ඉසුරුමුණි කැටයම්

පුරාණ ශ්‍රී ලංකාවේ කලා නිර්මාණ පිළිබ‍ද සාකච්ඡා කිරීමේදී අනුරාධපුර යුගයේ කලා නිර්මාණ වලට හිමිවනුයේ සුවිශේෂී ස්ථානයකි.එම නිර්මාණ අතුරින් කැටයම් කලාව ඉතාමත් සංවර්ධනීය තත්වයට පත්ව තිබුණි. ඊට ඉසුරුමුණි විහාරයේ දක්නට ලැබෙන ගල් කැටයම් ප්‍රබල සාක්ෂියකි. ඉසුරුමුණි විහාරයේ දක්නට ලැබෙන ගල් කැටයම් පිළිබද විමර්ශනයකට පෙරාතුව එම විහාරස්ථානයේ ඓතිහාසික තත්වය පිළිබද විමසුමකට එළඹීම වැදගත්ය.

ඉසුරුමුණි විහාරය

දේවානම්පියතිස්ස රජු  දවස මිහිදු මහරහතන් වහන්සේ වෙතින් පැවිදි බව ලබා ගත් අරිට්ඨ කුමරා ඇතුලු  ඉසුරු කුලයට අයත් 500 ක  කුල දරුවන්ට වැඩසිටීම සදහා ඉදිකරන ලද “ඉසිරසමණ” නම් අර්ථය ඇති “ඉසුරුමුණි” විහාරය ලෙස මෙය නම් කර ඇත. එදා පටන් අද දක්වාම මෙම ස්ථානය දෙස් විදෙස් සංචාරකයන්ගේ ආකර්ශනයට ලක් වූ ස්ථානයකි. විහාරයේ දක්නට ලැබෙන ප්‍රධාන කැටයම් කිහිපයක් නිසා මෙම ස්ථානය අතිශයින් ප්‍රසිද්ධියට පත්ව ඇත. එකී කැටයම් පිළිබද මෙලෙස විමසුමකට එළඹෙමු.

1.ඉසුරුමුණි  පෙම් යුවල

2.රජ පවුල කැටයම

3.මිනිසා සහ අශ්ව හිස කැටයම

4.දිය කෙළිනා ඇතුන්

ඉසුරුමුණි  පෙම් යුවල

ඉසුරුමුණි විහාරයේ දක්නට ලැබෙන ගල් කැටයම් අතර  බෙහෙවින්  ප්‍රේක්ෂක ආකර්ශනයට බදුන් වූ ඉතා ප්‍රසිද්ධ කැටයමක් ලෙස ඉසුරුමුණි පෙම් යුවල කැටයමට හිමිවනුයේ අද්විතීය ස්ථානයකි. චතුරස්‍රාකාර ගල් පුවරුවක කැටයම් කොට ඇති මෙහි දැක්වෙනුයේ පුරාණ පෙම්යුවලකි. මොවුන්ගේ සිනහ මුසු බැල්ම  සෙනෙහස මැනවින් නිරූපණය කරයි. එමෙන්ම පුරුෂයාගේ තේජාන්විත බව හා කඩවසම් ශරීරය මනාව පෙන්වීමට ගල් වඩුවා සතුවූ කුසලතාව අතිමහත් බව පෙනේ. ස්ත්‍රියගේ සුකොමල බවත්‚ සියුමැලි භාවයත් රලු ගල් පුවරුවකට කාවැද්දූ අයුරු විස්මිතය. මෙම කැටයම පිළිබදව විවිධ විද්වතුන් විසින් විවිධ මත ඵල කර ඇත. මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන ශූරීන් පවසනුයේ මින් සාලිය අශෝකමාලා නිරූපිත බවයි. තවත් මතයකට අනුව යුධ සෙබළෙකු තම පෙම්වතිය හමුවූ අවස්ථාවක් ලෙසද හදුන්වා තිබේ. කැටයමේ දක්නට ලැබෙන කලා ලක්ෂණ වලට අනුව ඉන්දීය ගුප්ත කලා සම්ප්‍රදායේ ආභාසය ලබා ඇති බව කියවේ.

රජ පවුල කැටයම

ඉසුරුමුණි විහාරයේ දක්නට ලැබෙන තවත් සුවිශේෂී කැටයමක් ලෙස රජ පවුල කැටයම හැදින්විය හැකිය. කැටයම මධ්‍යයේ තේජාන්විත පුරුෂයෙකි. ඔහු කඩවසම්ය. ඔහුට පවන් සලන්නෙකු පසෙකින් සිටී. මහා රාජ ලීලාසන ඉරියව්වෙන් මහු පරිවාර කිහිපදෙනෙක් සමග සිටී. දුටුගැමුණු රජපවුල මින් නිරූපණය වන බව පැවසේ. අනෙක් මතයට අනුව දෙව්ලොව  වෙසෙන බෝධිසත්වයකු නිරූපණය වන බව කියැවේ.

මිනිසා සහ අශ්ව හිස කැටයම

 මෙය මිනිසා සහ අශ්ව හිස ලෙස හදුන්වන්නේ වාඩිගත් මිනිසෙකුත් ඔහුගේ පිටුපසින් අශ්වයකුගේ හිසකුත්  පෙන්නුම් කරන බැවිනි. ඉදිරිය බලාගෙන රාජලීලාසන ඉරියව්වෙන් සිටින මොහු කවරෙකුද යන්න පිළිබද විද්වතුන් අතර විවිධ මත පවතී. එක් මතයකට අනුව යුධ සෙබළෙකු බවද තවත් මතයකට අනුව කපිල සෘෂිවරයා බවද කියැවේ.මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන මහතා පවසන්නේ මිනිස් රුවෙන් වර්ෂාවට අධිපති පර්ජන්‍යත් අශ්ව හිසෙන් විදුලිය හෙවත් අග්නිත් නිරූපණය වන බවයි. කැටයමෙන් විදහා දක්වන කලා ලක්ෂණ වලට අනුව ඉන්දීය පල්ලව කලා සම්ප්‍රදායේ ආභාෂය ලබා ඇති බව කියැවේ.

දිය කෙළිනා ඇතුන්

අ‍නෙක් සුවිශේෂ කැටයම ලෙස ලෙන් වීහාරය දකුණු පැත්තේ ඇති පොකුණට මායිම්ව ඇති ගල් පර්වතයේ ජලයේ බැස ප්‍රීති වෙන ඇතුන්ගේ කැටයම හැදින්විය හැකිය. මෙඝගිරි ලෙස හැඳින් වූ මේ විහාරයේ වර්ෂාව පතා පුදපුජා පවත්වා ඇති බැවින් වර්ෂාව ලැබීමෙන් ඇත්තු සතුටු වෙන කැටයමක් නෙළා ඇතිබව සිතිය හැක.මෙම ඇත් රූප අතර පාර්ශවදර්ශී ඉරියව්වෙන් යුතු ඇත් රූප හා සෘජුදර්ශී ඉරියව්වෙන් යුතු ඇත් රූප වෙයි. එසේම ඇතුන්ගේ චලනය රිද්මය හා ක්‍රියාශීලිත්වය මැනවින් නිරූපණය වේ. මෙහි දක්නට ලැබෙන කලා ලක්ෂණ අනුව ඉන්දීය මහාබලිපුරම්හි ආකාශ ගංගාවරෝහණ කැටයමේ ඇත් රූපවලට සමාන ලක්ෂණ මින් පෙන්වන බව විචාරක මතයයි.

කැටයම් වල පොදු ලක්ෂණ

• තලයට උචිත ලෙස සංරචනය කිරීම
• භාවාත්මක ගුණාංග පිළිබිඹු වීම
• රිද්මයානුකූල ස්වභාවික හැඩතල
• සියුම් හා මටසිලුටු නිමාව