ප්‍රත්‍යාර්ථ කෘදන්ත නාම
කෘදන්ත නාම - (ක්‍රියාවක අවසානය)
කෘදන්ත නාම යනු ක්‍රියා ධාතුවකට ප්‍රත්‍යක් එකතුවීම මගින් සැදෙන්නා වූ නාම විශේෂයකි. ප්‍රකෘතියකට ප්‍රත්‍යක් එකතුවීමෙන් පදයක් සෑදෙන අතර ක්‍රියා ප්‍රකෘතියකට ප්‍රත්‍යක් එකතු වීමෙන් සෑදෙන්නේ කෘදන්ත නාමයකි.
උදාහරණ: හඩ + ති = හඩති
බල + යි = බලයි
කර + ති = කරති
මෙම උදාහරණ විමසීමෙන් පෙනී යන්නේ ධාතු ප්‍රකෘති ප්‍රත්‍ය සංග්‍රහවීම මගින් ක්‍රියාපද සෑදෙන බවකි.
- ධාතුවකට (ක්‍රියා මූලයකට ) ප්‍රත්‍යක් එක්වීම මගින් සෑදෙන්නේ ක්‍රියාපදයක් නොව නාමයක් නම් එය කෘදන්තයක් වේ.උදාහරණ : ධාතුව ප්‍රත්‍ය ක්‍රියාපදය
හඩ + නු = හඩනු
බල + ඊම් = බැලීම්
නට + උම් = නැටුම්
- කෘත් + අන්ත = කෘදන්ත වේ. කෘත් යනු ධාතුවකට පසුව එකතු වන්නා වූ ප්‍රත්‍යයි. කෘත් සෑමවිටම ධාතුවකට අන්තය. එහෙයින් කෘදන්ත වේ.උදාහරණ : බල + නු = බලනු යන්නහි “නු” යනු කෘත් කොටස වේ.
- කෘදන්ත ලිංග භජනය කළ හැකිය. උදාහරණ : බල + නු → “ඊ” බලන්නී - (ස්ත්‍රී ලිංග) බල + නු → “ඒ” බලන්නේ - (පුරුෂ ලිංග) 01. දුව පොත බලන්නීය. 02. පුතා පොත බලන්නේය. මෙම වාක්‍ය දෙකහිම බල ධාතුවෙන් සැදි කෘදන්ත නාම අතර ලිංගභජනය වීම මගින් වාක්‍යවල යෙදී ඇත.
- නමුත් ශුද්ධ ආඛ්‍යාතය හෙවත් ශුද්ධ ක්‍රියාව කිසිවිටක ලිංගභජනය නොවේ. උදාහරණ : 01. දුව පොත බලයි. 02. පුතා පොත බලයි.
- දැනේ, පෙනේ, නැටේ ආදී භාව පද ලෙස ව්‍යාකරණයේදී හැදින්වේ. මෙහිදී හැගීම් මාත්‍රයක් පමණක් හගවයි. මෙයද කෘදන්ත ස්වරූපයෙන් වාක්‍යවල යෙදේ.උදාහරණ : 01. ඈ රට රකින්නී ධර්මයෙනි. 02. අපට හැඩෙන්නේ දුකටය. 03. ඔහු පොත බැලුවේ පිළිතුරු සෙවීමටය.
- ව්‍යාකරණයේ එන අර්ථ ක්‍රියාපද (රකින්නා, රකින්නේ, දුවන්නා, දුවන්නේ ආදී පද අර්ථ ක්‍රියාපද වේ) කෘදන්ත ස්වරූපයෙන් වාක්‍යවල යෙදේ.උදාහරණ : 01. දුවන්නෝ බාලිකාවෝය. 02. රට රකින්නා රණවිරුවාය.
- කෘදන්ත නාම විභක්තිවල වර නැගිය හැකිය. උදාහරණ : විභක්තිය ඒකවචන බහුවචන ප්‍රථමා හඩන්නේ හඩන්නෝ කර්ම හඩන්නා හඩන්නන් කර්තෘ හඩන්නාවිසින් හඩන්නන් විසින් කරණ හඩන්නා කරණකොට හඩන්නන් කරණකොට සම්ප්‍රධාන හඩන්නාට හඩන්නන්ට අවධි හඩන්නාගේ හඩන්නන්ගේ සම්බන්ධ හඩන්නාගෙන් හඩන්නන්ගෙන් ආධාර හඩන්නා කෙරහි හඩන්නන් කෙරහි ආලපන හඩන්නා හඩන්නන්
- ව්‍යාකරණයේදී කෘදන්ත භාවිතවන ස්වරූප තුනකි. එනම් : 01. නාමපද ලෙස භාවිතාවීම. ♦ කතා ලියන්නී සරසවි යන්නීය. 02. නාම විශේෂණ ලෙස භාවිතා වීම. ♦ හඩන දරුවා මව සොයන්නීය. 03. ක්‍රියාපද ලෙස භාවිතා වීම. ♦ උපාසකයා මල් පුදන්නේය.
- නූතන සිංහල ව්‍යාකරණයෙහි කෘදන්ත ප්‍රබේද හතරකි. එනම් : 01. කර්තෘ කාරක කෘදන්ත 02. කර්ම කාරක කෘදන්ත 03. භාව කාරක කෘදන්ත 04. කරණ කාරක කෘදන්ත
01. කර්තෘ කාරක කෘදන්ත
කර්තෘ කාරක කෘදන්තයක් යනු ක්‍රියාව කරන තැනැත්තා හගවන්නා වූ ක්‍රියාවයි. මෙහි ස්වරූප දෙකකි. එනම් අතීත කාල හා අනතීතකාල වේ.
- අතීතකාල කර්තෘකාරක කෘදන්තඅතීත කාලයෙහි කර්තෘ කාරකයෙහි යෙදෙන කෘදන්ත වේ. මෙහි කෘදන්ත ප්‍රත්‍ය හතරකි. එනම් උ, ඌ, ඉ, ඇ යන ප්‍රත්‍යයි. උදාහරණ : බල + උ = බැලු බල + ඌ = බැලූ බල + ඉ = බැලි බ + ඈ = බෑ
- අනතීතකාල කර්තෘකාරක කෘදන්තවර්තමානයෙහි හෝ අනාගතයෙහි හගවන්නා වූ කෘදන්තයි. මෙහි ප්‍රත්‍ය තුනකි. එනම් න, නු, නා යන ප්‍රත්‍යයි. උදාහරණ : නට + න = නටන නට + නු = නටනු නට + නා = නටනා
02. කර්ම කාරක කෘදන්ත
කර්ම අර්ථය හගවන කෘදන්ත වන අතර මෙහිද අතීත හා අනතීත කාල ලෙස ස්වරූප දෙකකි.
- අතීතකාල කර්මකාරක කෘදන්තඅතීතකාලයෙහි කර්මකාරකයෙහි යෙදෙන කෘදන්ත වන මෙහි උණ, උණු ලෙස ප්‍රත්‍ය දෙකකි. උදාහරණ : ගය + උණ = ගැයුන ගය + උණු = ගැයුනු
- අනතීතකාල කර්මකාරක කෘදන්තවර්ථමානයෙහි හෝ අනාගතයෙහි යෙදෙන මෙම කෘදන්තවල ප්‍රත්‍ය ගණන තුනකි. එනම් න, නු, නා යන ප්‍රත්‍යයි (එ යන ප්‍රත්‍ය පැමිනේ). උදාහරණ : කප + එ + න = කැපෙන කප + එ + නු = කැපෙනු කප + එ + නා = කැපෙනා
03. භාවකාරක කෘදන්ත
හැගීම් මාත්‍රයක් නොහොත් ක්‍රියා මාත්‍රයක් හගවන කෘදන්ත භාවකාරක කෘදන්ත වේ. මෙය කර්තෘකාරක , කර්මකාරක භේදයක් නොගනී. මෙහි නු, උම්, ඊම්, ඉලි, මන් ලෙස ප්‍රත්‍ය පහකි.
උදාහරණ : ලිය + නු = ලියනු
ලිය + උම් = ලියුම්
ලිය + ඉලි = ලියලි
ලිය + මන් = ලියමන්
ලිය + ඊම් = ලියීම්
04. කරණකාරක කෘදන්ත
කරණාර්ථයක් හගවන කෘදන්ත කරණකාරක කෘදන්ත වේ. මෙයින් උපකරණයක් හැදින්වීම සුවිශේෂ වේ. මෙහි න, නා ලෙස ප්‍රත්‍ය දෙකකි.
උදාහරණ : බල + න = බලනය (දුර බලනය)
කඩ + න = කඩනය (දිය කඩනය)
බස් + නා = බස්නා (දිය බස්නාව)
