පිරුළු
සමාජයේ පවතින ව්‍යවහාර පිරුළු ලෙස හදුන්වයි. වර්තමාන සිදු වීමක් අලංකාරයෙන් විස්තර කිරීම හෙවත් වර්තමාන සිදුවීම ව්‍යවහාරයකට උපමාකොට දැක්වීම පිරුළු මගින් සිදු කරනු ලබයි. සිංහල භාෂාවේ පවතින විචිත්‍රවත් අංගයක් ලෙස පිරුළු මගින් ලේඛණය මෙන්ම කථනයද සිත්කළු කරයි. පිරුළු භාවිත කරමින් කරන ලද කථාවක් හෝ ලේඛණයක් වේ නම් එය පාඨකයාගේ සිත් පින වන්නකි. දක්ෂ ලෙස භාෂාව හසුරුවන්නකු විසින් තම අභිමතාර්ථයන් සාධනය කරගැනීම සදහා නිසැකව යොදා ගනු ලබන්නේද පිරුළුයි.පහත දක්වනු ලබන්නේ සිංහල භාෂාවේ ඇති පිරුළු වර්ග හා අලංකාර පිරුළු කිහිපයකි.
උදාහරණ : කළුවා මාරපන් ගියා වගේ.
කිසියම් පුද්ගලයකු තම සේවකයාට රාත්‍රියේදි කථා කොට අවශ්‍ය කර්තව්‍ය සදහන් නොකොට කළුවෝ හෙට උදයේ මාරපන් ගිහින් වරෙන් යැයි කීවේය. කළුවාද උදයේම අවදි වී කිසිවක් නොවිමසා මාරපන් ගියේය. යථෝක්ත පුද්ගලයා තම සේවකයා අදාල කාර්‍ය්‍ය සදහා සොයා බැලුවද ඒහු නොවීය. දහවල් වන විටි කළුවා මාරපන් ගොස් පැමිණියේය. කොහි ගියේදැයි විමසු විට මාරපන් ගියේ යැයි පැවසීය. තමන්ට නොකියා ගියේ මන්දැයි විමසූ විට රාළහාමි උදෙන්ම මට මාරපන් යන්න කිව්ව නිසා මම ගිහින් අාවා මට වෙන මොනවත් කිව්වේ නෑනේ යැයි පැවසීය.
මෙසේ කිසි විචාරයක් නොමැතිව කියන කරන දේ පිළිගන්නා අයගේ ස්වභාවය දැක්වීම සදහා කළුවා මාරපන් ගියා වගේ යන ව්‍යවහාරය යොදා ගනී. මෙසේ යම් ස්වභාවයක් දැක්වීමට යොදාගන්නා ව්‍යවහාර පිරුළු ලෙස හදුන්වන අතර ඒවා ප්‍රධාන කොටස් තුනකට බෙදෙයි.
- වෘත්තාන්ත පිරුළු (සිද්ධියක් මුල්කොට අැති)
- සහධර්ම පිරුළු (සමානත්වයක් අැති)
- සත්‍යධර්ම පිරුළු (සත්‍යයක් මුල්කොට අැති)
වෘත්තාන්ත පිරුළු.
අතීතයේ සිදු වූ යම් සිදුවීමක් හෝ වෘත්තාන්තයක් මුල් කරගෙන ව්‍යවහාරයට පැමිණ අැති පිරුළු වෘත්තාන්ත පිරුළුයි.
නිදර්ශන.
- කටුස්සගේ කරේ රත්තරන් බැන්දා වගේ.
- ගමරාළ සිල් ගත්තා වගේ.
- පරංගියා කෝට්ටේ ගියා වගේ.
- කැකිල්ලේ රජ්ජුරුවන්ගේ නඩු තීන්දුව වගේ.
- හොරාගේ අම්මාගෙන් පේන අහනවා වගේ.
- පල නොකියා පලා බෙදනවා වගේ.
- හතර බීරි කතාව වගේ.
- අාඩි හත්දෙනාගේ කැද හැලිය වගේ.
- අන්දරේ සීනි කෑවා වගේ.
- ඉබ්බා කට නිසා නැහුණා වගේ.
- ලබු ගෙඩියේ කංකාරිය වගේ.
- බැටලු හම පොරවාගත් වෘක්කයා වගේ.
- කිතුලේ නැංග මිනිහා වගේ.
- සිංහ වෙස්ගත් නරියා වගේ.
- පුවක් ගහෙන් බහින්නා වගේ.
සහධර්ම පිරුළු.
යම් සිදුවීමක් වඩාත් පැහැදිලි කිරීම සදහා භාවිත කරන පිරුළු සහධර්ම පිරුළුයි.
නිදර්ශන.
- ඒළිපත්තේ ඉන්න බළලා වගෙයි.
- පාලුගෙයි වලන් බිදිනවා වගෙයි.
- අගේ ඉදන් කන කනවා වගෙයි.
- කිඹුල් කදුලු හෙලනවා වගෙයි.
- නරියා පඹගාලේ පැටලුනා වගෙයි.
- උරුලෑවා ගිය පාර වගෙයි.
- ගිරේට අහුවුණු පුවක් ගෙඩිය වගෙයි.
- අශ්වයාට අං ලැබුණා වගෙයි.
- ගලේ කෙටු අකුර වගෙයි.
- නැගපු ඉණිමගට පයින් ගහනවා වගෙයි.
- අටුව කඩා පුටුව හදනවා වගෙයි.
- මරණ තුනක් ඇති මිනිසා පැණි කෑවා වගෙයි.
- බීරි අලියට වීණා වයනවා වගෙයි.
- වක්කඩේ හකුරු හැංගුවා වගෙයි.
- අතීසාරේට අමුඩේ ගැහුවා වගෙයි.
සත්‍යධර්ම පිරුළු.
ලෝකයේ පවතින කිසියම් ධර්මතාවයක් හැදින්වීම සදහා යොදන ව්‍යවහාර සත්‍යධර්ම පිරුළුයි.
නිදර්ශන.
- පැමිණි දුක් පැණි රසයි.
- රජකම් කළත් කළකම් පල දේ.
- අවිගත්තෝ අවියෙන්ම නැසෙති.
- ජන්මෙට වැඩිය පුරුද්ද ලොකුයි.
- අාරේ ගුණ නෑරේ.
- තමන් හිසට තම අතමය සෙවණැල්ල.
- දේසෙ හැටියට බාසේ.
- හැට පිරුණත් වදුරා බිමින් ගමන් නැත.
- පිරුණු කලේ දිය නොසැලේ.
- බොරුවට අායුෂ අඩුයි.
- දැන ගියොත් කතරගම,නොදැන ගියොත් අතරමග.
- කට බොරු කියතත් දිව බොරු කියන්නේ නැත.
- අැවිද්ද පය දහස් වටී.
- මිටි තැනින් ලු වතුර බහින්නේ.
- උණු පුරුකේ ලා තැබුවත් බලු වලිගේ ඇද නෑරේ.
