41 පාඩම, සෞන්දර්ය සංකල්පය හා බුදුදහම (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)

සෞන්දර්ය යනු සුන්දරත්වයයි.

වරක් බුදුරදුන් වෙත පැමිණි දෙවියෙකු සිතෙහි කෙලෙස් ඇති වන්නේ ලෝකයේ ඇති විසිතුරු බව නිසා යැයි චෝදනා කරද්දී, නුවණැත්තා තම සිත රැක ගත යුතු බව බුදුරදුන් විසින් පෙන්වා දීමෙන් පැහැදිලි වන්නේ සිත රැක ගත හැකිනම් කළාව රස විඳීමට බුදුදහම බාධාවක් නොවන බවයි.

තදින් අල්ලාගැනීම හෙවත් උපාදානයෙන් තොරව කලාව රස විඳීමට බෞද්ධයාට හැකි බව ඉහත සිදුවීමෙන් පැහැදිලි වේ.

බුදුරදුන් මෙන්ම රහතන් වහන්සේලාද පරිසරයේ සුන්දරත්වය අගල කල අවස්ථා ත්‍රිපිටක සාහිත්‍යයෙහි හමුවේ.
උදා:-

1. බෝසතුන් භාවනා කිරීමට උරුවෙල් දනව්ව තෝරා ගත්තේද එහි ඇති සුන්දරත්වය නිසා බව බුදුරදුන් විසින්ම ප්‍රකාශ කොට ඇත.

2. බුදුරදුන් අනඳ හිමි සමග විශාලා මහනුවර සුන්දරතවය අගය කල අවස්ථාවක් මහා පරිනිබ්බාන සූත්‍රයේ දැක්වේ.

3. රහතන් වහන්සේ පරිසරයේ සුන්දරතවය අගයමින් ගැයූ ගී, උදාන ආදිය ථෙර ගාථා ථෙරි ගාථා වල ඇත.

මිහින්තලය, ඉසුරුමුණිය, සිතුල්පවුව, දඹදිව අජන්තා ලෙන් ආදී සුන්දර ස්ථාන සිය ආරාම සඳහා තෝරාගැනීමෙන් පෙනෙන්නේ වනවාසී භික්ෂූන් ඒ පරිසයරයේ සුන්දරත්වය සිය චිත්ත සංවර්ධනයට උදවු කරගත් බවයි.

නැටුම්, ගැයුම්, වැයුම් ආදියෙන් අලංකාරවත් වූ මහනුවර දළදා පැරහැර, කඨින පෙරහැර ආදිය උදාහරණ සපයන්නේ ධාර්මික විනෝදාස්වාදය සමගින් කුසල් රැස් කරගැනීමට කලාව උපයෝගී කරගත හැකි බවටයි.

බොදු ජනයා තුල ශ්‍රද්ධාව ඇති කරගැනීමටත්, ඔවුන්ට දහම් දැනුම ලබා දීමටත් බෞද්ධ කලා කරුවෝ කලාව උපයෝගී කරගත් අවස්ථා බොහෝය.
උදා:-

1. චිත්‍ර ශිල්පීහු බුදුසිරිත හා ජාතක කතා සිතුවමට නැගූහ.
උදා :- කැලණි විහාරයේ බිතු සිතුවම් - සෝලියස් මැන්දිස්

2. කවියෝ බුදුසිරිත හා ජාතක කතා කවියට නැගූහ.
උදා :- ගුත්තිල කාව්‍ය - වෑත්තෑවේ හිමි

3. මූර්ති ශිල්පීහු මහ කලූගලට පණපොවා පිළිම නෙලුහ.
උදා :- සමාධි බුද්ධ ප්‍රතිමාව, අවුකන බුද්ධ ප්‍රතිමාව

4. ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීහු මහා දාගැබ් ඉදිකලහ.
උදා :- රුවන්වැලි මහා සෑය, ජේතවන චෛත්‍ය

බුදුදහම පැතිරී ගිය කවර රටක වූවද බෞද්ධ කලා ශිල්ප සම්භාරයක් දැකගත හැකි වීමෙන් පැහැදිලි වන්නේ බුදුදහම කලා ශිල්ප සංවර්ධනයට මහත් රුකුලක් වූ බවයි.
උදා :-

1. ශ්‍රී ලංකාවේ - සමාධි බුද්ධ ප්‍රතිමාව, රුවන්වැලි මහාසෑය

2. දඹදිව - අජන්තා බිතු සිතුවම්

3. බුරුමයේ - ස්වේදගොන් වෙහෙර

අභ්‍යාසය:-

ශ්‍රේණි විභාගය 2016
1. "බුදු දහම තුල සෞන්දර්‍ය රසාස්වාදනයට වාරණයක් නැත" මෙම අදහස සනාථ කරන්න. (ල. 5)

ආදර්ශ ප්‍රශ්න
1. කලාව රස විඳීම සඳහා බුදුදහම බාදාවක් නොවන අයුරු උදාහරණ දෙමින් පහදන්න. (ල. 10)