ජාතික ව්‍යාපාරය
ජාතික ව්‍යාපාරය යනු යටත් විජිත තත්ත්වයෙන් මිදී ජාතික රාජ්‍යයක් පිහිටුවා ගැනීම සදහා යටත් විජිතවල ක්‍රියාත්මක වූ සමාජ ව්‍යාපාර හැදින්වීමට පොදුවේ යොදන හැදින්වීමකි. නිදහස, ස්‌වයං පාලනය සහ වගකීමේ ආණ්ඩු ක්‍රමය යන තේමාවන් යොදා ගෙන යටත් විජිතවල ක්‍රියාත්මක වූ මෙම සමාජ ව්‍යාපාරය යටත් විජිත රජයක දේශපාලන වටහා ගැනීමට යොදා ගැනීම සමාජ විද්‍යාඥයින් විසින් සිදුකරනු ලැබේ. ලංකාවේ මෙබදු සමාජ ව්‍යාපාරයක් නිශ්චිත ව හදුනාගනු ලබන්නේ 1919 දී ලංකා ජාතික කොංග්රසය පිහිටුවා ගැනීම සමග ය. ජාතික කොංග්රසය එම අවධියේ දී මෙරට පිහිටුවා ගෙන තිබූ සංවිධාන සියල්ල ම වාගේ සහබාගි කරගත් නියෝජිත සමුළුවක් විය.
ආරම්භක අවස්ථාවේ දී සම්මත කළ ලංකා ජාතික කොංග‍්‍රසයේ ව්‍යාවස්ථාවට අනුව සංවිධානයේ මූලික පරමාර්ථය වූයේ බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍ය තුල අභ්‍යන්තර ස්‌වයං පාලනය දිනා ගැනීම ය. මේ සදහා ඉදිරියට යාමට බලාපොරොත්තු වන්නේ පවතින ආණ්ඩු ක්‍රමයේ ප්‍රතිසංස්කරණ තුලින් වගකීමේ ආණ්ඩු ක්‍රමයක් පිහිටුවා ගැනීමට ක්‍රියා කිරීම මුල් කරගෙන බව ද ව්‍යවස්ථාවේ සදහන් ය. මේ ආකාරයට ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ව්‍යාපාරයක් වශයෙන් ජාතික කොංග්රසය පිහිටුවීමට බලපානු ලැබුවේ 1915 දී ඇති වූ සිංහල මුස්ලිම් කෝලාහලය සමග ඇති කල යුද මර්දනය යි. එම අවස්ථාවේ දී මහජන පදනමක් පැවති ආගමික පුනර්ජීවන ව්‍යාපාරය මෙන් ම කම්කරු ව්‍යාපාරය ද බරපතල බිද වැටීමකට ලක්විය. එහි ප්‍රතිපලය වූයේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ව්‍යාපාරය මුල් කරගෙන සියලු වාර්ගික, ආගමික හා ප්‍රාදේශීය කණ්ඩායම් එක්සත් කරගෙන දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් ගොඩනැගීම වෙතට අවධානය යොමු වීම ය. මෙරට ජාතික ව්‍යාපාරය මේ අන්දමට මහජන ව්‍යාපාරයක් නොවූ, ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ ව්‍යාපාරයක් වශයෙන් ආරම්භ වීමට බලපෑ සමාජ, දේශපාලන සාධක ද පැවතුණි.
මේ අතරින් ප්‍රධාන සාධකය වන්නේ මෙම ව්‍යාපාරයට නායකත්වය සැපයූ මධ්‍යම පන්තිය ඉතා දුර්වල සමාජ කණ්ඩායමක් වීම ය. මෙම දුර්වලත්වය සංඛ්‍යාත්මක වශයෙන් පමණක් නොව, ආර්ථික වශයෙන් ද විස්තර කල හැකි ය. මධ්‍යම පන්තිය පැන නගින්නේ දනවාදී ව්‍යවසායකත්වය සදහා යටත් විජිත රාජ්‍ය විසින් ලබාදෙන ලද අනුග්‍රහය යටතේ ය. ස්වකීය ප්‍රාග්ධනයෙන් මෙම මධ්‍යම පන්තියට සම්බන්ධ ධනවතුන්ට යුරෝපීයන්ගේ ප්‍රාග්ධනය සමග තරග කිරීමට ශක්තියක් තිබුණේ නැති අතර ම, යුරෝපීය ප්‍රාග්ධන ක්‍රියාවලියට ඔවුන් තුල බරපතල විරෝධයක් ද තිබුණේ නැත. 1915 දී යුද මර්දනය ඔවුන් විසින් දකිනු ලැබුයේ යටත් විජිත පරිපාලනයේ සහ ආණ්ඩුක්‍රමයේ පැවති ඒකාදීකාරී ලක්ෂණ වල ප්‍රතිපලයක් වශයෙනි. ඔවුන්ගේ නායකත්වයෙන් පැන නගින ලද ජාතික ව්‍යාපාරය ප්‍රතිසංස්කරණවාදී ව්‍යාපාරය වීමට මෙය බලපෑ බව සමහර සමාජ විද්‍යාඥයින් දරන මතයයි. දේශපාලන වශයෙන් ගත් කල ව්‍යාපාරයට නායකත්වය දුන් නායකත්ව කණ්ඩායමේ න්‍යාය වාදය වූයේ 19 වන සියවස යුරෝපයේ බලපැවැත් වූ ලිබරල්වාදයයි. “නියෝජිතයින් නැතිනම් බදු ද නැත” වැනි ලිබරල්වාදී සටන්පාඨ ඉදිරිපත් කල ප්‍රතිසංස්කරණවාදී ව්‍යාපාරයක් ඔවුන් විසින් අරඹනු ලැබුවේ 1908 -1909 අතර කාලයේදී ය. සමානාත්මතාවය සහ පුද්ගල නිදහස ඔවුන්ගේ දේශපාලන නිර්නායකයන් විය.
ජාතික ව්‍යාපාරය අධිරාජ්‍ය විරෝධී ව්‍යාපාරයක් නොවූ අතර මහජන ව්‍යාපාරයක් ද වූයේ නැත. එය තුල පැවති ප්‍රතිසංස්කරණවාදී අරමුණු නිසා ම එබදු පදනමක් ගොඩනැගීමට අවශ්‍යතාවයක් ද නොවි ය. නමුත් ජාතික ව්‍යාපාරය තුලට පූර්ණ ජාතික නිදහස පිළිබද ඉල්ලීම ඇතුලත් කිරීමට උත්සහ කල රැඩිකල්වාදයක් මධ්‍යස්ථ පන්තිය තුල තිබූ බව සදහන් කල යුතු ය.
