පුරාවිද්‍යාව, භූ විද්‍යාව හා ස්තරායනය

පුරාවිද්‍යාව යනු කුමක් ද?

පුරාවිද්‍යාව යනු ‘‘අවශේෂාත්මක ද්‍රව්‍ය තුළින් අතීත මානවයාගේ සංස්කෘතිය හා මානව ක‍්‍රියාකාරකම් පිළිබද අධ්‍යනය කරනු ලැබීමයි.’’ Archaeology is the study of the extraordinary diversity of human experience and long-term human culture, through the material remains left by ancient societies and individuals, and evidence of their past environments. Archaeology is also about the present, ancient places and objects form symbols for modern cultural and political identities. Models of ancient human adaptation to changing conditions inform modern understanding of the impact of environmental change on societies. පුරාවිද්‍යාව තුළින් මූලික වශයෙන් විවිධත්වයකින් යුත්ත වූ අතීත මානව සංස්කෘතිය පිළිබද සොයා බලනු ලැබේ. මේ අතරින් අතීත සාමාජ ගත වූ සහ නොවූ මානවයන්ගේ අවශේෂත්මක ද්‍රව්‍ය තුළින් මූලීක වශයෙන් අධ්‍යනයන් සිදු කරනු ලැබේ. පුරාවිද්‍යාව යනු හැම විටකදීම වර්තමානය වන අතර අතීතය තුළින් ඉතිරි වන දේවල් මත වර්තමානය ගොඩ නගනු ලැබේ. එසේම වර්තමානයේ අධ්‍යනය තුළින් අතීතය ද ගොඩ නගනු ලැබේ. මෙහිදී පුරාවිද්‍යාව තුළ එලෙස අතීත මානවයා පිළිබද සොයා බලන ක‍්‍රම වේදයක් ලෙස ගවේෂණය හා කැණීම මූලික ස්ථානයක් ගනු ලැබේ. මෙයින් ද කැණීම විශේෂ ස්ථානයක් ගනු ලැබේ. කැණීමක් යනු විනාශකාරී පියවරක් වුවද අතීත මානවයා පිළිබද සාධක ඔස්සේ අධ්‍යනය කිරීමට තිබෙන ක‍්‍රම වේදයක් ලෙස කැණීම පෙන්වා දිය හැකිය. අතීත මානවයා පුරාවිද්‍යා අවශේෂන් ඔස්සේ අධයනය කිරීමේදී මූලික වශයෙන් පුරාවිද්‍යා පාංශු ස්ථරායනය වැදගත් තැනක් උසුලුනු ලැබේ. කැණීම හැම විටකදී භූමීයත් සමග බැදී පවතින බැවින් පාංශු ස්ථරයනය [soil strtigraphy] ඉතා වැදගත් තැනක් පුරාවිද්‍යාව තුළ හිම් වේ.

භූ විද්‍යාව යනු කුමක් ද?

Geology is the study of the Earth: its composition and the processes that shape its surface and interior, for example global warming, earthquakes, volcanoes and landslides. It impacts profoundly on many aspects of life and society. Geology also seeks to answer fundamental questions regarding the structure,  age and evolution of Earth, including the history of life. භූ විද්‍යාව යනු පෘථිවිය පිළිබද අධ්‍යන කරනු ලබන විෂය ධාරාවයි. මෙහිදී ගෝලීය උණුසුම [global warming] , භූමී කම්පා [earthquakes] , ගිනි කදු [volcanoes] , නාය යෑම් [landslides], පාංශු ජීර්ණය [soil weathering], ගලැසියර් [ glacier], යමහල්කරණය [ volcanism] ආදී වූ පෘථීවියේ සිදුවන වෙනස් කම් පිළිබද මූලිකව අධ්‍යනය කරනු ලැබේ. මෙවැනි පෘථිවියේ ඇතිවන වෙනස් කම් මිනිස් ජීවිතට හා සමාජට ද යම් ලෙසකින් බලපාන අතර මූලික වශයෙන් භූ විද්‍යාෙවින් උත්සාහා කරමින් සිටින්නේ පෘථිවීයේ නිර්මාණය, වයස , පෘථිවි පරිණාමය හා පෘථීවියේ අතීත ජීවිතය කෙබදු ද ආදී වශයෙන් ප‍්‍රශ්න වලට මූලික පිළිතුරක් ලබා දීමටයි. මේ අනුව පුරාවිද්‍යාවේ විෂය ධාරාවට සාපෙක්ෂව විවෘත වූ විෂය ධාරාවක් ඔස්සේ භූ විද්‍යාවේන් පෘථිවිය හා පෘථිවියේ කි‍්‍රයාකාරිත්වය පිළිබද සොයා බලනු ලැබේ.

ස්තරායනය

ස්තරායනය [strtigraphy]  යනු පෘථිවියේ තැන්පත් වී ඇති පාංශු ස්තර අධ්‍යනය කිරීමයි. පාංශු ස්තර යනු පැරණි බව අනුව එකින් එක තැන්පත් වී ඇති පස් කොටස්ය. නමුත් අතැම් විටකදී මානව කි‍්‍රයාකාරකම් හා ස්වාභාවික කි‍්‍රයාකාරකම් හේතුවෙන් පංශු ස්තර වෙනස් වීමටද බදුන් වේ. පුරාවිද්‍යා විෂ්‍ය ධාරාව සාමාන්‍ය ලෙස පිළිගනු ලබන්නේ පැරණි යුගයන් සිට වර්තමාන යුගයන් දක්වා මෙම පාංශු ස්තර තැන්පත් වී ඇති බවයි. පුරාවිද්‍යා කැණීමකදී සිදු කරනු ලබන්නේ මෙලෙස තැන්පත් වී ඇති පාංශු ස්ථර පිළිබද තැන්පත් වීම අනුව තේරුම් ගැනීමයි. මූලික වශයෙන් ස්වාභාවික ස්තර තැන්පතු සදහා මිනිසාගේ සාධකයන් තැන්පත් වීම කෙලෙසින් සිදු වූවාද යන්න තේරුම් ගැනීම මූලික අදහස වේ. යම් පාංශු ස්තරයක් සදහා මිනිසාගේ හෝ පරිසරයේ මැදිහත් වීම තුළ යම් වෙනසකට බදුන් වී ද යන්න මූලික වශයෙන් කැණිමකින් සොයා බලනු ලැබේ. පුරාවිද්‍යාවේදී මූලික වශයෙන් ස්තර හෝ තැන්පතු පිළිබද කාලාත්මක දැනගැනීමකට වඩා අවශ්‍ය වනුයේ එම තැන්පතු [deposits] මත තැන්පත් වී ඇති අතීත මිනිසා විසින් නිර්මාණය කරන්නට යෙදුණු පුරාවස්තු, ස්මාරක,කාබනික හා අකාබනික ද්‍රව්‍යාත්දක අවශේෂ පිළිබද සොයා බැලීමත් එසේ සොයා ගන්නා දෙයින් අතීත මානවයාගේ කි‍්‍රයාකාරකම් කෙබදු වුවේද යන්න පිරික්සීමටය. මෙම සොයා ගැනීම් වලදී පාංශු ස්ථර හා පුරාවස්තුව අතර සම්බන්ධතාවය [association] වැදගත් තැනක් උසුලනු ලැබේ. යම් ආකාරයකට වෙනස් නොවූ පාංශු ස්තරයකින් පුරාවස්තු කිහාපයක් හමුවේ නම් එසේ හමුවන පුරා වස්තු සමකාලීන සම්බන්ධතාවයකින් යුත්ත වන අතර එම ස්තරායනයට සමකාලීන තැන්පත් වීමක් ලෙස ද පෙන්වා දිය හැකිය. ස්තරායන තුළින් හමු වන අවශේෂාත්මක ද්‍රව්‍ය තුළින් නිරපේක්ෂ කාල නිර්ණයට හා සාපෙක්ෂ කාල නිර්ණය පැමිණීමේ හැකියාවක් ද පවතිනු ලැබේ. මේ අනුව පුරාවිද්‍යාවේදී ස්ථරායනය යනු ඉතා වැදගත් වූ කොටසක් ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය.