සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ පාර්ලිමේන්තුවේ සංයුතිය හා බලතල
බ්‍රිතාන්‍යයේ පැවති වෙස්මිනිස්ටර් පාර්ලිමේන්තු ආකෘතියට බොහෝ සෙයින් සමාන වූ ආකෘතියක් ලංකාවේ සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රමය සකස් කිරීම සදහා යොදාගෙන තිබුණි. බ්‍රිතාන්‍යයේ පාර්ලිමේන්තුව සකස් වූයේ රැජින, පහළ මණ්ඩලය හා ඉහළ මණ්ඩලය යන ආයතන තුනෙනි. ලංකාවෙත් රැජින(අග්‍රාණ්ඩුකරු) මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය හා සෙනෙට් මණ්ඩලය වශයෙනි. ඒ අනුව සෝල්බරි ව්‍යවස්ථාවේ සදහන් වන පරිදි සෑම ජන සංගණනයකට ම පසුව ඡන්ද කොට්ඨාශ බෙදා වෙන් කිරීමක් සිදුකරන අතර පාර්ලිමේන්තුවේ වැදගත් ම ආයතනය වන නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලට ජනග‍හනයට සමානුපාතික වන සේ වෙන්කරගත යුතු ඡන්ද කොට්ඨාශ ප්‍රමාණය නිර්ණය වේ. එය ජනග‍හනයෙන් 75000 කට එක් ඡන්ද කොට්ඨාශයක් හෝ වර්ග සැතපුම් දහසකට එක් ඡන්ද කොට්ඨාශයක් වන ලෙස සකස් කෙරුණි.
සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වූ කාලය තුළ නියෝජිත මන්තී‍්‍ර මණ්ඩලයේ සාමාජික සංඛ්‍යාව එක ම ආකාරයකින් නොපැවතුණි. 1947 සිට 1959 දක්වා කාලය තුළ සාමාජික සංඛ්‍යාව 101 ක් ලෙසත් 1960 සිට ඉතිරි කාලය තුළ 157 දෙනෙක් ලෙසත් වන සේ ආසන බෙදා වෙන්කර තිබුණි. ඉන් පළමු කාලඡේදය තුළ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයන් 101 දෙනාගෙන් 95 ක් ඡන්ද කොට්ඨාශ පදනමින් සහ පත්කළ මන්ත්‍රීන් 6 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත විය. එම හයදෙනා පත්කරන ලද්දේ අගමැතිගේ උපදෙස් මත අග්‍රාණ්ඩුකරු විසින් පාර්ලිමේන්තුවට ප්‍රමාණවත් ලෙස තේරීපත් නොවූ සුළු ජන කොටස් නියෝජනය කිරීමට ය. ඒ අනුව 1947, 1952, 1956, යන වසර වලදී මැතිවරණ තුනක් පවත්වා ඇත. දෙවන කාලපරිච්ඡේදය තුළ දී නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික සංඛ්‍යාව 157 ක් වූ අතර, ඉන් 151 ක් ඡන්ද කොට්ඨාශ පදනම යටතේ ඉතිරි හයදෙනා පෙරකී පරිදි අගමැතිගේ උපදෙස් මත අග්‍රාණ්ඩුකරු විසින් සුළු ජන කොටස් නියෝජනය වන පරිදිත් පත්කරන ලදී. එසේ දෙවන කාලපරිච්ඡේදය තුළ පිළිවෙලින් 1960 මාර්තු, 1960 ජූලි, 1965 සහ 1970 යන වසරවල දී මැතිවරණ පවත්වා ඇත. මේ සෑම මැතිවරණයක දී ම ඍජු මහජන ඡන්ද ක්‍රමය හා සුළු ජන කොටස් වෙනුවෙන් පත් කිරීමේ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක විය. 1947 සිට 1956 දක්වා කාලය තුළ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සමන්විත වූයේ ලාංකික සමාජයේ මධ්‍යම හා ඉහළ පන්තිවලින් පැමිණි අයගෙනි.
වාමාංශික පක්ෂවල සාමාජිකයන් ද ඇතුළු ද්විතීය පාඨශාලාවලින් ඉංග්‍රීසි අධ්‍යාපනය ලැබූ වෘත්තීය කොටස්වලට අයත් අයගෙන් ද, ඉඩම් හිමියන්ගෙන් ද, ව්‍යපාරිකයන්ගෙන් ද, කර්මාන්ත හිමිකරුවන්ගෙන් ද මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලයයේ බහුතරය සකස් විය. ඊට අමතර ව ඉතා සුළු පිරිසක් ඉහළ හා පහළ මධ්‍යම ශේණියේ රාජ්‍ය සේවකයන්ගෙන් සමන්විත විය. එනමුත් 1956 න් පසු සෑම මහ මැතිවරණයක දී ම පසු ව මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සමාජ සංයුතියේ ස්වරූපය වෙනස් විය. එහි සමාජ සංයුති සමාජයේ පහළ කමිටුවලින් පැමිණි සාමාජිකයන් සමග ප්‍රගතිශීලී අයුරින් ප්‍රජාතන්ත්‍රීකරණයට ලක්වීමේ නැඹුරුවක් පැවතුණි. දෙවන මණ්ඩලය, උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය නමින් හැදින් වූ සෙනෙට් මණ්ඩලයේ සාමාජික සංඛ්‍යාව 30ක් වූ අතර එය වෙනස් නොවී ය. 30 දෙනාගෙන 15 දෙනෙකු අගමැතිගේ උපදෙස් මත අග්‍රාආණ්ඩුකරු විසින් පත්කරන ලදී. මේ සදහා පුද්ගලයින් තේරීමේ දී වැදගත් මහජන සේවයක් කල පුද්ගලයින් හෝ රජ්‍ය සේවය, වාණිජ කර්මාන්ත, නීතිය, අධ්‍යාපනය, ඉංජිනේරු හා බැංකු කටයුතු පිළිබද වෘත්තීමය නිපුණතාවක් සහිත පුද්ගලයන් පත් කිරීමට උත්සහ කලයුතු යැයි සදහන් වීම හේතුවෙන් සෙනෙට් මණ්ඩලට පත් කරන ලද මෙම 15 දෙනාගෙන් සැලකිය යුතු පිරිසක් මෙම වෘත්තීය කොටස්වලින් පැමිණි අය වූහ. මේ අකාරයට එකල ශ්‍රී ලංකාව තුළ පැවති සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ පාර්ලිමේන්තුවේ සංයුතිය හා බලතල හදුනාගත හැකි ය.
