පුරාවිද්‍යා ආඥාපනතේ උපයෝගීතාවය 01

පුරාවිද්‍යා ආඥාපනතේ උපයෝගීතාවය

පුරාවස්තු ආඥා පනතේ පළමු කොටසෙන් මූලික වශයෙන් පුරාවස්තුවල අයිතිය, පුරාවස්තුවල වෙළද අගය රජය විසින් ගෙවීම, රජයෙන් ගෙවීමක් නොමැතිව පුරාවස්තු කොටස්කර බෙදීම පිළිබද ගිවිසුම , වෙළද අගය හෝ පුරාවස්තු කොටස්කර බෙදීම සම්බන්ධයෙන් ආරවුල් [Property in antiquities, Payment by the State of market value of certain antiquities, Dispute as to market value or apportionment of antiquities.]  ආදී වශයෙන් මෙම කොටසේ අන්තර්ඝතය කෙටියෙන් පෙන්වා දිය හැකි අතර එහි උපයෝගීතාවය කෙබදු ලෙසින් පුරාවස්තු විනාශය අවම කරගැනීමට හේතු වේද යන්න පහත ලෙසින් විග‍්‍රහයට බදුන් කළ හැකිය.

පුරාවිද්‍යා අඥා පනතේ පළමු කොටසේ දෙවන වගන්තිය වන්නේ ‘‘යම් පුද්ගලයෙකුට අයිති වූ ඉඩමක හෝ ඉඩමක් මත තිබී යම් පුරාවස්තුවක් හමුවූ පමණින්ම එම පුරාවස්තුව එම තැනත්තාගේ දේපලක් නොවිය යුතු අතර එය එම පුද්ගලයාට අයිති වස්තුවක් වශයෙන් සළකනු නොලැබිය යුතු ය.’’ [No  antiquity  shall,   by  reason only of its being discovered in or upon any land in the ownership of any person, be or be deemed to be the property of such person.] මෙම ප‍්‍රකාශනයට අනුව පෙනීයන්නේ කෙලින්ම යම් පුරාවස්තුවක් තම ඉඩමක හෝ තමන්ට අයිති ස්ථානයක තිබී හමුවූ විට එම පුරාවස්තුද ඔහුගේ හෝ ඇයගේ වස්තුවක් නොවන බවයි. මෙහිදි පුරාවස්තුව කෙරෙහි යම් අයිතියක් මෙම ආඥා පනතට අනුව ඔහුට හිමි විය හැකිය. මෙහිදී මෙම ප‍්‍රකාශනයෙන් කවර ආකාරයෙන් පුරා වස්තු විනාශය වැළකෙන්නේ ද යන්න සොයා බැලීමේදි යම් ලෙසකට තමන්ගේ ස්ථානයෙන් හමුවන වස්තුන් තමන්ගේ වුවහොත් හමුවන ඕනෑම පුරාවස්තුවක් විනාශය කරා ගමන් කරනු ලැබේ. මෙහිදී පුරාවස්තුව හමු වූ පුද්ගලයාට අයිති වූයේ නම් දැනට තිබේන බොහෝ පුරාවස්තු කෞතුකාගාරවල තිබෙනවා වෙනුවට ගෙවල් වල තිබිය හැකිය. එසේම හමු වූ පුරාවස්තුව තමන් කැමැතිලෙසට විනාශ කිරීමටද හේතුවක් වන්නේය. උදාරණයක් වශයෙන් යම් ස්ථානයකින් ශිලා ලිපියක් හමුවිය හැකිය. මෙහිදී එම ශිලා ලිපිය ගල් කොරියකට අයත් ඉඩමකින් හමු වන්නේ නම් ඔහුට එම වස්තුව අයිති වූ වේ නම් නිසකයෙන් එම ශිලා ලිපිය ඔහු විනාශ කොට කලු ගල් ලෙස විකුණනවා නිසකයි. නමුත් ඉහත පුරාවිද්‍යා ප‍්‍රකාශය අනුව ඔහුට එම දෙය සිදු කළ නොහැකිය. නමුත් ඇතැම් අවස්ථාවල මෙම ආඥා පනතේ ප‍්‍රකාශනයන්ට විරුද්ධව ගොස් ඇතැම් පුරාවස්තු විනාශ වූ අවස්ථා දැකගත හැකිය. උදාහරණ ලෙස සුගලා බිසවගේ පුවත පෙන්වා දිය හැකිය. නමුත් ඒ අවස්ථාවට අනුකූලව ඔහු හට දඩුවම් ලැබුණේද යන්න නිශ්චිත නොවේ. මේ අනුව ඇතැම් අවස්ථා වලදී දේශපාලනීය වශයෙන්ද යම් යම් ඇගිලි ගැසීම් දැකිය හැකිය. මෙම ආඥා පනතේ පළමු කොටසේ දෙවන හා තෙවන ප‍්‍රකාශන පිළිබද සොයා බැලීමේදී එහි සදහන් වන්නේ මෙලෙසය ‘‘ මේ ආඥා පනත කි‍්‍රයාත්මක වන දිනයේ යම් තැනත්තෙකුට අයිති නොවන, නැතහොත් භාරකරු අධිපති හෝ කළමනාකරු වශයෙන් තැනැත්තකු කෙරෙහි පාලනය පවරා නොමැති සෑම පැරණි ස්මාරකයක් ම සම්පූර්ණ රජයේ දේපළ වශයෙන් සළකනු ලැබේ. ....... භූතලය මතුපිට, ඉන් යටත හෝ ජලය ආශ‍්‍රිත සැගවී ඇති සොයාගෙන නැති සියලු පුරාවස්තු මෙම ආඥා පනතට අනුව රජයේ දේපලක් බවය.’’ [Every ancient monument which on the date on which this Ordinance, comes into operation is not owned by any person or the control of which is not vested in any person as trustee, incumbent or manager, shall be deemed to be the absolute property of the State………… All undiscovered antiquities (other than ancient monuments), whether lying on or hidden beneath the surface of the ground or in any river or lake, shall be deemed to be the absolute property of the State, subject to the provisions of this Ordinance.]

මෙහිදී ඉහත ප‍්‍රකාශයට අනුව මෙම ආඥා පනත කි‍්‍රයාත්මක වූ දින සිට යම් අයිති කරුවෙකු නැති යම් පුරාවස්තුවක් වේද එය රජයට අයිති බව හගවයි. මෙහිදී මෙම ප‍්‍රකාශයෙන් යම් තරමකට පුරාවස්තු ආරක්ෂා වුවද මෙම ප‍්‍රකාශය යම් ලෙසකට වෙනසට බදුන් විය යුතුයි. එසේම මෙහි සදහන් වන පරිදි පොළවේ හෝ ජලය යට සැගවී ඇති යම් දෙයක් රජයේ දේපළ වශයෙන් ගැසට් කිරීම තුළින් යම් තරමකට පුුරාවස්තු විනාශය අවම කර ගැනීමට හේතු වේ. මෙහිදී ජලය අභන්තරයේ ඇති වස්තු ආරක්ෂා කරගැනීමට ඉතා අගනේය. මේ තුළින් යම් ආකාරයට සමුද්‍රගත පුරාවස්තු ආරක්ෂා වනු ලැබේ. නමුත් 1940 ඇතිකළ ප‍්‍රකාශයන්ය අනුව මෙම ජලාශ‍්‍රිත පුරාවස්තු සම්බන්ධයෙන් බොහෝ දේවල් නොදක්වා ඇත. නමුත් 1998 දක්වාම නියම ආකාරයට මෙය නිර්වචනය වී නොමැති අතර ඒ කාල වකවානුව තුළ විශේෂයෙන් සමුද්‍ර පුරාවස්තු විනාශය කරා ගමන් ගත්හ. 1940 දශකයේ සිට 60-70 දශකය දක්වා මෙම සමුද්‍ර පුරාවස්තු ගොඩගැනීම හා විනාශය බොහෝ සෙයින් සිදු විය. නමුත් එම කාල වකවානුවේ තිබුන ලිහිල් තත්වය හේතුවෙන් හා සමුද්‍ර පුරාවිද්‍යාව සම්බන්ධයෙන් වැඩි අවධානයක් යොමු නොකිරීම හේතුවෙන් බොහෝ පුරාවස්තු විනාශය කරා ගමන් ගත්හ. 

(උපුටා ගැනිම් - පුරාවිද්‍යා අාඥා පනත 1940)