රජගල පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයෙන් හමුවන පූර්ව බ්‍රාහ්මී ශිලා ලේඛන පිළිබඳ අධ්‍යයනයක් 03
සාමාන්‍ය ජනයා භික්ෂූන්ට ප්‍රදානය කළ ලෙන් පිළිබඳ සඳහන් ලිපි
- “බත දමගුතශ ලෙණෙ අගත අනගත චතුදිශ ශගශ” බත ධම්මගුත්තගේ ලෙන පැමිණි නොපැමිණි සතර දිශාවේ මහා සංඝයාට පුජා කෙරේ.
- “බත සමුදගුතශ ලෙණෙ ශගශ” බත සමුද්ද ගුත්තගේ ලෙන මහා සංඝයාට
- “තිශගුත තෙරහ ලෙණෙ ශගශ” තිස්ස ගුත්ත තෙරුන්ගේ ලෙන සංඝයාට
- “බත තිශහ ලෙණෙ ශුදශනෙ ශගශ” බත තිස්සගේ සුදස්සන නම් ලෙන සංඝයාට
- “ශුරි තෙරහ ලෙණෙ ශගශ” සුරි තෙරුන්ගේ ලෙන සංඝයාට
- “බත නුගහ ලෙණෙ අශ අගත අනගත චතුදිශ ශගශ” බත නුගගේ අග ලෙණ පැමිණි නොපැමිණි සතර දිග මහා සංඝයාට
- “ශිව තෙරශ ලෙණෙ” ශිව තෙරුන්ගේ ලෙන (සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “උපශක දතශ ලෙණෙ” උපාසක දත්තගේ ලෙන (සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “නගසෙන තෙරහ ශුදසනෙ” නාගසේන තෙරුන්ගේ සුදස්සන (නම් ලෙන සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “බුදරකිත තෙරහ ලෙණෙ බයබෙරවෙ” බුද්ධරක්ඛිත තෙරුන්ගේ භයබෙරව නම් ලෙන(සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “තිශබුති තෙරහ ලෙණෙ මහපදසනෙ” තිස්ස භූති තෙරුන්ගේ මනාපදස්සන නම් ලෙන(සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “නදික තෙරහ ච බත නමලිය ච ලෙණෙ ඉදශල ගුහෙ” නන්දික තෙරුන්ගේද බත නමලිගේද ඉන්දසාල නම් ගුහා ලෙන(සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “නග තෙරහ ලෙණෙ ඉදසල ගොහ” නාග තෙරුන්ගේ ඉන්දසාල ගුහා නම් ලෙන (සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “තිශමිත තෙරහ ලෙණෙ පුඩලඣකෙ” තිස්සමිත්ත තෙරුන්ගේ පුඩලඣක නම් ලෙන (සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “තිශමිත තෙරහ ලෙණෙ ශගශ” තිස්සමිත්ත තෙරුන්ගේ ලෙන සංඝයාට
- “උපතිශහ ලෙණෙ” උපතිස්ස ලෙන (සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
- “දමරුචි තෙරශ ලෙණෙ” ධම්මරුචි තෙරුන්ගේ ලෙන (සංඝයාට පරිත්‍යාග කිරීම).
උක්ත ශිලා ලේඛනයන්ට අනුව සාමාන්‍ය පිරිස්ද භික්ෂූන් වහන්සේලා උදෙසා පූජා කිරීම් සිදු කර ඇත. විශේෂයෙන් උපාසක යන නාමයෙන් හැඳින්වෙන පිරිස් ලෙන් පූජා කළ ශිලා ලේඛන ඇසුරෙන් පෙන්වා දිය හැකිය. මෙහිදී පෙර භික්ෂූන් වාසය කළ ලෙන් පසුව නැවත භාවිතයට හෝ පූජා කළ බවක් උක්ත ශිලා ලේඛනයන්ගෙන් පැහැදිලි වේ. විවිධ තෙරවරුන්ගේ නාමයෙන් හැඳින්වූ ලෙන් එම තෙරවරුන් වැඩසිටි ලෙන් විය හැකි අතර පසුව උන්වහන්සේලා එම ස්ථානයෙන් ඉවත් වීමෙන් පසුව නැවත එම ලෙන පිරිසිදු කොට පූජා කර ඇති බවක් උපකල්පනය කළ හැකිය. මෙහිදී විශේෂයෙන් සමාන්‍ය ජනතාව ලෙන් පිදූ බව තරයේම කිවනොහැකි අතර උපකල්පනය පමණක් සිදු කළ හැකිය. ලෙනක් නිර්මාණය කොට භික්ෂූන්ට පුජා කිරීම සඳහා යම් වූ ආර්ථික තත්වයක් තිබිය යුතුය. එසේ නම් වඩාත් හොඳින් ආර්ථික තත්වයක් නොමැති ජනයා කලින් නිර්මාණ කළ අතහැර දැමූ හෝ භාවිතයට නොගන්නා ලෙන් නැවත නිසි ලෙස පිරිසිදු කොට පුජා කළ බව ඒ අනුව උපකල්පනය කළ හැකිය.
රජගල පුර්ව බ්‍රාහ්මී ශිලා ලේඛනයන්හී අන්තර්ගත ලෙන් නාම, ගුහා නාම හා පර්වත නාම
- සමන්ත භද්‍ර ලෙන - මෙම ලෙනෙහි අයිතිය පිළිබඳ සඳහන් වී ඇත්තේ ගමික චේමගේ ලෙන වශයෙනි.
- සීහමුඛ ලෙන - මෙම ලෙන තිස්ස ගුත්ත තෙරුන්ගේ ලෙන වශයෙන් දක්වා ඇති අතර සීහමුඛ යනු සිංහ කටය යන්නය. ඇතැම් විටකදී ලෙනේ ස්වාභාවය අනුව මෙම ලෙනට මෙවැනි නාමයන් භාවිත වන්නට ඇති බව උපකල්පනය කළ හැකිය. සීගිරියේ නයිපෙන ගුහාව, රජගල වවුල් ලෙන ආදී ගුහාවන්ට නාම යෙදී ඇත්තේ එහි ස්වාභාවය අනුවය. මේ අනුව පුරාණයේද ස්වාභාවය අනුව නාම යෙදෙන්නට ඇති බව දැක්විය හැකිය.
- සුප්පතිට්ඨිත ලෙන - සුප්පතිට්ඨ යනු මැනවින් පිහිටි යන අර්ථය ගෙන දෙනු ලැබේ. මෙම ලෙනෙහි අයිතිය තහවුරුව ඇත්තේ සිව භූතිගේ ලෙන වශයෙනි.
- සුදස්සන ලෙන - මෙම ලෙන් නාමය පිළිබඳ සෙල්ලිපි දෙකක සඳහන් වී ඇත. නාගසේන තෙරුන්ගේ සුදස්සන ලෙන හා තිස්ස තෙරුන්ගේ සුදස්සන ලෙන වශයෙනි. සුදස්සන නාමය ශිලා ලේඛනයන්හි භාවිත වී ඇති නාමයක් වන අතර පෙරියන්කුලම ගිරි ලිපිය වැනි ශිලා ලේඛනයන්හි සුදසන පතනගල වශයෙන් යෙදී ඇත. එසේම මහා සුදශන ලෙණෙ, බත දිනශ ලෙණෙ ශුදශනෙ වශයෙන් ආඬියා කන්ද හා වැලියාය සෙල් ලිපිවල දක්වා ඇත.
- මනාපදස්සන ලෙන - තිස්ස භූතී තෙරුන්ගේ ලෙන වශයෙන් තත් ලෙන දක්වා ඇති අතර මනාපදස්සන ලෙන වශයෙන් ශිලා ලේඛන කිහිපයකම දක්නට ලැබේ. මෙහිදී බඹරගල පුරාවිද්‍යා කේෂත්‍රයේ දක්නට ලැබෙන ශිලා ලේඛනයකද ‘උතර ගුත තෙරහ ලෙණෙ මනපදශනෙ’ යනුවෙන් යෙදී ඇත. එසේම තිස්සභූතිගේ මනාපදස්සන ලෙන වශයෙන් මිහින්තලා සෙල්ලිපිවල දක්වා ඇත. මේ අනුව මනාපදස්සන නාමය ශිලා ලිපි ගණනාවක යෙදී ඇති අතර එය කාලයත් සමඟ භාවිතා වූ පොදු නාමයක්ද විය හැකිය. එහි අර්ථය වනුයේ දැකීමට ප්‍රිය වන්නාවූ යන්නය.
- භයභේරව ලෙන - බුද්ධරක්ඛිත තෙරුන්ගේ ලෙනක් වශයෙන් දක්වා ඇති අතර රජගල පුර්ව බ්‍රාහ්මී ශිලා ලේඛනයන්හී දක්නට හැකි ලෙන් නාමයක් වශයෙන් මෙය දැක්විය හැකිය.
- ඉන්දසාල ගුහා ලෙන - මෙම නාමය සහිත ශිලා ලේඛන දෙකක් දක්නට ලැබේ. මෙම නාමය පිළිබඳ සඳහන් කිරීමේදී බඹරගල ශිලා ලේඛනයන්හීද මෙම නාමය දක්නට හැකි වන්නේය. ඉන්දසාල ලෙන යනු බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ පවා දැක්වෙන නාමයකි. බුදුරජුන් සක්දෙවිදුන් හට ධර්මය දේශනා කරන ලද්දේ ඉන්දසාල ගුහාවේ සිට බව බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ දක්නට ලැබේ.
- පුඩලඣකෙ ලෙන - තිස්ස මිත්ත තෙරුන්ගේ පුඩලඣක ලෙන ලෙස දක්වා ඇති මෙම ලෙන් නාමය රජගල ශිලා ලේඛනයන්හි දක්නට හැකිය.
- චනතිස්ස පබ්බතය - රජගල පූර්ව බ්‍රාහ්මී ශිලා ලේඛනයන්හි දක්නට ලැබෙන පර්වත නාමයක් වශයෙන් චනතිස්ස යන්න හඳුන්වා දිය හැකිය. මෙම පර්වතයේ ඵුස්ස තෙරුන් වැඩවසන බව දක්වා ඇත.
උක්ත ශිලාලේඛනයන්හි අන්තර්ගත කරුණු පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීමේදී ලංකා ඉතිහාසයේ වැදගත් කරුණක් වශයෙන් සාහිත්‍යය මූලාශයන්හි හා වංශකථා සාහිත්‍යයේ සඳහන් වනු ලබන මිහිඳු මාහිමියන්ගේ ලංකාගමන පිළිබඳ සත්‍යතාවයක් පෙන්නුම් කරන තත් ශිලා ලේඛනය වැදගත් වේ. ඒ අනුව වංශකථාවන්හි අන්තර්ගත කරුණු සනාථ කිරීමට යථෝක්ථ ශිලා ලේඛනය සමත් වී ඇත. එසේම ක්‍රි.පූ. යුගයේ සිට ක්‍රි.ව. යුගය දක්වා ලංකාවේ විවිධ පිරිස් විසින් ප්‍රදානය කළ ලෙන් පිළිබඳ ලංකාවේ විවිධ ස්ථානයන්හි දක්නට ලැබේ. මේ අනුව රජගල පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයේද විවිධ පිරිස් විසින් ප්‍රදානය කළ ලෙන් හා ගුහා දැකගත හැකි වේ. එම ලෙන්හි සඳහන් වී ඇති ශිලා ලේඛන මඟින් රජවරුන්, කුමර, කුමරියන්, උපාසිකාවන්, උපාසකයන්, පරුමකවරුන්, ගමිකවරුන් ආදී පිරිස් මෙම ලෙන් පිදූ බව තහවුරු වනු ලැබේ. එසේම මහාවංශයේ සඳහන් වන පරිදි ලජ්ජිතිස්ස රජතුමා විසින් මෙම විහාරය නිර්මාණ කරන ලදී. මෙම කරුණ යම් ආකාරයකින් සනාථ කිරීමට උක්ත ශිලාලේඛනයේ අඩංගු වන ශීත ලෙන් විසිපහ පුජාකිරීම දැක්වෙන ශිලාලේඛන වැදගත් සාධකයක් වේ. එසේම සමකාලීන සමාජයේ භාවිතා වූ නාම, තනතුරු හා ලෙන් නාම පිළිබඳ ශිලා ලේඛන අන්තර්ගතයෙන් තහවුරු වෙයි. මේ අනුව මූලික වශයෙන් රජගල පුරාවිද්‍යා ක්‍ෂේත්‍රයේ දක්නට ලැබෙන පුර්ව බ්‍රාහ්මී ශිලාලේඛන මඟින් සාහිත්‍ය මූලාශයන්හි හා වංශකථාහි අන්තර්ගත තොරතුරු හා තත් සමාජයේ බුඳසසුන කෙරෙහි ප්‍රභූ පිරිස් හා සමාන්‍ය ජනයා කුමන ආකාරයෙන් අනුග්‍රහයන් සිදු කළේද යන්න සනාථ කිරීමට සාධක සපයනු ලැබේ.
( අභිලේඛන උපුටා ගැනීම - Paranavitana, S. (1970). Inscriptions of Ceylon Vol I )
