විවට වෙළඳපොල කටයුතු
මුල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය අනුව පදනම් ඉලක්කගත මට්ටමක පවත්වා ගැනීම සඳහා මහා බංකුව විසින් විවිධ මුල්‍ය සුරැකුම්පත් වෙළඳාම් කිරීම විවට වෙළඳපොල කටයුතු ලෙස හැඳින්වේ.ශ්‍රී ලංකාවේ මහ බැංකුව බැංකුව භාණ්ඩාගාර බිල්පත්, භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර සහ මහා බැංකු සුරැකුම්පත් මේ සඳහා යොදා ගනී. වෙනත් රටවල මහ බැංකු විසින්ද සාමාන්යෙන් රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් වෙළදාමද මේ සඳහා කෙරේ. එබැවින්, මහ බැංකුවක් සාමාන්යෙන් තම වත්කම් ලෙස රාජ්‍ය සුරෙකුම්පත් නිසි ප්‍රමාණයක් පවත්වාගෙන යනු ලැබේ.
මහ බැංකුව විසින් මුල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී මුදල් වෙළඳපොලේ (හෝ අන්තර් බැංකු වෙළඳපොලේ) තිබිය යුතු ද්‍රවශීලතාවය හෙවත් අරමුදල් සැපයුම සහ පවතින පදනම් මුදල් ප්‍රමාණය පිලිබඳ ඉලක්ක අනුගමනය කරයි. ඒ අනුව, ඉලක්කගත ද්‍රවශීලතාවය සහ පවතින ද්‍රවශීලතාවය අතර ලොකු වෙනසක් පවතී නම් පවතින ද්‍රවශීලතාවය ඉලික්කගත ද්‍රවශීලතාවය දක්වා වෙනස් කිරීමට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයේ සුරැකුම්පත් වෙළඳාමක් මහ බැංකුව විසින් සිදු කෙරේ.
උදා. පවතින ද්‍රවශීලතාවය වැඩි නම් එය අඩු කිරීම සඳහා මහා බැංකුව වෙළඳපොලේ සුරැකුම්පත් අලෙවි කරන අතර ද්‍රවශීලතා හිගයක් පවතී නම් මහ බැංකුව වෙලන්දපොලෙන් සුරැකුම්පත් මිලදී ගනී.
සුරැකුම්පත් විකිනිමකදී වටිනාකමට සමාන මුදල් ප්‍රමාණයක් මහා බැංකුවට ඇදී එන බැවින් පදනම් මුදල් ප්‍රමාණය එම ප්‍රමාණයෙන් අඩු වන අතර සුරැකුම්පත් මිල දී ගැනීමක දී එම ප්‍රමාණයෙන් පදනම් මුදල් ප්‍රමාණය ඉහල යනු ඇත. තවද, මුල්‍ය වෙළඳපොලේ කෙටිකාලින පොලි අනුපතිකයන්ට බලපෑම් කිරීම සඳහා ද විවට වෙළඳපොලේ කටයුතු සිදු කෙරේ.මෙහිදිවිශේෂයෙන් වෙළඳපොලේ අරමුදල් හිග තාවයක් හේතු කොට පොලි ලෙස ඉහල යන අවස්ථා වල සුරැකුම්පත් ඉහල මිලකට මිලදී ගැනීම තුලින් මුදල් සැපයීම අරමුදල් ප්‍රමාණය වැඩි වී පොලි අනුපාත අඩු වනු ඇත. පදනම් මුදල් ප්‍රමාණය අඩු කිරීම පිණිස විකිණීම සඳහා ප්‍රමාණවත් රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් මහ බැංකුව වෙත නොමැති අවස්තාවක ඒ සඳහා මහ බැංකුව සුරැකුම්පත් නිකුත් කිරීම සිදු කෙරේ.
විවට වෙළඳපොල කටයුතු සමහර අවස්ථා වල මහ බැංකුව විදේශ විනිමය වෙළඳපොලේ කරනු ලබන ගනුදෙනු වලින් දේශීය මුදල් වෙළඳපොළට ඇතිවන බලපෑම සමහන් කිරීමටද යොදා ගනී. එනම්, මහ බැංකුව විදේශ විනිමය වෙළඳපොළෙහි විදේශ විනිමය මිලදී ගැනීමකදී හෝ විකිනිමක දී පදනම් මුදල්ප්‍රමනයෙහි ඇති වන බලපෑම නිෂ්ක්‍රිය කිරීම සඳහා දේශීය සුරැකුම්පත් වෙලන්දම කිරීමයි. මහ බැංකුව විදේශ විනිමය වෙළඳපොළෙහි විදේශ විනිමය විකුණු අවස්ථාවක පදනම් මුදල් සහ මුදල් වෙළඳපොළෙහි අරමුදල් අඩු වීමෙන් පොලි අනුපාතිකයද ඉහල ගොස් සන්කොචනාත්මක වන බැවින් නැවත මුදල් ආර්ථිකයට නිකුත් කිරීම සඳහා මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළෙහි රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් මිලදී ගැනේ. මෙහිදී මහ බැංකුව දේශීය මුදල් වෙළඳපොලේ සහ විදේශීය මුදල් වෙළඳපොලේ එකවර විවට වෙළඳපොල කටයුතු සිදු කරයි. ක්‍රියාමාර්ගය නිෂ්ක්රියකරණය නම් වේ. මෙහි දී මහ බැංකුව විදේශ විනිමය වෙළඳපොලේ විදේශ විනිමය මිලදී ගැනීමකදී හෝ විකිනිමක් හේතු කොට ගෙන දේශීය මුදල් වෙළඳපොලේ සංසරණය වන මුදල් ප්‍රමාණයේ හෝ පදනම් මුදල් ප්‍රමාණයේ ඇති වන වෙනස් වීම් වැලැක්වීම හෝ ඉවත් කිරීම සඳහා විවට වෙළඳපොල කටයුතු වල නිරත වෙයි. මෙය මහ බැංකුවක් විසින් නිතර ගන්න ක්‍රියාමාර්ගයකි.මහ බැංකුව විවට වෙළඳපොල කටයුතු කරනුයේ වාණිජ බැංකු සහ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් පිලිබඳ ප්‍රාථමික වෙළදුන් සමග වන අතර මෙම වෙළඳ ගනුදෙනු, ප්‍රතිමිලදී ගැනුම් සහ ප්‍රති විකුණුම් ගිවිසුම් තුලින් සිදු කෙරේ. ප්‍රතිපත්ති පොලි අනුපාත සහ ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාත මෙන් නොව විවට වෙළඳපොල කටයුතු ඉතා කෙටි කාලීනව සිදු කෙරෙන ක්‍රියාමාර්ගයක් වන අතර වෙළඳපොළෙහි ඇති අරමුදල් සැපයුම/පදනම් මුදල් ප්‍රමාණය කෙරෙහි ද ක්ෂණික බලපෑමක් මෙයින් ඇති කෙරේ.
