ඉතාලි පුනරුද සමයේ රංග භූමි
15 වන සියවසෙහි ආරම්භයත් සමග නව රටවල් සොයා ගැනීමත්, මුහුදු මාර්ග අනාවරණය කර ගැනීමත් හේතු කොට ගෙන ඉතාලි, ප්‍රංශය, ස්පාඤ්ඤය වැනි රටවල ආර්ථික සමෘද්ධිය වේගවත් විය. මුද්‍රණ ශිල්පය සොයා ගැනීම නිසා පොතපත සුලභ වුයෙන් උගතුන් බිහිවිය. මෙකී පුනරුදයට සමගාමී ව ඉතාලියෙහි ඇති වූ පිබිදීම කලා ශිල්පීන්ගේ ප්‍රවර්ධනයට ඍජු ලෙස ම බලපෑවේ ය. මයිකල් ඇන්ජලෝ, ලියනාඩෝ ඩාවින්චි වැනි අසහාය චිත්‍ර ශිල්පීන් බිහි වූයේ මෙකී වකවානුවේ දීය. ඉතාලි රාජ සභාව කේන්ද්‍ර කොටගෙන තත්කාලීන ව වැඩෙමින් පැවති භෝජන ශාලා නර්තන සම්ප්‍රදාය ඉදිරිපත් කිරීමේ දී ඒ සදහා පසුතල දර්ශන අදින ලද්දේ ලියනාඩෝ ඩාවින්චි විසිනි. භෝජනාගාර නර්තනය සහ නාටකයන්ට රංග භූමිය ලෙස යොදා ගන්නා ලද්දේ රාජ මාලිගයෙහි භෝජනාගාරය යි.
නළු නිලියන් වශයෙන් රාජකීයන් සහභාගී වූ නිසා එකී නර්තන පොදු සමාජය වෙත පැතිර ගියේ නැත. මෙවැනි භෝජනාගාර නර්තන ප්‍රංශයේ ද පැවති අතර 14 වන ලුවී රජුගේ කාලයේ දී මෙකී නර්තන විධිමත් ලෙස ඉගැන්වීමේ ආයතන පවා ඇති කරන ලද අතර එළිමහන් වේදිකාව ගෘහස්ථ වේදිකා ක්‍රමයක් බවට පත් වන්නන්ට මෙකී හේතු සාධක පුරෝගාමී විය. ඉතාලියේ පුනරුද සමය තුළ මෙතෙක් පැවති වේදිකා ආකෘතීන් වෙනුවට ප්‍රොසීනියම් වේදිකාව හදුන්වා දීම රංග භූමි තාක්‍ෂණයේ අතිශයින් ම වැදගත් කරුණක් ලෙස සැලකිය හැකි ය. පුනරුද සමයෙහි වුව ද ඉතාලිය මුළුමනින් ම රෝම සංස්කෘතිකය අමතක කළ බවක් නොපෙනෙයි. එයින් කිසියම් ආභාසයක් ලබා ගන්නටත්, ඉන් ඔබ්බට රංග පීඨ තාක්ෂණ දියුණු කරන්නටත් ඔවුනට අවශ්‍ය විය. ඔවුන්ගේ රංග ශාලා රෝම වරුන්ගේ රංග ශාලා මෙන් අර්ධ කවාකාර හැඩයකට නොව කිසියම් ඉලිප්සාකාර හැඩයක් අනුව නිර්මාණය විය. එමගින් ප්‍රේක්ෂකාගාරය හා වේදිකාව අතර වඩාත් සමීප සබදතාවක් ගොඩ නැගුනු අතර, ප්‍රේක්ෂකාගාරයේ සෑම ප්‍රේක්ෂකයකුටම වේදිකාව මත කරනු ලබන ඉදිරිපත් කිරීම සමාන මට්ටමකින් පවත්වා ගත හැකි ය. පුනරුද යුගයෙහි රංග ශාලාවෙහි කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය වූයේ පසුතල දර්ශන භාවිතයයි. එකී පසුතල භාවිතය අතර චිත්‍ර වස්ත්‍ර භාවිතය ද වැදගත් ලක්ෂණයක් විය. මෙකී චිත්‍ර වස්ත්‍ර ඉස්මතු වී පෙනෙන්නට අරුක්කුවක් තිබීම අවශ්‍ය විය. එම අවශ්‍යතාවය පූර්ණය කර ගැනීමට යොදා ගත් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පක්‍රමය හේතු කොටගෙන “ප්‍රොසීනියම්” වේදිකාව බිහි විය.
ප්‍රොසීනියම් ආරුක්කු වේදිකාව යන උක්ත අර්ථය අනුව නිර්මාණය වුවකි. එකී වේදිකාවේ සුවිශේෂ ලක්ෂණය වූයේ එතෙක් භාවිතයේ පැවති අනෙකුත් වේදිකා වලට වඩා ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ දෘෂ්ටිය වේදිකාව වෙත බදවා ගැනීමට ඇති ප්‍රබල හැකියාවයි. ලංකාවේ ඉදිකරන ලද ප්‍රථම අංග සම්පුර්ණ ප්‍රොසීනියම් වේදිකාව “ටවර් රඟගල”(1911) ලෙස හදුන්වයි. පුනරුද සමයේ ඉතාලියෙහි සංවර්ධනය වූ රංග ශාලා ආකෘතිය එංගලන්තය වැනි අනෙකුත් රටවලට ව්‍යාප්ත වූ අතර එලිසබෙත් යුගයේ දී (17 සියවස) ලන්ඩන් නගරයෙහි ප්‍රධාන නාට්‍යය ශාලා හතරක් පැවතියේ ය. මෙකී නට්‍යය ශාලා විවෘත වේදිකා වලින් යුක්ත වූ අතර ප්‍රේක්ෂකාගාරය මහල් තුනකින් යුක්ත විය. වේදිකාව ඉදිරියෙන් වූ පහත මාලය පිට්(pit) නමින් හැදින්වූ අතර වලක් ලෙස සකස් වූ එම කොටස සාමාන්‍ය පේක්ෂකයා සදහා වෙන් විය. ඉහළ මහල ප්‍රභූ ප්‍රේක්ෂකයන් සදහා වෙන් වූ අතර එහි කුටි අධික මිලක් දැරිය හැකි සුඛෝපභෝගී ධනවතුන් සදහා වෙන් විය. 19 වන සියවසෙන් පසු කාලය ප්‍රොසීනියම් වේදිකාවේ වඩාත් සංවර්ධිත අවධිය ලෙස සැලකිය හැකිය. නව දර්ශනයකට අනුව යථාර්ථවාදී ආකෘතියකට නාට්‍ය නිර්මාණයට පෙලඹුණ ප්‍රංශයේ අන්ද්‍රා ඇන්ටනි, රුසියාවේ කොන්ස්ටාන්ටික් ස්ටනිස්ලාවුකිස් වැන්නවුන්ගේ නාට්‍ය නිර්මාණයන් ඉදිරිපත් කිරීම සුදුසු ලෙස වඩාත් ක්‍රමවත් අයුරින් රඟමඩල සකස් විය. 
