ලංකාවේ අතීත වාරි තාක්ෂණය - 2
අපේ අතීත භූගත ජල තාක්ෂණය - 2
මහා පරාක්‍රමබාහු රජු ගේ සුප්‍රසිද්ධ කියමනේ අරුත වන්නේ අහසින් වැටෙන ජලය මුහුදට යැම වළක්‌වා උපරිම ලෙස ප්‍රයෝජන ගත යුතු ය යන්න නො වේ. එම චක්‍රය නැවැත්විය යුතු නැත. මෙහි දී මුහුදට යැමට පෙර අප ජලයෙන් උපරිම ලෙස ප්‍රයෝජන ගත යුතු ය. එසේ ප්‍රයෝජන ගත හැක්‌කේ ජලය පස ඇසුරෙහි ම තබාගෙන කුඩා ජල චක්‍ර ප්‍රමාණය වැඩි කෙරුම මඟින් ය. ජලය, ඛනිජ තෙල් වැනි චක්‍රීය නො වන සම්පත් සමඟ පටලවා ගත යුතු නැත.
එකල ඇළ මාර්ග හරහා විශාල වේලි බැඳ කෘත්‍රීම ජලාශ නිමවා එම ඇළ මාර්ගයන්හි පහළ පෙදෙස්‌වල ජල ක්‍රියාකාරීත්වය අවුල් කළේ නැත. එය චක්‍රය බිඳ දැමීමකි. එසේම කුඩා ජල චක්‍ර අවම කෙරුමකි.
එකල ඇළවල් හරහා බැඳි කෙටි තාවකාලික බැමිවල ක්‍රියාකාරීත්වයට බොහෝ සෙයින් සම අමුණු ක්‍රමයක්‌ මේ වන විට නර්ඩ් ආයතනය සහ ගොවිජන සේවා දෙපාර්තුමේන්තුව එක්‌ ව ගාල්ල උක්‌ඕවිට ප්‍රදේශයේ සාර්ථකව අත්හදා බලමින් සිටී. මෙහි දී ඇළේ පහළ කොටස්‌වලට වන හානිය අවම වන අතර චක්‍රීයත්වයට ද බාධා නො වේ.
අපේ පැරැන්නෝ මතුපිට ජලයේ හැසිරීම පිළිබඳව පමණක්‌ නො ව භූගත ජල හැසිරීම පිළිබඳව ද මැනවින් දැන සිටිය හ. ඒ පිළිබඳ කදිම සාක්‌කියක්‌ අද අපට බම්බාව ප්‍රදේශයේ ඇති ගල් ළිඳක ක්‍රියාකාරීත්වය තුළ හමු වේ. බම්බාව වනාහි ගලේවෙල හන්දියේ සිට ගලේවෙල මාතලේ මාර්ගයේ කිලෝ මීටරයක්‌ පමණ ගිය තැන හමු වන ගම ය. මේ ගමෙහි නමේ උපත කුවේණිය ගේ පියා ගේ නම වන බම්බා යන්න සමඟ බැඳී ඇත. මේ අනුව විජයාවතරණය මඟින් සංකේතවත් වන්නා වූ ආර්ය සංක්‍රමණයට පෙර ද විශිෂ්ට වාරි ජල තාක්‍ෂණයක්‌ මෙරට තිබූ බැව් පෙනේ.
බම්බාව වූ කලි, වැව්වලින් (ගම් වැව්) ගහණ ප්‍රදේශයක්‌ නො වේ. පස වැලි සහිත පසකි. එය වැව් සඳහා එතරම් යෝග්‍ය නැත. එහෙත් බම්බාව ගමේ එතරම් විශාල නො වූ වැවක්‌ ඇත. මේ වැවට ජලය ලැබෙන්නේ ඉහත්තාවේ ඇති කඳු වැටියෙන් ගලා එන ඇළකින් සහ වැව අසල පිහිටි දිය උල්පතකිනි.
වලගම්බා රජු සමයේ කරවූ පන්සලක්‌ මේ වැවට යාබද ව ඇත. ගොවිජන සේවා දෙපාර්තමේන්තුව මඟින් කරන ලද පරීක්‍ෂණයකට අනුව, මේ ප්‍රදේශයේ පස වැලි පසක්‌ ලෙස හඳුනාගෙන ඇති අතර, වැව පිහිටි ස්‌ථානයේ (වැව පත්ලේ) පමණක්‌ මීටරයක්‌ පමණ ගැඹුර මැටි සහිත පසක්‌ ඇති බව නිරීක්‍ෂණය කර ඇත. එසේ ම මේ වැවේ සුවිශේෂත්වය වන්නේ වැවේ එක්‌ පසෙක වැව් කණ්‌ඩියේ සිට මීටර් දහයක්‌ පමණ දුරින් පැත්තක්‌ මීටරයක්‌ පමණ වන පරිදි සැකසූ හතරැස්‌ ගල් ළිඳක්‌ පැවතීම ය. මේ ළිඳ මිලි මීටර 200 ක් පමණ පළල මිලි මීටර 100 ක් හෝ 150 ක් හෝ පමණ ඝනකම ගල් ලෑලි අතුරා සකසා ඇත. මෙහි ගැඹුර මීටර් 6ක් පමණ වේ. ළිඳ පතුළේ ද ඇත්තේ ගලකි. (එය බොහෝ විට පිහිටිගල විය හැකි ය.) මේ ළිඳේ සුවිශේෂත්වය වන්නේ, එහි වැව පැත්තේ වන බිත්තියේ සිට මිලි මීටර 400 - 450 පමණ ප්‍රමාණයේ ගල් දෝනාවක්‌, ළිං පත්ලේ සිට වැව දෙසට නිමවා තිබීම ය. (ගොවිජන සේවා දෙපාර්තමේන්තුව මඟින් මේ ගල් දෝනාව මීටර 1.5 ක් පමණ දුරට දැනට මතු කරගෙන ඇත.) මේ වැව ඉතා මෑතක දී ගොවිජන සේවා දෙපාර්තමේන්තුව මඟින් පිළිසකර කොට ඇත. එහි පැරැණි ගල්වාන (පිහිටි ගලේ ම නිමවා තිබූ) පස්‌වලින් වසා, එතැන උස්‌සා අලුත් වානක්‌ වෙනත් තැනක පිහිටුවා ඇත. ගල් ළිඳේ ජල මට්‌ටම පොළොව මට්‌ටමේ සිට මීටරයක්‌ පමණ පහළින් වූ අතර වැවේ ජල මට්‌ටමට වඩා ද ස්‌වල්ප වශයෙන් පහළින් විය. මෑතක දී සකස්‌ කරන ලද ළිං කීපයක්‌ ද මේ අවට විය. ඒවා සාමාන්‍යයෙන් වැවේ සිට මීටර් 60 ක් හෝ 70 ක් හෝ පමණ ඈතින් වූ අතර, ඒවායේ පතුළ ද පිහිටි ගල ම විය. ඒ සියල්ලේ ම ජල මට්‌ටමේ පැවැතියේ ඒ ඒ තැන්වල පොළොව මට්‌ටමේ සිට ගත් කල ගල් ළිඳේ ජල මට්‌ටමට වඩා පහළින් ය.
මේ අනුව ගල් ළිඳේ ජල මට්‌ටම ඒ අසල ම සාමාන්‍ය භූගත ජල මට්‌ටමට වඩා ඉහළින් වේ. මේ මට්‌ටම ස්‌ථිතික නො වන අතර වැවට ජලය ලැබීම සහ අවට ප්‍රදේශයට භූගත ජලය ගලා යැමේ ශීඝ්‍රතා අනුව, මේ මට්‌ටම විචලනය වනු ඇත. කෙසේ වුවත් ළිඳේ ජල මට්‌ටම එතැන භූගත ජල මට්‌ටමට වඩා ඉහළින් වනු ඇත. එයට හේතුව ගල් ළිඳේ වැව දෙසට ඇති දෝනාව ය. මේ ගල් දෝනාව නිසා මේ ගල් දෝනාව ඇරඹෙන ස්‌ථානයේ එනම් වැව් පත්ල ප්‍රදේශයේ ඇති ස්‌ථිතික ජල පීඩනයට ආසන්න ලෙස සමාන ජල කඳක්‌ ගල් ළිඳේ පවතී. එය ගල් ළිඳ අවට සාමාන්‍ය භූගත ජල මට්‌ටමට වඩා ඉහළ ය. මෙසේ වන්නේ, ජලය පස තුළ ගමන් කිරීමේ දී සිදු වන පීඩන (ස්‌ථිතික) හානිය නිසා ය. තව ද මේ ප්‍රදේශයේ (එනම් වැව් පත්ල ප්‍රදේශය ද සහිතව) ඇත්තේ වැලි පස නිසා වැව් ජලය එනම් වැව් පත්ලේ ඇති මැටි තට්‌ටුවෙන් කාන්දු වන ජලය තිරස්‌ අතට පැතිරීමට වඩා, සිරස්‌ව පිහිටි ගල දක්‌වා පහළ බැසීමට පෙලඹේ. මේ නිසා වැවෙන් ඈත් වත් ම භූගත ජල මට්‌ටම පහත බැසීම ශීඝ්‍ර වේ. ප්‍රදේශයේ සාමාන්‍ය ළිං, පිහිටිගල දක්‌වා ම කැණීමට සිදු වීමෙන්, ප්‍රදේශයේ භූගත ජල මට්‌ටම පිහිටි ගල ඇසුරු කරගෙන ම ඇති බව පැහැදිලි වේ.
මේ අනුව ගල් ළිඳ තුළ ජල මට්‌ටම ඉහළ පවතින අතර එයට ලැබෙන්නේ වැව් පත්ලේ ඇති මැටි තට්‌ටුවෙන් කාන්දු වී වැලි සහිත පස හරහා ගලා ගොස්‌ ගල් දෝනාවට ඇතුළු වන ජලය වේ. ඒ අනුව, මේ ජලයේ පිරිසිදු බව ඉහළ විය යුතු ය. එසේම මේ ළිඳෙන් ජලය ඉවත් කරන විට ඒ තුළට නැවත ජලය ගලා ඒමේ ශීඝ්‍රතාව ද ඒ අසල වන සාමාන්‍ය භූගත ජලයෙන් ක්‍රියාත්මක වන ගල් ළිඳේ ප්‍රමාණයට ම සැකසූ ළිඳක අදාළ ශීඝ්‍රතාවට වඩා වැඩි විය යුතු ය. එයට හේතුව ගල් දෝනාව නිසා ජල ප්‍රවාහයට ඇති ප්‍රතිරෝධය අඩු වීම ය. මේ අනුව බම්බාවේ ගල් ළිඳ වූ කලි භූගත ජල මට්‌ටම කෘත්‍රිමව ඉහළට ගනිමින් එසේ ම ජලය පිරිසිදු කරමින් (පස මඟින් ම) ක්‍රියාත්මක වූ විශිෂ්ට ජල තාක්‍ෂණයයි. වැව පත්ලේ භූගත ජල පීඩනය පිළිබඳව අදහසක්‌ ඇති කර ගැනීමට ද ගල් ළිඳේ ජල මට්‌ටම යොදාගත හැකි ය.
අපේ පැරැන්නන් සතු වූ භූගත ජල හැසිරීම පිළිබඳ අවබෝධය කෙතරම් ද යන්න මෙමඟින් පැහැදිලි ය. එසේම මෙහි දී වැදගත් වන්නේ මේ දැනුම තම වැඩ කටයුතු සඳහා උපරිම ලෙස ස්‌වාභාවිකත්වය තුළ ම හිඳිමින් ජල චක්‍ර නො බිඳිමින් ප්‍රයෝජනයට ගත් ආකාරයයි. අද අප මේ ජල ක්‍රියාවන් නූතන ජල ගති (නිව්ටෝනීය) විද්‍යා මඟින් තේරුම් ගත්ත ද, ඔවුන් මේවා කරගෙන ඇත්තේ සොබාදහම පිළිබඳව වෙන ම වූ වැටහීමකිනි.
බුද්ධික ගුණසේකර