ප්‍රත්‍යාර්ථ තද්ධිත නාම
ප්‍රත්‍යාර්ථ නාම(තද්ධිත නාම)
ප්‍රත්‍යාර්ථ නාම යනු ප්‍රත්‍යාර්ථ වලින් අර්ථ ගැන්වෙන නාම වේ. නාම ප්‍රකෘතියට සහ ක්‍රියා ප්‍රකෘතියට පසුව යෙදී අර්ථ ගන්වන කළ එය ප්‍රත්‍යාර්ථ නාම වේ. සිදත් සගරාවෙහි ප්‍රත්‍යාර්ථ නාම මෙසේ හදුන්වයි.
දයින් තයින් හොත
කැර අරුතට නිසි පසන්
සපයා සදන් පසරුත්
හිමි නොලැග ලොව වහරත්
ධාතුවකින් හා නාමයකින් පරව අරුතට නිසිවන ප්‍රත්‍යයන් යොදා ලෝක ව්‍යවහාරයේ සීමාවන් නොයික්මවා ප්‍රත්‍යාර්ථ ශබ්ද කරනු ලබයි. පහත දැක්වෙන උදාහරණ අනුව
ගම් + ඉ = ගැමි
මෙහි ගැමි යනුවෙන් නාම ප්‍රකෘතියක් වන අතර එයට “ඉ” ප්‍රත්‍ය යොදා ගැමි යන්නෙන් නාමයක් යොදා ඇත. එය ප්‍රත්‍යාර්ත නාමයකි.
හඩ + නු = හඩනු
මෙහි හඩ යන ක්‍රියා ප්‍රකෘතියට නු යන ප්‍රත්‍ය එකතු වීමෙන් ප්‍රත්‍යාර්ත නාම සෑදී ඇත. එසේනම් නාමයකින් හා ක්‍රියාවකින් පරව යෙදෙන්නේ ප්‍රත්‍යාර්ථ වේ. ඒ අනුව ප්‍රත්‍යාර්ථ නාම වර්ග දෙකකි. එනම්:
01. තද්ධිත නාම
02. කෘදන්ත නාම
තද්ධිත නාම
ප්‍රකෘතියකට ප්‍රත්‍ය එකතුවීම නිසා පදයක් එකතුවීම නිසා පදයක් සෑදෙන බව අපි දනිමු. ඒ අනුව නාමයක ප්‍රකෘතියට ප්‍රත්‍යක් එකතුවීම මගින් නාම පදයක් සෑදේ.
නාමය ප්‍රත්‍ය නාම පදය
මිනිස් මිනිස් + අ මිනිසා
කත් කත්+ අ කත
තොට තොට+ ඉ තොටි
ඉහත උදාහරණ වලට අනුව පෙනී යන්නේ ප්‍රකෘතියකට සංග්‍රහවීම නිසා නාමයක් හෙවත් ප්‍රත්‍යාර්ථ නාම ඇතිවන බවයි. ඒ අනුව සිංහල භාෂාවේ තද්ධිත නාමයෙන් භාෂාවේ පද කෙටිවීම එසේම සංෂිප්තවීම සිදු වේ. තද්ධිත යනු තද්+හිත් යන්නයි. එහි අරුත නම් එයටම හිත වූයේ යන්නයි. ඒ අනුව සිංහල භාෂාවේ තද්ධිත ප්‍රත්‍ය ගනන 24කි. එනම්:
ඉ ප්‍රත්‍ය
මුවා ප්‍රත්‍ය
මය ප්‍රත්‍ය
වත් ප්‍රත්‍ය
මත් ප්‍රත්‍ය
තර ප්‍රත්‍ය
තම ප්‍රත්‍ය
ඉති ප්‍රත්‍ය
අටි ප්‍රත්‍ය
අටු ප්‍රත්‍ය
අස් ප්‍රත්‍ය
අත් ප්‍රත්‍ය
බ ප්‍රත්‍ය
තා ප්‍රත්‍ය
ආණ ප්‍රත්‍ය
අණි ප්‍රත්‍ය
එක් අක් ප්‍රත්‍ය
අ ප්‍රත්‍ය
අළ ප්‍රත්‍ය
ආ ප්‍රත්‍ය
උ ප්‍රත්‍ය
උතු ප්‍රත්‍ය
අළු ප්‍රත්‍ය
“ඉ” ප්‍රත්‍ය
වූයේ, දන්නේ, ඇත්තේ, සුදුසු වූයේ, හැසිරවනුයේ යන අර්ථවල යෙදේ.
උදාහරණ: ගම්+ ඉ = ගැමි
පණ + ඉ = පැණි
මග + ඉ = මගි
දත් + ඉ = දැති
ඇදුරු + ඉ = ඇදිරි
දහම් + ඉ = දැහැමි
කොකු + ඉ =කෙකි
සිස + ඉ = සිසි
“මුවා” ප්‍රත්‍ය
එයින් සැදුනේය, එයින් කරන ලද යන අර්ථය දේ.
උදාහරණ:
රන් + මුවා = රන්මුවා
රිදී + මුවා = රිදී මුවා
සෙල් + මුවා = සෙල්මුවා
දැව + මුවා = දැව මුවා
රුවන් + මුවා = රුවන් මුවා
‘‘මය” ප්‍රත්‍ය
එයින් සැදුනේය. එයින් කරන ලද අදහස ප්‍රකාශ කරති.
උදාහරණ: ස්වර්ණ + මය = ස්වර්ණමය
ශෛල + මය = ශෛලමය
රිදී + මය = රිදීමය
දාරු + මය = දාරුමය
දැව + මය = දැවමය
අයෝ + මය = අයෝමය
මිනි + මය = මිනිමය
“වත්” ප්‍රත්‍ය
ඇත්තේය යන අර්ථය හෙවත් අස්ත්‍යාර්ථයේ යෙදේ.
උදාහරණ: ගුණ + වත් = ගුණවත්
ප්‍රයෝජන + වත් = ප්‍රයෝජනවත්
සිල් + වත් = සිල්වත්
රස + වත් = රසවත්
“මත් ප්‍රත්‍ය”
ඇත්තේය යන අර්ථය ලබා දේ.
උදාහරණ: ඉසුරු + මත් = ඉසුරුමත්
බුද්ධි + මත් = බුද්ධිමත්
ශක්ති + මත් = ශක්තිමත්
රූ + මත් = රූමත්
දිරි + මත් = දිරිමත්
“තර” ප්‍රත්‍ය
අධික යන අර්ථයහි යෙදේ.
උදාහරණ : බල + තර = බලතර
මිහිරි + තර = මිහිරිතර
ගොර + තර = ගොරතර
පාප +තර = පාපතර
“තම” ප්‍රත්‍ය
අධික හෙවත් බොහෝ යනුවෙන් අර්ථ ගැන්වේ.
උදාහරණ : අනගි + තම = අනගිතම
විශාල + තම = විශාලතම
ශේෂ්ඨ + තම = ශේෂ්ඨතම
සොදුරු + තම = සොදුරුතම
“ඉති” ප්‍රත්‍ය
ස්වල්ප, ටික යන අරුත යෙදේ.
උදාහරණ : පොඩි + ඉති = පොඩිති
කැබලි + ඉති = කැබලිති
කඩි + ඉති = කඩිති
“ අටි” ප්‍රත්‍ය
ඊට හුරුවූයේ යන අර්ථය ලබා දේ.
උදාහරණ : දිග + අටි = දිගටි
මොලොක් + අටි = මොලකැටි
ඉග + අටි = ඉගටි
කර + අටි = කරටි
“අටු ” ප්‍රත්‍ය
බොහෝ හෙවත් බහුල යන අර්ථය ගෙනදෙයි.
උදාහරණ : වක + අටු = වකුටු
කැස + අටු = කැසටු
බොක + අටු = බොකටු
“අස්” ප්‍රත්‍ය
ස්වාර්ථය යෙදේ.
උදාහරණ : වරල + අස් = වරලස්
සිසිල + අස් = සිසිලස්
මියුරු + අස් = මියුරුලස්
“අත්” ප්‍රත්‍ය
එයම අර්ථය වේ.
උදාහරණ : නුවන + අත් = නුවනත්
සවන + අත් = සවනත්
මුදුන + අත් = මුදුනත්
කොපුල + අත් = කොපුලත්
“බ” ප්‍රත්‍ය
කිසියම් ස්ථානයක් හැදින්වීම සදහා යෙදේ.
උදාහරණ : ඔබ = ඒ + බ = එහා, එතන
මොබ = මේ + බ = මෙතන
“ ත” ප්‍රත්‍ය
තා යන්නෙන් රාශියක්, සමූහයක් හා භාවාර්ථයේ යෙදේ.
උදාහරණ : ජන + තා = ජනතා
දේව + තා=දේවතා
දුර්වල + තා = දුර්වලතා
“ආණ ,අණි, අණු” ප්‍රත්‍ය
ගෞරවාර්ථය යෙදීම සදහා ස්ත්‍රී පුරුෂ නාම විෂයෙහි පමණක් යෙදේ.
උදාහරණ : පුතා+ ආණ =පුතාණ
මිතුර + ආණ =මිතුරාණ
තෙර + අණු = තෙරණු
මල + අණු = මලණු
දිය + අණි = දියණි
මිත් + අණි = මිත්තණි
“එක් සහ අක්” ප්‍රත්‍ය
අනිමාර්ථය අනුව යෙදේ. ස්ත්‍රීවාචී නාම සදහා අක් ප්‍රත්‍ය හා පුරුෂවාචී නාම විෂයෙහි එක් ප්‍රත්‍ය යෙදේ.
උදාහරණ : ළමා + එක් = ළමයෙක්
බමුණ + එක් = බමුණෙක්
කෙල්ල + අක් = කෙල්ලක්
ගැහැණි + අක් = ගැහැණියක්
“අ” ප්‍රත්‍ය
අර්ථ රාශියක යෙදේ.
උදාහරණ : ගම
දිශාව
ගෞතම
නුවර
රයිගමයා
“අළ” ප්‍රත්‍ය
පෙදෙස යන අර්ථය යෙදේ.
උදාහරණ : ඉස් + අළ = ඉහළ
පා + අළ = පහළ
“ආ” ප්‍රත්‍ය
බව යන (භාවාර්ථය) අරුත ලබා දේ.
උදාහරණ : වැඩි + ආ = වැඩියා
දෙගොඩ + ආ = දෙගිඩියා
නිහඩ + ආ = නිහැඩියා
“උ” ප්‍රත්‍ය
එයමය යන අරුත ලබා දේ.
උදාහරණ : නෙත් + උ = නෙතු
බිත් + උ = බිතු
සිත් + උ = සිතු
“ උතු ” ප්‍රත්‍ය
එයමය හෙවත් ස්වාර්ථය වේ.
උදාහරණ : ඈදි + උතු = ඈදුතු
ඇදි + උතු = ඇදුතු
“අළු” ප්‍රත්‍ය
බොහෝ නම් බහුලාර්ථයෙහි යෙදේ.
උදාහරණ : ගැට + අළු = ගැටළු
දෙඩුම් + අළු = දොඩමළු
මේ අයුරින් තද්ධිත ප්‍රත්‍යාර්ථ නාම හදුන්වා දිය හැකිය.
