බටහිර සංගීත සිද්ධාන්ත - ප්‍රතිසංවාදනය (Counterpoint) - සටහන - 1

 ප්‍රතිසංවාදනය  (Counterpoint) සහ  Contrapuntal Motion  (සටහන - 1) -  22-08-2017

මුල් කාලයේ බටහිර සංගීත කෘති වල සංගීතය ඒකරේඛීය ආකාරයෙන් පැවතුනි. තව දුරටත් පැහැදිලි කලොත්, 

එකම කාල ප්‍රාන්තරයක් තුල එක ස්වර ඛණ්ඩයක් (melody) පමණක් ගැයීම හෝ වැයීම ය. දෙවැනි ස්වර ඛණ්ඩයක් ගයන්නේ හෝ වයන්නේ නම්  ඒ පළමු ස්වර ඛණ්ඩය  ගැයීම හෝ වැයීමෙන් පසුවය.

ඒ කියන්නේ එක විට ස්වර ඛණ්ඩ 2ක් වයන්නේ නැති බවය. මෙම සිද්ධාන්තය Monophony (ඒකශාබ්දිකතාවය) ලෙසින් හඳුන්වනු ලැබේ.

බටහිර  සංගීතය පර්යේෂණ මඟින් වැඩිදියුණුවත්ම  

එකම කාල ප්‍රාන්තරයක් තුල monophony ආකාරයේ ස්වර ඛණ්ඩ (melody)  දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ප්‍රමාණයක් එකවර ගැයීම හෝ වැයීම හෙවත් Polyphony (බහුශාබ්දිකතාවය) ආකාරයේ සංගීත සම්ප්‍රදායක් බිහි වීය.

බහුශාබ්දිකතාවය තව දුරටත් දියුණු වෙමින්, එය මනා සිද්ධාන්ත මත ගොඩනැගුණි. ඒ සඳහා ඉදිරිපත් කල සිද්ධාන්ත යට‍තේ ප්‍රතිසංවාදනය  (Counterpoint)  සිද්ධාන්තය ගොනු වීය. 

ප්‍රතිසංවාදනය  (Counterpoint) සිද්ධාන්තය පහත පරිදි අර්ථ දැක්විය හැකිය.

රිද්මයෙන් (rhythmically), වර්ණයෙන් (colour of tone) සහ ආකෘතියෙන් (Structure)  ස්වාධීන වූ (එකිනෙකට වෙනස් වූ) සහ ප්‍රසංවාදීව එකිනෙකට බැඳුනු (harmonically interdependent)

ස්වර ඛණ්ඩ 2ක් හෝ ඊට වැඩි ප්‍රමාණයක්, එකම කාල ප්‍රාන්තරයක් තුලදී එකවිට ගැයීමේ දී හෝ වැයීමේ දී (Polyphony), එම ස්වර ඛණ්ඩ අතර ඇති වන සම්බන්ධතාවය ස්වර “ප්‍රතිසංවාදනය” හෙවත් Counterpoint ලෙස අර්ථ දැක්වේ. 

ලතින් භාෂාවෙන් මෙම සංසිද්ධිය අර්ථ දක්වා ඇත්තේ “punctus contra punctum” ලෙසින්ය. මෙහි අර්ථය “point against point” (ස්වරයට එරෙහි ස්වරය හෝ තනුවට එරෙහි තනුව) යන්නයි.

ඉහත සංකීර්ණ ලෙසින් සඳහන් කල මේ counterpoint සංසිද්ධිය සරලව පැහැදිලි කලොත්,

මුලින්ම අපි මෙහෙම හිතමු. සංගීත ඛණ්ඩ (melody) දෙකක් තියනවා. ඒ දෙකේ ඇත්තේ වෙනස් ස්වර. උදාහරණයක් ගත්තොත්,

පළමු melody හි ස්වර :  ස රි ග ම ප  

දෙවන melody හි ස්වර: ග ම ප ධ නි  

මෙම ස්වර ඛණ්ඩ දෙක එකම විට වාදනය කල විට, පළමු melody හි  ස සමඟ  දෙවන මෙලඩියේ  ග ද, පළමු melody හි  රි සමඟ  දෙවන melody හි  ම ද , යන ආකාරයට මෙම melody දෙක එක වර වාදනය වේ.

මෙම melody 2 එකිනෙකට වෙනස් වූවත්, ස්වර එකිනෙක සංයෝජනය වීමේදී අමිහිරි ඝෝෂාකාරී හඬක්  ඇති නොවන්නට නම්, ඒ සංයෝග වන ස්වර අතර “එකඟතාවක්” තියෙන්නේ ඕනේ.

මෙසේ ස්වර අතර ඇතිවන “නාදමය එකඟතාව”ට තමයි අපි කියන්නේ “harmony” (ස්වර සංවාදනය එහෙමත් නැත්නම් ස්වර එකඟතාව) කියලා. මේ අනුව තමයි chords ගොඩ නැගෙන්නේත්.

melody දෙකක් එකවර ගැයීම හෝ වැයීම යන සිද්ධාන්තය පොදුවේ හැඳින්වෙන්නේ polyphony (බහු ශාබ්දිකතාව) කියලයි.

මෙම Counterpoint සිද්ධාන්තයට අදාළ ස්වර ඛණ්ඩ වල විවිධ වූ චලනයන් හෙවත් Contrapuntal Motion යන සිද්ධාන්තය  ගැන අපි සාකච්ඡා කරමු.

මෙම සිද්ධාන්තයට සිංහල නමක් නැති අතර, “කාල විරෝධී චලනයන්” ලෙස සිංහලෙන් නමක් යෙදීමට හැකි වුවත්, එම නම එතරම් “සුන්දර නැති නිසා” අපි එය භාවිතා නොකර හිඳිමු.

Contrapuntal motion

මේ සිද්ධාන්තයෙන් පැහැදිලි කරන්නේ Counterpoint සිද්ධාන්තය පදනම් කරගෙන වාදනය වන ස්වර ඛණ්ඩයන් ගේ  හැසිරීම හෙවත් චලනය (Motion) පිළිබඳවයි.

Counterpoint අනුව වාදනය වන melody වල ස්වර චලනයන්ගේ ස්වභාවය අනුව, බටහිර සංගීතයේ පහත අයුරින් එම චලනයන් කොටස් 5කට වර්ග කර දක්වා ඇත.

1. Static motion (ස්ථිතික චලනය)
2. Parallel motion (සමාන්තර චලනය)
3. Similar motion (අනුරූප චලනය / ඒකාකාරී චලනය)
4. Contrary motion (ප්‍රතිවිරුද්ධ චලනය)
5. Oblique motion (හරස් චලනය /ඇල චලනය

(මෙම සටහන මඟින් මා ඉදිරිපත් කලේ, කිසිවක් මෙතෙක් කිසිම පොතක් හෝ සටහනක් මඟින් හෝ  සිංහල භාෂාවෙන් ඉදිරිපත් නොකළ කරුණුය.

ඉගෙනීමෙන් සහ නිරන්තර සෙවීමෙන් ද, ප්‍රායෝගික භාවිතයෙන්ද ලත් අවබෝධය මත, පාඨකයා හට වඩාත් පහසුවෙන් අවබෝධ වීමේ පහසුව තකා, සිංහලෙන් ගොනු කර මෙම සටහන ඉදිරිපත් කරන බව ඔබට දන්වමි)

 ප්‍රතිසංවාදනය  (Counterpoint) සහ  Contrapuntal Motion  සටහන - 2 න් යලිත් හමුවෙමු.

ඔබට ජය හා සතුට