මිණි ප්‍රභා සාරය ද ඉක්මවමින් ඉතා නීල වර්ණ රශ්මිධාරා මුළු ලොව පුරා විදාරණය විය.
66 උතුළෙවු තුරු සයුර
විලිනව ගියා මෙන් මෙර
මුළු ලොව එක පැතිර
දිවි රන්වන් කැලුම් මනහර
අර්ථ
උතුරු සාගරය උතුරා ගියක් මෙන් ද, මහා මේරු පර්වථය දියවී ගියාත් බදුව ද, සිත් අළවන රන්වන් කාන්තිය සකල ලෝකය පුරා පැතිර ගියේ ය.
67 රුවන් රුස් දහරා
ලෙස රත් කැලුම් බාරා
දසුනු දෙස පැහැරා
දිවි සක්වල ගලින් බැහැරා
අර්ථ
රන්වන් රශ්මි ධාරාවක් මෙන් රතු පැහැති කාන්ති සමුහය දිසානුදිසා අතික්‍රමණය කොට සක්වල ගලින් පිටතට ගියේ ය.
68 කිරි සමුදුර ඹප
වන ලෙස මුළු ලොවට පෑ
මිහිනුඹ තුරු නො පෑ
දිවි සක්වල ගලින් බැහැරා
අර්ථ
පොළොව හා ආකාශය අතර අවකාශයක් නොතබා කිරි සයුරෙහි දීප්තිය මුළු ලොවට පාන්නාක් මෙන් සඳ රැස් වලට සමාන සුදු පැහැය දිව ගියේ ය.
69 මුනි රද පුදට වන්
සුර බඹ ගිනි මැදට වන්
විලසින් රතැට වන්
කෙරෙමි නැඹැරිනි රැස් මදට වන්
අර්ථ
මුනි රජුන් පිදුමට එළඹි දිව්‍ය බ්‍රහ්මයන් ගින්දර මධ්‍යයට පැමිණි රතු ඇට මෙන් තරමින් මදටිය ඇට වැනි රශ්මීන් කැරකිණි.
70 ලොවැති පැහැ එක් කොට
කළ රුසිරු සිතිහම් පට
විදහන මෙන් රුවට
දිවි පබසර කැලුම් එක විට
අර්ථ
සිත් අලවන චිත්‍රි වස්ත්‍රයක් මැනවින් විදාරණය කරන්නා සේ ලොවෙහි ඇතිතාක් පාට එක් කරන ලද ප්‍රභාශ්වර කැලුම් එකවර දිව ගියේ ය.
71 ගොස් බඹ ලොව වැදි
ඇඹරි නා ලොව කිමිදි
මැද එහි රළ දිදි
මෙසේ සවනක් කැලුම් විහිදි
අර්ථ
බඹ ලොවට වැදී ඇඹරී නා ලොව කිමිද වැදි එහි රැළි දෙමින් මෙලෙස ෂඩ් වර්ණ කාන්තිය විහිදි ගියේ ය.
72 දන මන පුබුදුවා
නුවන් ලත් පල විදුවා
ගන අදුරු බිදුවා
මෙලෙස සවනක් රැස් විහිදුවා
අර්ථ
ජනයාගේ මනස පුබුදු කර නෙත් ලැබීමේ ප්‍රතිලාභ විදිමට සලස්වා ඝන අදුර විධ්වංසනය කොට මෙලෙස ෂඩිවර්ණ රශ්මි විහිදුවා.
73 රන් රස ගිගිළියෙන්
පවන ඹළ දද කෙළියෙන්
සුවඳ ගඳ කිළියෙන්
නික්ම පිපි පඩෙර පිය විළියෙන්
අර්ථ
රන් මිණි ගෙඩිවල නාදයෙන් හා සුළඟට ඇඹරී ගිය කොඩිවල සෙලවීමෙන් ද හෙබි සුවඳ ගන්ධ කුටියෙන්, පිපි නෙළුම් පාවාඩ මතින් නික්ම.
74 පුද කුසුම් සුවඳට
බමන බිඟුදැල් විලසට
ලෙළ මිණි දැල් අවට
වැඩම කර දම්සබා මඩුවට
අර්ථ
පුදන ලද කුසුම් සුවඳට සරන මීමැසි සමුහයා මෙන් මාණික්‍ය දැල් වටේට සෙලවෙන දම් සබා මණ්ඩයපට එළඹ.
75 තුරු වැළ සහස්නේ
මැද තරිදු සිරි පුස්නේ
එසබ මැද අස්නේ
එසඳ වැඩ ඉහි සැප පහස්නේ
අර්ථ
තරු වැල් දහස් ගණන් මැද සඳෙහි සිරිය වඩවන ඒ සභා මධ්‍යයෙහි සුව බයසු ආසනයේ වැඩ හිඳ.
76 උදය දිසි සසොබා
තඹුරුවන සිරි පසුබා
පවසන බස් තබා
එ උන් මහ සඟන දෙස නරබා
අර්ථ
උදා කාලයෙහි දර්ශනය වන අලංකෘත නෙළුම් වනයෙහි ශ්‍රියාව ඉක්මවා කථා බස් නතර කරමින් සිටි ඒ මහා සංඝයා දෙස බලා.
77 යන දසන පබයා
සපුන් සේ හළ පිඹයා
මුව පියුම පොබයා
සුවද කර සියළු දම් සබයා
අර්ථ
පිඹ යරින ලද්දා වු මී මැස්සන් මෙන් යන්නාවු දන් ප්‍රබා සහිත මුව පියුම විවර කර සමස්ථ ධර්ම සභාව සුවඳවත් කරවා
78 මෙතන තෙපි මහණෙනි
අප ඊමට පළමුවෙනි
කුම් නමි පුවතකිනි
යුතුව උනුදැයි විචළේ මුනි
අර්ථ
අප පැමිණිමට පෙරාතුව මහණෙනි ! බුඹලා මෙතැන කවර නම් කථාවෙකින් සිටියේ දැයි බුදුහු විචාළ සේක.
79 අමා රස සුදුසු
කුලුණු නුවණින් සුමුදු
දස බස බස් ඇසූ
එ සඟ ගණ මේ ලෙසින් පැවෙසු
අර්ථ
කරුණාවෙන් හා නුවණින් මිශ්‍ර වු අමෟත රසය හා සදිසි බුදුන් වහන්සේ වචනය ඇසු ඒ සංඝයා මෙලෙස ප්‍රකාශ කරන ලදහ.
80 තිලෝගුරු හිමි සඳ
අප කළ කතා මෙහි ඉහිඳ
විසය රස පිලිබඳ
නොවෙයි දෙතිසක් කථා පිළිබඳ
අර්ථ
තුන් ලොවට ගුරු ස්වාමිනි මෙහි අප කළ කතා ලෞකික රසය හා ප්‍රතිබද්ධ දෙසිතක් කථා නොවේ
81 පෑ මහිම මහි දිව
දිමි සද සස්න පැවිදිව
පිළිවෙත්හි නොයෙදිව
වයිර බැඳ ඹබ කෙරේ වැරදිව
අර්ථ
ස්වාමිනි ඹබ වහන්සේ සසුනෙහි මහණ වී මහත් සෘද්ධි ඇතිව බලය පෙන්වා පිළිවෙත් වල නො ඇලී වැරදි ලෙස ඹබ වෙත වෙර බැඳ
82 මොකැදුරු හිමි නිසා
ලැබ සිවු දහන් සකසා
තෙවලා බණ අසා
මෙ ඹබ තම ගුරු නොවෙයි පවසා
අර්ථ
මොක්ෂාචාර්ය ස්වාමින් නිසා චතුර්විධ ධ්‍යානයන් නිසි ලෙස ලබාගෙන ත්‍රිපිටක ධර්මය ද අසා ඹබ වහන්සේ අපගේ ආචාර්ය නොවේ යයි පවසා
83 දෙව්දත් තෙර නිවට
පැමිණිය යේ යයි වනසට
තම කී බස් එවිට
මෙසේ පැවසු සදෙහි මුනිදුට
අර්ථ
නිවට වු දෙව්දත් තෙරණුවන් ස්වකීය විනාශයට එළඹියේ යයි තමන් පැවසු වචන එවිට බුදුන් වහන්සේට ප්‍රකාශ කළ විට
84 දැන් මතුද මෙනි වට
පළමුත් ගුරුව සිටි මට
නිකරුණ වෛර කොට
පැමිණියේ යයි මහත් වනසට
අර්ථ
දැන් පමණක්ද මේ අධමයා පෙරදී ද ඇදුරුව සිටි මට හේතු රහිතව වෛර කර ඉමහත් විනාශයට එළඹියේ යයි
85 දෙසුම් රිවි උදයට
මෙතෙපුල් අරුණු රැස් කොට
සුගතිදු උන් කලට
සෙබෙන් යතිදෙක් සෙබන් නැඟිසිට
අර්ථ
දේශනා නම් වු හිරු උදාවට මේ වදන් අරුණාලෝකය කොට බුදුන් වහන්සේට සිටි වේලෙහි සභාවෙන් යතිඳෙක් හෙමින් නැඟි සිට
86 වැද මුනිඳු සරණත
මුදුන් මල සුන් මුදුනත
රතැදිලි සහස්පත
පුදා සිට පැවසීය මෙපුවත
අර්ථ
බුදුන් වහන්සේගේ දෙපා වැඳ ශිර්ශය නමැති මල් අස්න මතුයෙහි රතු ඇඟිලි නම් වු නෙළුම් මල පුදා මෙ පුවත සැළ කළේ ය
87 දෙව්දතු පෙර දවස
කළ දෙය ඹබට මිස
නො ඳැනේය සමතැස
එයින් වදහළ මැනවි තතු ලෙස
අර්ථ
ස්වාමිනි දෙව්දත් පෙර දවස කරන ලද දේ සර්වඥ වු ඹබ වහන්සේට විනා නොදැනේ යථාවිධ ලෙස එය වදාළ මැනවි
88 මෙලෙසින් එ යති සඳ
ආරාදනා කළ සඳ
තෙකල් දත් මුනි සඳ
පැවසි පෙර විසි නැණින් පිරිසඳ
අර්ථ
මෙලෙස භික්ෂූන් වහන්සේ ඇරයුම් කළ විට ත්‍රිකාලය දන්නා මුනිතුමා පූර්වෙනිවාසානුස්මෘති ඥානයෙන් මනා ලෙස දැන ගෙන
89 කුර වි නද විරස
කර වණෙනදට අපහස
පසිදු මුළු ලෝ කුස
විහිදුවා දිය නදන බඹ ගොස
අර්ථ
කොවුල් නාදෙහි රසය සුන් කොට වීණා නාදයට අපහාස කොට මුළු ලොව පුරා ප්‍රකට ලෝ කුස ප්‍රමුදිත කරන බ්‍රහ්ම නාදය නිකුත් කොට
90 හිම පටලෙන් වැසී
නොදිසි සිසි බිඹු සදිසී
සිටි බවයෙන් වැසී
ඉකුත් වත් මේ ලෙසින් පැවසී
අර්ථ
ස්වාමිනි දෙව්දත් පෙර දවස කරන ලද සර්වඥ වු එම වහන්සේට වීනා නොදැනේ යථාවිධ ලෙස එය වදාළ මැනවි හිම පටලයෙන් ප්‍රතිචිඡන්ත වු චන්ද්‍ර බිම්බය විලසින් භවයෙන් ප්‍රතිචිඡන්ත වු ඉකුත් වත (අතිත කථාව) මෙලෙස දේශනා කළහ
