පාලි 4 පාඩම (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)

       සමාස

• සමාස යනු, පදයන්ගේ කෙටි කිරීමයි. එකිනෙකට සම්බන්ධ අර්ථයක් ඇති පද 2 ක් හෝ කිහිපයක් එක් කොට එක පදයක් සේ ගැලපීම සමාසයි.
  
  

• පද සමාස කිරීමෙහි ප්‍රයෝජන කිහිපයකි.
  

  1. පද කෙටි වීම.

  2. උච්ඡාරණයට පහසු වීම.

  3. වාක්‍ය අලංකාර වීම.

  4. එක් විභක්තියක් වීම.
  
  

• පාලි භාෂාවේ සමාස 6කි. ඒවානම්,
  

  1. කම්මධාර සමාසය

  2. දිගු සමාසය

  3. තප්පුරිස සමාසය

  4. බහුබ්බීහී සමසය

  5. ද්වන්ද සමාසය

  6. අව්‍යයීභාව සමාසය
  
  

  1. කම්මධාර සමාසය

• සමාන විභක්ති ඇති විශේෂණ පදයක් හා විශෙෂ්‍ය පදයක් එක් එක්කිරීම කම්මධාර සමාස නමින් හැඳින් වේ. විශේෂණ පදය මුලින් සිටීම මෙම සමාසයේ ප්‍රධාන ලක්ෂණයකි.

  විශේෂණ + විශෙෂ්‍ය	සමාස පද	අර්ථ
  සෙතො + හත්ථි	සෙතහත්ථි	සුදු ඇතා
  රත්තං + උප්පලං	රත්තුප්පලං	රතු උපුල්
  සුමෙධො + පණ්ඩිතො	සුමෙධ පණ්ඩිතො	සුමෙධ පණ්ඩිත තෙම

   
  

  2. දිගු සමාසය

• මුලට සංඛ්‍යාවක් යෙදෙන්නේ දිගු සමාසයේය. මෙය කම්මධාර සමාසයටම අයත් වේ.

  සංඛ්‍යා + විශෙෂ්‍ය	සමාස පද	අර්ථ
  පඤ්ච + සීලානි	පඤ්චසීලං	පන්සිල්
  යතො + ලොකො	තිලොකං	තුන්ලොව
  සත්ත + අභානි	සත්තාභං	සතියක්

   

  3. තප්පුරිස සමාසය

• පඨමා, ආලපන විභක්ති දෙක හැර අනෙක් විභක්ති ගත් නාම පදයන් ඒ නාම පදයන්ට පසුව සිටින නාම පදය සමග සමාස වීම තප්පුරිස සමාසයයි. මෙය විභක්ති සමාසය නමින්ද හැඳින් වේ.

  විභක්ති	විභක්ති පද සමග	සමාස පද	අර්ථ
  දුතියා	ගාමං + ගතො	ගාමගතො	ගමට ගියේ
  තතියා	වාචාය + නිපුණො	වාචානිපුණො	වචනයෙන් දක්ෂ වූයේ
  චතුත්ථි	චීවරස්ස + දුස්සං	චීවරදුස්සං	සිවුරට

   

  4. බහුබ්බීහි සමාසය
  

• සමාස කිරීමට පෙර පද වල ඇති අර්ථය හැර සමාස වූ පසු වෙනත් අර්ථයක් කියැවෙන සමාසය බහුබ්බීහි සමාසය නමින් හැඳින්වේ.

  විභක්ති	විග්‍රහ වාක්‍ය	සමාස පද
  පඨමා	සහ පරිවාරෙන යො වත්තතෙ සො	සපරිවාරො (රාජා)
  තතියා	දිට්ඨො ධම්මො යෙන සො	දිට්ඨධම්මො (අරියසවකො)
  ඡට්ඨි	ඛීණා ආසවා යස්ස සො	ඛීණාසවො (අරහා)

   

  5. ද්වන්ද සමාසය

• වෙන් වෙන් වූ අර්ථ ඇති නාම පද ච ශබ්දයෙන් (ද යන්නෙන්) සමාස කිරීම දවන්ද සමාසය නමින් හැඳින් වේ. මේ අයුරින් පද දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් සමාස කළ හැකිය.
  

  සමාස විග්‍රහ වාක්‍ය	සමාස පද	අර්ථ
  නාමඤ්ච රූපඤ්ච	නාමරූපං	නාමරූප
  හත්ථි ච ගාවො ච අස්සා ච වළවා ච	හත්ථිගවාස්සවළවං	ඇත්, ගව, අස්, වෙළඹ
  මාතා ච පිතා ච	මාතාපිතරො	මව්පියවරු

   

  6. අව්‍යයීභාව සමාසය

• අව්‍ය යනු උපසර්ග හා නිපාතයි. උපසර්ග හෝ නිපාත පදයක් මුලින් සිට ඊට පසුව ඇති පදය සමග සමාස වීම අව්‍යයීභාව සමාසයයි. සමාස පදය සෑදෙන විට උපසර්ග හෝ නිපාත පදය ප්‍රධාන වෙයි.
  

  අව්‍ය පද සමග	සමාස පද	අර්ථ
  නගරස්ස + උප	උපනගරං	උපනගරය
  රථස්ස + අනු	අනුරථං	රථය අනුව
  වාතස්ස + පටි	පටිවාතං	උඩු සුළඟ

   
  

  අභ්‍යාස:-
  

  පෙළ පොතේ අභ්‍යාසය 04 කොටස් 2 ම කරවන්න.
  
  

  ශ්‍රේණි විභාගය 2015

  i. පාලි භාෂාවේ සමාස නම් ව්‍යාකරණ විධිය සරලව හඳුන්වා දෙන්න. (ල. 3)

  ii. සමාස කිරීමෙන් භාෂාවකට ඇති ප්‍රයෝජන තුනක් ලියන්න. (ල. 6)

  iii. පහත සඳහන් පද සමාස කර ලියන්න.
      සුමේධෝ + පණ්ඩිතෝ
      පඤ්ච + සීලානි
      රාජතො + භයං  (ල. 6)