47 පාඩම, ධම්මපදයෙන් බිඳක් (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)
සටහන:-
මෙම පාඩමෙහි ඇතුලත් සියලූම ගාථා හා ඒවායේ තේරුම් කටපාඩම් කරගැනීමට දරුවාට උපදෙස් දෙන්න.
1. අසාරෙ සාරමතිනො
අසාර - නිසරු, හර නැති
සාර - සරු
මති - අදහස
සාරමතිනො - සරු අදහසින් (සරු ලෙසින්)
සාරෙ චාසාරදස්සිනො
චාසාරදස්සිනො - ච + අසාරදස්සිනො
අසාර - නිසරු
දස්සන - දැකීම
අසාරදස්සිනො - නිසරු ලෙස දැකීම
තෙ සාරං නාධිගච්ඡන්තී
තෙ - ඔවුහු
අධිගච්ඡන්ති - ලබති, පැමිණෙති
න + අධිගච්ඡන්ති - නොලබති
මිච්ඡාසංකප්ප ගෝචරා
මිච්ඡාසංකප්ප - මිත්‍යාසංකල්ප හෙවත් වැරදි කල්පනා
ගෝචර - අරමුණු, විශය
අර්ථය
නිසරු දේ සරු ලෙසත් සරු දේ නිසරු ලෙසත් දකින වැරදි කල්පනා වල යෙදුනු අය සරු දෙයක් නො ලබත්.
2. සාරංච සාරතො ඤත්වා
ඤාති + ත්වා - ඤත්වා
ඤාති - අවබෝධ කරයි
අසාරං ච අසාරතො
තෙ සාරං අධිගච්ඡන්ති
සම්මාසංකප්ප ගෝචරා
සම්මාසංකප්ප - යහපත් කල්පනා
අර්ථය
සරු දේ සරු හැටියටත් නිසරු දේ නිසරු හැටියටත් සලකන නිවැරදි කල්පනා වල යෙදුනු අය සරු දෙයක් ම ලබත්.
3. සුකරානි අසාධුනි
සුකර - පහසු
සාධු - යහපත්අ
සාධු - අයහපත්
අත්තනො අහිතානි ච
අත්ත - තමන්
අහිතං - අයහපත්
යං වෙ හිතං ච සාධුං ච
යං - හේතු අර්ථයෙහි
වෙ - ඒකාන්ත
හිත - අභිවෘද්ධිය, වැඩදායක
සාධු - යහපත්
තං වෙ පරම දුක්ඛරං
පරම - ඉතා
දුක්කර - දුෂ්කර, අපහසු
අර්ථය
තමාට අයහපතක් වන නරක දේ පහසුවෙන් කළ හැකිය. යම් දෙයක් තමාට වැඩදායක හෝ යහපත් හෝ වේ නම් එය කිරීම ඉතා අපහසුය.
4. අත්තනාව කතං පාපං
අත්ත - තමන්
කත - කළ, කරන ලද
පාපං - පව්
අත්තනා සංකිලිස්සති
සංකිලිස්සති - කෙලෙසෙයි
අත්තනා අකතං පාපං
අකත - නොකළ, නොකරන ලද
අත්තනාව විසුජ්ඣති
විසුජ්ඣන - පිරිසිදු වීම
සුද්ධී අසුද්ධි පච්චත්තං
සුද්ධ - පිරිසිදු
අසුද්ධ - අපිරිසිදු
පච්චත්තං - තමා අධිපති කොට ඇති, තමා පිළිබඳ
නාඤ්ඤමඤ්ඤෝ විසෝධයේ
අඤ්ඤමඤ්ඤ - අන්‍යෝන්‍ය , එකිනෙකා
න + අඤ්ඤමඤ්ඤ - අන්‍යෝන්‍ය නොවූ, එකිනෙකා කෙරෙහි නොවූ (එක් අයෙකු විසින් තවත් අයෙකුට කළ නොහැකි)
විසොධන - පාරිශුද්ධිකරණය, පිරිසිදු කිරීම
අර්ථය
තමා පව් කෙළේ නම් තෙමේ ම කෙලෙසෙන්නේ ය. තමා පව් නො කෙළේ නම් එයින් තෙමේ ම පිරිස්දු වන්නේ ය. පිරිසිදු බව හා අපිරිසිදු බව පවතින්නේ තම තමා කෙරෙහිම ය. එක් අයෙක් තවත් අයෙකු පිරිසිදු නොකරන්නේ ය.
5. අනුපුබ්බේන මේධාවි
අනුපුබ්බ - අනුපිළිවෙල
මෙධාවි - ප්‍රඥා ඇත්තා, පණ්ඩිතයා
ථොක ථොකං ඛණෙ ඛණෙ
ථොක ථොකං - ටිකෙන් ටික
ඛණ - ක්ෂණය, මොහොත
ඛණෙ ඛණෙ - මොහොතක් මොහොතක් පාසා
කම්මාරො රජතස්සෙව
කම්මාර - නවම්දන්නා, රන්කරුවා
රජත - රිදී
නිද්ධමෙ මලමත්තෙනො
නිද්ධත්න - පිරිසිදු කළ
මළ - කිලූටු දෙය
මත්තසො - කොටස් වශයෙන් (ටිකෙන් ටික)
අර්ථය
රන් කරුවා රිදී භාජනයෙහි මළ ටිකින් ටික ඉවත් කරන්නා සේ වුවණැති තැනැත්තා මොහොතක් පාසා ටිකින් ටික අනුපිළිවෙලින් තමාගේ කෙලෙස් නැමැති මළ ඉවත් කර ගනී.
6. අත්ථම්හි ජාතම්හි සුඛා සහායා
සුඛ - සැපය
සහායා - යහළුවා, සහයකයා
තුට්ඨි සුඛායා ඉතරිතරෙන
තුට්ඨි - සතුට, සන්තෝශය
ඉතරිතරං - යම් යම් දේ
පුඤ්ඤං සුඛං ජීවිතසංඛයම්හි
පුඤ්ඤං - පින, කුසලය
සංඛය - විනාශය, නැතිවීම
ජිවිතසංඛය - ජීවීතය නැතිවීම (මරණය)
සබ්බස්ස දුක්ඛස්ස සුඛං පහානං
සබ්බ - සියලූ
දුක්ඛ - දුක්
පහාන - ප්‍රහාණය, විනාශය
අර්ථය
යම් කිසි කටයුත්තක් ඇති විටෙක (එයට උදව් වීමට) යහළුවන් සිටීම සැපයකි. තමා වෙත ඇති දෙයකින් සතුටුවීමත් සැපයකි. මැරෙන අවස්ථාවෙහි (තමා කරගෙන තිබෙන) පින ද සැපයකි. මේ සියල්ලටම වඩා සියලු දුක් නැති කර ගැනීම සැපයකි.
7. සුඛා මත්තෙය්‍යතා ලොකෙ
මත්තෙය්‍ය - මවට හිත ඇති, මවට කැමති
අථො පෙත්තෙය්‍යතා සුඛා
පෙත්තෙය්‍ය - පියාට හිත ඇති
සුඛා සාමඤ්ඤතා ලොකෙ
සාමඤ්ඤ - ශ්‍රමණ (භික්ෂූන් වහන්සේ)
අථො බ්‍රහ්මඤ්ඤතා සුඛා
බ්‍රහ්මඤ්ඤ - බ්‍රහ්මයාට (රහතුන්ට)
අර්ථය
මේ ලෝකයෙහි මවට උපස්ථාන කිරීම සැපයකි. පියාට උපස්ථාන කිරීම සැපයකි. භික්ෂූන් වහන්සේට සත්කාර කිරීම ද සැපයකි. බුද්ධා දී උතුමන්ට සත්කාර කිරීම ද සැපයකි.
8. සුඛං යාව ජරා සීලං
යාව - (අවධාරණය කිරීමේ පදයක්)
ජරා - දිරීම
සීල - යහපත් පැවැත්ම, ශීලය
සුඛා සද්ධා පත්ට්ඨිතා
සද්ධා - ශ්‍රද්ධාව
පතිට්ඨිත - ප්‍රතිෂ්ඨාපිත , පිහිටුවන ලද
සුඛො පඤ්ඤාය පටිලාභො
පඤ්ඤා - ප්‍රඥාව, නුවණ
පටිලාභං - ප්‍රතිලාභය, ලැබීම
පාපානං අකරණං සුඛං
පාප - පව්, අකුශල
අකරණ - නොකිරීම, නොඉපදවීම
අර්ථය
තමා දිරා යෑම තෙක් ම සිල්වත් ව සිටීම සැපයකි. හොඳින් ශ්‍රද්ධාව පිහිටා තිබීම සැපයකි. නුවණ ලැබීම ද සැපයකි. පව් නොකිරීම ද සැපයකි.
අභ්‍යාස:-
ශ්‍රේණි විභාගය 2016
1. මෙම ධම්මපද ගාථාවේ අර්ථය සිංහල බසින් ලියන්න.
අත්තනාව කතං පාපං - අත්තනාසංකිලිස්සති
අත්තනා අකතං පාපං - අත්තනාව විසුජ්ඣතී
සුද්ධී අසුද්ධි පච්චත්තං - නාඤ්ඤමඤ්ඤෝ විසෝධයේ (ල. 5)
ශ්‍රේණි විභාගය 2014
1. "තමාට අයහපතක් වන නරක දේ පහසුවෙන් කළ හැකිය. යම් දෙයක් තමාට වැඩදායක හෝ යහපතක් වේ නම් එය කිරීම ඉතා පහසුය." මෙම අදහස දැක්වෙන ධම්මපද ගාථාව ලියන්න. (ල.7)
