අශෝක රජතුමාගේ දේශපාලන ප‍්‍රතිපත්ති 03
අඨවෂාභිසිතව ෂා දෙවානංපියෂා පියදසිනෙ ලාජිනෙ කාලිග්‍යා විජිතා වශයෙන් අභිෂේකයෙන් 13 වන වස ලියන ලද 13 වැනි කාල්සි ගිරි ලිපියේ දැක්වෙන පරිදි අභිෂේකයෙන් අට වැනි වර්ශයේ කාලිංගය දිනන ලදි. මෙසේ කරන්නට වූ යුද්ධය අශෝකයන්ගේ ජීවිතයේ විශේෂ සන්ධිස්ථානයක් විය. මන්ද යත් එයින් විශාල ජීවිත දේපල ආදී වශයෙන් වූ බොහෝ විනාශයක් වීම නිසාත් පසුව අශෝක ඒ හේතු කොටගෙ බෞද්ධයකු බවට පත්වීමට පදනමක් වූ නිසාත්ය. මෙම යුද්ධයෙන් සිදු විනාශය පිළිබදව අශෝකයාණෝ 13 වැනි කාල්සි ගිරි ලිපියෙන් දක්වා ඇති අන්දමට දියඪමිතෙ පානෂත ෂහශෙ යෙ තථා අපවුඪෙ ශතෂහසෙ මිතෙ තත හතෙ බහුතාවකෙ වා මටෙ තතො පජා වශයෙන් දැක්වෙන පරිදි එයින් එක්ලක්‍ෂ පනස් දහසක් දෙනා අල්වාගෙන යන ලදහ. එක් ලක්ෂයක් මරණ ලදහ. එවැනි තව බොහෝ වාර ගණනක් මරණයට පත්වූහ. මෙසේ වූ විනාශය ගැන කලකිරුනු අශෝක රජුට ලතැවිල්ලක් හටගත්හ. එම ශෝකය බහුල වශයෙන්ද දැඩි වශයෙන්ද රජුට දැණුනු අයුරු එම ලිපියෙහි සදහන් වේ. මෙ ආකාරයට තැවුනු රජු මේ සදහා සාධාරණයක් ඉටුකිරීම සදහා තියුණු වූ ධර්ම පාලනයක්, (ධංමවායෙ) ධර්ම ක‍්‍රියාවක් (ධංමකාමතා) , ධර්මානුශිෂ්ටියක් (ධංමානුසථි) කාලිංගය අත්කර ගැනීමත් සමග පවත්වන්නට යෙදිණ. මේ සෑම කාරණයක්ම අශෝක රජුගේ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති හා දේශපාලන න්‍යාය වශයෙන් සැළකිය හැක. එහි සදහන් පරිදි මෙතුමා අනුගමනය කළ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තියක් ලෙස ධර්ම අැමැතියන් පිටත් කිරීම දැක්විය හැක. එය 13 වැනි ගිරි ලිපියෙහි සදහන් කොට ඇත්තේ මෙසේය. ෂවේෂු ව අතෙෂු අ ෂෂු පි යොජන ෂතෙෂු අත අතියොග නාම යොනලා. . . වශයෙන් දැක්වෙන පරිදි යොදුන් හයසියයකට ඈත සිටින අන්තියෝග නම් යවන රජුගේ රාජ්‍යයේද අන්තියොක රජුගේ රාජ්‍යයෙනුත් එපිට සිටින තුලමය අන්තෙකින, මකා, අලිකසුත්‍දර, නම් රජවරුන් සතර දෙනාගේ රාජ්‍යන්හිද , පහළ දකුණෙහි චොල පාණ්ඩ්‍ය සහ තාම‍්‍රපර්ණ යන රටවලද එසේම මෙහි රජුගේ විජිත වූ යවන, කාම්බෝජ, දේශයන්හිද, නාහක හා නාභපඬ්ක්තීන්ගේ රටවලද, භෙජ - පීතිතික අන්‍ධු, පාරද දේශයන්හිද, යන සෑම රටවලම දෙවානම්පිය රජුගේ ධර්මානුශාසන පිළිපදිනු ලැබෙත් මෙසේ අසෝක රජුගේ ධර්ම ප‍්‍රචාරය දක්වා ඇත. මෙහිදී තව දුරටත් අශෝක රජු දන්වා සිටිනුයේ දේවානම් පියතිස්ස රජුගේ අමාත්‍යයන් යම් පෙදෙසකට නොයේද, ඒ පෙදෙසවල වැස්සෝද , දේවානම් පිය රජුගේ ධර්ම චර්යාව , ධර්ම විධානය, ධර්මානුශාසනය අසා ධර්මය අනුව පිළිපදිත්. මතුවටද පිළිපදින්නාහ මෙවැනි කරුනු තුළින් පැහැදිළ වනුයේ එතුමාගේ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තීන්ය. එහිදී දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තියෙන් තොරව ධර්ම විජය ප‍්‍රතිපත්තිය මඟින් ක‍්‍රමයෙන් රාජ්‍යයන් යටත් කර ගැනීම සිදු වූ බවක් දැක ගත හැකිය. එසේම එම ලිපිය අවසානයේ දැක්වෙන මෙම ලිපිය ලියන ලද හේතුව නවං විජයංමවිජයතවිය මනිෂු ෂයකෂි. . . වශයෙන් දැක්වෙන පරිදි මාගේ දරුවෝද, මුණුබුරෝද, අලුතින් රටවල් ජයගැනීම වටනා ක‍්‍රියාවක් ලෙස නොසළකත්වා. යම් ලෙසකින් එබදු ජයග‍්‍රහණයක් ලැබුවොත් , කරුණාව පෙන්වීම හා සුළු දඩුවම් දීමත් රුචි කෙරෙත්වා. ඔවුහු ධර්මයෙන් දිනීමම නියම දිනීම ලෙස සළකත්වා. . . මෙසේ දිග් විජය ප‍්‍රතිපත්තිය ක‍්‍රියාත්මක නොකර ධර්ම විජය ප‍්‍රතිපත්තිය ක‍්‍රියාත්මක වීම තුළින් ගම්‍ය වනුයේ රටවල් යටත් කිරීමේදී ධර්ම විජය ප‍්‍රතිපත්තිය අනුගමනය කළ බවකි.
මෙහිදී විශේෂයෙන් අශෝක අධිරාජ්‍යයා තම ධර්ම විජය ප‍්‍රතිපත්තිය මත ක‍්‍රියාත්මක වෙමින් වක‍්‍ර බවකින් යුක්තව රටවල් යටත් කර ගැනීමට බඳුන් කළ බවක් දැක ගත හැකිය. විශේෂයෙන් ධර්ම දූත ප‍්‍රතිපත්තිය මත විශාල වූ රටවල් සංඛාවක් සඳහා ධර්ම දූතයන් වහන්සේලා පිටත් කළ බවක් දක්නට හැකිය. විශේෂයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාව සඳහා මිහිඳු හිමියන් ඇතුලූ පිිරිස එවන ලදී. 7 වැනි ටැම් ලිපිය අශෝක රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති හා දේශපාලන න්‍යායන් හෙළිවන සුවිශේෂී අවස්ථාවක් ලෙස මෙම දැක්විය හැක. මෙහි මුලින් දැක්වෙන පරිදි පෙර රජවරුන්ද ජනයා ධර්මයෙහි යෙදවීමට උත්සහ ගත් අතර එය නිසි පරිදි සිදු කර ගැනීමට අවස්ථාවක් නො ලැබුණත් අශෝක රජු මේ පිළිබදව සිතූ ආකාරය මෙලෙස දැක්වා ඇත. එතං දෙවානංපියෙ පියදසි ලාජා හෙවං ආහා. එස මෙ හුතා. ධම්මසවනානි සවාපයාමි ධංමානුසථිනි අනූසාසාමි, එතං ජනෙ සුතු අනූපටිපජිසති අභ්‍යුංනමීසති ධංමයඪියා ච බාඪං වඪීසති වශයෙන් දැක්වෙන පරිදි මම බණ ඇස්සවීම් අස්සවන්නෙමි, ධර්මානුශාසනා කරන්නෙමි, ජනයාට අවවාද කිරීමට රාජ පුරුෂයෝ ද, දස දහස් ගණන් වැසියන් අතර රජ්ජුකයන්ද යොදවන්නෙමි යනාදී වශයෙන් අශොකයන්ගේ රාජ්‍ය දේශපාලන ප‍්‍රතිපත්ති හා පිළිපැදීම් දක්වා ඇත. මේ තූළින් සෑම ජනයා කෙරෙහිම යම් ලෙසකට රජු ඒවා පිළිපදිමින් ක‍්‍රියාත්මක වන බවක් පෙන්වා දීම කෙරෙහි ඉවහල් වී ඇත. මෙ පමණක් නොව එහිදී භාවිත තවත් විශේෂ අංගයක් ලෙස ‘‘එතමෙව මෙ අනුවෙඛමානෙ ධංමථංභානි කටානි. ධංමමහාමාතා කටා ධංමසාවනෙ කටෙ’’ වශයෙන් දැක්වෙන පරිදි ,ධර්ම ස්ථම්භ පිහිටුවීම, ධර්ම මහාමාත්‍යන් පත්කිරීම, ධර්ම දේශනා පැවැත්වීමේ නියමයන් ඇති කිරීම යනාදී වූ බොහෝ රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තීන් මෙ තුළින් පිළිබිඹු වේ. මේ සෑම කරුණක් තුළින්ම වක‍්‍ර ආකාරයෙන් තම බල අධිකාරීත්වය නංවාලීමට ක‍්‍රියා කළ බවක් දක්නට හැකිය. එපමණක්ම නොව 7 වැනි ටැම් ලිපිය තුළින් හෙළිවන තවත් දේශපාලනික න්‍යායන් හා රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්ති ඇත. ඒ අනුව අශෝක රජු මිනිසුන්ට පමණක් නොව සතුන්ටත් සැලකිළි කරවීය. එනම් ‘‘මලෙසුපි මෙ නිගොහානි ලොපාපි තානි. ඡුායොපගානිි හොසංති පසුමුතිසානං අංබාවඩික්‍යා ලොපාපිතා.අඪකොසික්‍යානි පි මෙ උදුපානානි ඛානාපාපිතානි’’ මේ ආදී වශයෙන් දක්වා ඇත්තේ සතු්නට හා මිනිසුන්ට සෙවන ලැබෙන පිණිස මහා මාර්ගවල නුග ගස් පිහිටුවන ලදි. ඒ නිසාම අඹ උයන් රෝපණය කරවන ලදි. ක්‍රෝශ අටෙන් අටට මවිසින් ළං කරවන ලදි. විශ‍්‍රාම ශාලා පිහිටුවන ලදි. සතුන්ගේ ප‍්‍රයෝජනය පිණිස ඒ ඒ තන්හි පැන්හල් පිහිටුන ලදි. මෙලෙස මිනිසුන්ට මෙන්ම සෑම සත්‍වයෙකුටමත් තම සැළකීම මෙමගින් පැහැදිළි කරගත හැක. මෙයද අශෝක රජුගේ සුවිශේෂී රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තියක් ලෙස සදහන් කිරීම යුක්ති යුක්තය. මෙම ප‍්‍රතිපත්ති තුළින් සෑම විටම ක‍්‍රමයෙන් රජතුමා ජනතාවගේ හිතවත් කම හා ආකර්ශනීය තත්වය ලඟා කර ගැනීමට හේතු සාධක වේ. මෙය දේශපාලන ප‍්‍රතිපත්ති මත ක‍්‍රියාත්මක වීමේදී ඉතා වැදගත් වූ සාධනීය තත්වයක් වශයෙන් දක්වා ලීමට හැකිය.
