බලතල බෙදීමේ න්‍යාය
ප්‍රජාත්‍රන්තවාදී මූලධර්ම හෙළිදරව් කරන ආකාරයට ආණ්ඩුවක් ආඥාදායක වීම වලක්වාලීම සදහාත් ජනතාවගේ නිදහස ආරක්ෂා කිරීම සදහාත් ආණ්ඩුවේ බලය යම් යම් සීමාවන්ට යටත් කළ යුතු ය. එම නිසා සංවරණය හා පාලනය නොකරන ලද ආණ්ඩු බලය නියත ලෙස ම ආඥාදායකත්වයක් ඇති වීම කෙරෙහි බලපානු ලබයි. ඒ අනුව ආණ්ඩුවේ බලය සංවරණය කිරීම සදහා භාවිතයට ගත හැකි ඉතාමත් සුදුසු උපක‍්‍රමයක් ලෙස බලතල බෙදීමේ සංකල්පය හදුන්වාදිය හැකි ය.
මෙසේ බලතල බෙදීමේ න්‍යායට යටත් ව ආණ්ඩුවේ බලය දෙයාකාරයකට බෙදා වෙනකොට දැක්විය හැකි ය. එනම් ආණ්ඩුවේ බලය ප්‍රායෝගික මට්ටමින් විමධ්‍යගත කිරීම එක් ක්‍රමයක් වන අතර මෙම ක්‍රමය යටතේ රාජ්‍යයේ ස්වාධිපති බලය මෙන් ම ආණ්ඩුවේ පරිපාලන බලතල ද විමධ්‍යගත කිරීමක් කරනු ලබයි. එසේ බෙදන ලද බලතල මධ්‍යම ආණ්ඩුවක් විසින් මෙන් ම ප්‍රාදේශීය ආණ්ඩු මගින් ද ක්‍රියාවට නංවනු ලබයි. අනෙක් ක්‍රමය වන්නේ ආණ්ඩුවේ බලතල කාර්යාත්මක ව ව්‍යවස්ථාධායක, විධායක, අධිකරණ වශයෙන් කොටස් කර ආයතන තුනක් මගින් ක්‍රියාවට නැංවීමයි. ඒ ලෙසින් ආයතනික වශයෙන් බලතල පංගු කිරීම දේශපාලන විද්‍යාව තුල සාම්ප්‍රදායික ව හදුන්වනු ලබන්නේ බලතල බෙදීම වශයෙනි. බලතල බෙදීම පිළිබද අදහස දේශපාලන විද්‍යාවේ පැරණි ම සිද්ධාන්තයක් වන අතර, ඒ පිළිබද මුලින් ම අදහස් දක්වා ඇත්තේ ග්‍රීක ජාතික ඇරිස්ටෝටල් විසිනි.
පසුව 16 වන සියවසෙන් පසු හැරින්ටන්, ජෝන් ලොක් වැනි දේශපාලන චින්තකයින් විසින් බලතල බෙදීමේ අවශ්‍යතාවය පිළිබද කරුණු ඉදිරිපත් කළ අතර නව යුගය තුල බලතල බෙදීමේ න්‍යාය සංවිධානාත්මකවත්, විධිමත් ලෙසත් ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ ප්‍රංශ ජාතික දේශපාලන විද්‍යාඥයකු වූ “චාල්ස් මොන්ටෙස්ක්‍යු” විසිනි. ඔහු විසින් ප්‍රකාශයට පත්කළ the sprit of laws (නීතියේ සාරය) යන කෘතිය තුලින් බලතල බෙදීමේ න්‍යාය ඉදිරිපත් කර ඇත. ආණ්ඩුවේ බලතල බෙදිය යුත්තේ ඇයි? යන ප්‍රශ්නයට පිළිතුරු දෙන චාල්ස් මොන්ටෙස්ක්‍යු නිරන්තර අත්දැකිම් මගින් අපට පෙන්වාදෙන එක් සත්‍යයක් වන්නේ බලය දරන්නන් විසින් අයථා ලෙස බලය යෙදවීමට පෙලඹී ඇති ආකාරයයි. බලය එක්තැන් වීම නියත ලෙස ම අනතුරුදායක වන අතර, එය ආඥාදායකත්වයකට මග පාදයි. මෙය වලක්වාලීම සදහා ආණ්ඩුවේ බලය ව්‍යවස්ථාවදායක, විධායක, අධිකරණ වශයෙන් බලය එම ආයතන අතර බෙදිය මෙන් ම බලය බලය මගින් සංවරණය කර තබා ගැනීම සදහා එක් ආයතනයක් තම සීමාව ඉක්මවා ක්‍රියාත්මක වන විට අනෙක් ආයතන දෙකේ ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් එම ආයතනය පාලනය කොට සංවරණය කිරීමේ ක්‍රමයක් යෙදිය යුතු ය.
ඒ අනුව බලය මර්දනය කළ හැක්කේ බලයෙන් ම පමණි. බලතල බෙදීම සම්බධයෙන් තවදුරටත් අදහස් දක්වන මොහු සීමාවන්ට යටත් නොකරන ලද බලයක් යම් අයකුට හිමිවේ ද ඔහු නියත ලෙස ම බලය අයථා ලෙස යෙදවීමට පෙළබේ. ව්‍යාවස්ථාදායක, විධායක බලතල එක් පුද්ගලයකු අත හෝ පුද්ගල කණ්ඩායමකගෙන් සමන්විත එක් ආයතනයක් වෙත ඒකරාශී වේ ද, එවැනි තත්වයක් තුළ නීති සම්පාදනය කරන්නා සහ නීති ක්‍රියාවට නංවන්නා එක් පුද්ගලයකු හෝ එක ම ආයතනයක් වන බැවින් එහි දී නිදහස පැවතිය නොහැක. එසේ ම ව්‍යාවස්ථාදායක බලතල හා අධිකරණ බලතල එක් පුද්ගලයකු හෝ එක ම එක් ආයතනයක් වටා එකතු වන්නේ ද එහි දී නීති පනවන්නා හා නීති අර්ථකථනය කරන්නා එක් එක් පුද්ගලයකු හෝ එක ම ආයතනයක් වන බැවින් එහි දී ද නිදහස අහිමි වේ. මේ අනුව කරුණු අධ්‍යයනය කිරීමේ දී පෙනී යන්නේ මෙම බලතල බෙදීමේ න්‍යාය රටක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශක්තිමත් වීම සදහා බලපාන බවයි. එමගින් රටේ ජිවත්වන ජනතාවගේ ජීවිතය ද යහපත් හා සදාචාරාත්මක ගත කිරීමට මග පෑදෙන බවයි.
Nayanamini Niroshika