බොහෝ ඉතිහාසඥයින් ෂෑං රාජවංශය පිළිගැනීම ප්රතික්ෂේප කරයි. අන්යංවලින් සොයා ගන්නා ලද ලේඛන ගත වාර්තා, ෂෑං රාජවංශයේ පැවැත්ම තහවුරු කළ ද, ඒවා අතර සම්බන්ධයක් නොමැති බව ඔවුන් පවසයි. ඔවුන් දක්වන්නේ සැන්ෂිංඩුයිහි සිදුකරන ලද පුරාවිද්යාත්මක සොයා ගැනීම් වලින් අන්යංවල නොපැවති තාක්ෂණයෙන් උසස් ශිෂ්ටාචාරයක තොරතුරු අනාවරණය වන බවයි. ෂෑං රාජවංශය අන්යං සිට කොපමණ ප්රෙද්ශයක් පුරා පැතිර තිබුණ ද යන්න පිළිබඳව වටහාගැනීමට තරම් ප්රබල සාක්ෂි ලැබී නැත. ලැබී ඇති එකම සාක්ෂිය වන්නේ, සාහිත්යය මූලාශ්රවල සදහන් කරුණු පමණි. ෂෑං රාජ වංශය විසින් පාලනය කරන ලද අන්යං නගරය, නානාප්රකාර සංස්කෘතික ජනාවාස, ඔවුන් අතර පැවති වෙළෙදාම ආදිය ගැන වැදගත් කරුණු ඒවායෙහි ඇතුළත් වේ.
චීන ශිෂ්ටාචාරයේ ඉතා සුවිශේෂි කාල පරාසයක් ලෙස ඉහත දක්වන ලද ෂෑං රාජ අවධිය සදහන් කළ හැකිය. මෙම කාලය තුළ විවිධ අංශවල සිදු වූ දියුණුව අනිකුත් පාලන සමයන්ට සාපේක්ෂව ඉහළ අගයක් ගනී. අක්ෂර කලාව, කලා ශිල්පය, ආර්ථිකය, ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, ආගම හා දර්ශනය යන ක්ෂෙත්ර තුළ සාධනීය වර්ධනයක් සිදු වී තිබේ. එම වර්ධනයන් පිළිබදව පහත පරිදි විමසා බැලීම වටී.
ෂෑං පාලන සමයේදි ජනතාව අදහස් ප්රකාශ කිරීම සදහා වස්තුවක් රූපයක් ලෙසින් ඉදරිපත් කිරීමට පුරුදු වී ඇත. පසුව එය අක්ෂර කලාවක් දක්වා වර්ධනය වී තිබේ. සතුන්ගේ ඇට කටු, ලී පතුරු, ලීයෙන් කළ පුවරු, ලෝකඩ බදුන් හා කැස්බෑ ලෙලි මත සටහන් කර ඇති ලේඛන තත් යුගයේ අක්ෂර කලාව හදුනා ගැනීමට උපකාරී වේ. දැනට ලෝකයේ ශේෂව ඇති පැරණිම භාෂාව වන්නේද චීන භාෂාවයි. මෙම භාෂාව චීනයට පමණක් ආවේනික වීමද විශේෂත්වයකි. ඒ ඒ ප්රෙද්ශවලදී උච්චාරණයේ නොයෙක් වෙනස්කම් තිබුනද අක්ෂර මාලාව චීනය පුරාවට එකසේ වයාප්තව ඇත. චීන අකුරු කියවීමේ විශේෂ ලක්ෂණය වන්නේ අකුරු පේළි ඉහළ සිට පහළට කියවිය යුතු වීමයි. මෙම අක්ෂර කලාව චීනයේ අද පවතින අක්ෂර කලාවේ සමාරම්භක අවස්ථාව බව පෙනේ. චීන අක්ෂර උපයෝගි කරගනිමින් ජනයා උසස් ග්රන්ථ රාශියක් ලියා ඇත. ‘විපර්යාසය , නම් වූ ග්රන්ථයෙහි අභිචාර විධි සහ පැරැණි මන්ත්ර සඳහන් වේ. ‘ශිෂ්චිං’ නම් ගී පොතේ ඈත අතීතයේ සිට චීන ජනතාව හා සම්බන්ධ ප්රචලිත ගී ඇතුළත් ව ඇත. මෙවැනි සාධක රාශියක් ෂෑං පාලන සමයට අයත් වීමෙන් එකල අක්ෂර කලාව දියුණු ස්වරූපයක් ගත් බව පැහැදිලි වේ.
ෂෑං පාලන සමයේ දියුණුව පැවති තවත් අංශයක් වනුයේ කලාවයි.කලා ශිල්ප හොවැංහෝ ශිෂ්ටාචාරයට අයත් ජනතාව මනාව දැන සිට ඇත. ඔවුන් අලංකාර මැටි බඳුන් තනා ඇත. දැනට එම මැටි බඳුන් පිළිස්සීමට යොදාගත් පෝරණුවල නෂ්ටාවශේෂ හමු වී ඇත. රතු, කළු සහ දුඹුරු පාට මැටි වලින් තැනූ බඳුන් ද හමු වී ඇත. ඒවා ඉතා අලංකාර ලෙස ඔප දමා හා වර්ණ ගන්වා තිබේ. තඹ, ඊයම්, ලෝකඩ, රන්වැනි ලෝහ වලින් අලංකාර භාණ්ඩ හා ප්රතිමා තැනීමටද ඔවුන් සමත්ව ඇත.අවි ආයුධ මෙන්ම පූජා උත්සවවලදි භාවිත කරන බදුන් රැසක්ද කැණීම් මගින් සොයාගෙන ඇත. මැටියෙන් හෝ ලීවලින් කරන ලද අච්චු තුළට ලෝහ රත්කර වත් කිරීමෙන් මෙ භාණ්ඩ නිර්මාණය කර ඇති බව පෙනේ. ඉන් පසු ඒවා විසිතුරු මෝස්තරවලින් අලංකාර කර ඇත. චීනයට පමණක් අවේණික වූ මෙම භාණ්ඩ ලෝකඩ කලාවේ දියුණු ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි. හොවැංහෝ වැසියන් ලී වලින්ද අලංකාර භාණ්ඩ හා ප්රතිමා තනා තිබේ. ලීයෙන් කළ අශ්ව රථය ඔවුන්ගේ උසස් කලාත්මක නිර්මාණයක් විය. ගල් , ඇටකටු, සිප්පිකටු, සතුන්ගේ අං, පබළු ආදියෙන් කළ ආභරණ විසිතුරු මෙවලම් ආදිය සියුම් කැටයමින් ඔප් නංවා සකස් කරන ලද අගනා භාණ්ඩ වේ. සොහොන් ගැබ්වල විසිතුරු කැටයමින් යුතු මකර රූප, කොටි රූප සහ කුරුළු රූප පවා නිමවා තිබේ. කැටයම් ශිල්පය පිළිබඳ ඔවුන්ගේ නිපුණත්වය ඉතා උසස් මට්ටමක පැවති බවට කදිම නිදසුනක් මෙම තොරතුරුවලින් සපයයි.
කෘෂිකර්මාන්තය මේ නිම්න වැසියන්ගේ ප්රධාන ජීවනෝපාය වූවා මෙන්ම ආර්ථිකයේ පදනම වූයේද එයයි. කෘෂිකර්මාන්තය සදහා ඔවුන් වැඩි අවධානයක් යොමු කර තිබේ. විශේෂයෙන්ම ගොවිතැන් කටයුතුවලදි දෑකැත්ත, නගුල වැනි ආයුධ භාවිතා කර ඇත. එය කෘෂිකර්මාන්තය දියුණු තත්වයක පැවති බවට සාධකයකි. හොවැංහෝ වැසියන්ගේ ප්රධාන වගාව මිලට් වූ අතර බාර්ලි, ඉරිඟු, තිරිඟු යන ධාන්ය ද වගා කර ඇත. ධ්යානවලට අමතරව නොයෙක් එළවළු වර්ග වගාවට මෙන්ම ආහාරයටද ගෙන තිබේ. එමෙන් ම සත්ව පාලනය ද සිදු කර ඇත. ප්රථමයෙන් ම කුකුළන් ඇති කිරීම කරන ලද්දේ හොවැංහෝ වැසියන් යැයි සැලකේ. මස්, මාළු, කිරි, කේජු ද ඔවුන්ගේ ආහාර අතර තිබී ඇත. පේෂකර්මාන්තයද ආදායම් උපයන මාර්ගයක් ලෙස පවත්වාගෙන ගොස් ඇත. පටවස්ත්ර වියා, තම ඇඳුම් සකස් කර ගත් ඔවුන් පට පණුවාගේ කෝෂවලින් පට රෙදි සඳහා නූල් ලබා ගැනීමට තරම් දැනුමක් ලබා ගෙන සිටි බව පෙනේ. ඔවුන් පට පණුවන්ගෙන් පේෂකර්මාන්තයේ යෙදුනු බවට ඇටකටු ලේඛන වලින්ද හෙළිදරව් වේ. එමෙන්ම ඔවුන් පට නූල් සාදා ගැනීම සඳහා භාවිතා කළ උපකරණද කැණිම්වලදී මතු වී තිබේ.
ෂෑං රාජ්ය කාලයේ පැවති ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයද ඉතා විශ්මිත වූවකි. ඔවුන් සතුව අගනා ශිල්පීය හැකියාවක් තිබී ඇත. දැනට අන්යාන් නගරයෙන් ලැබී ඇති නටබුන් අනූව ඔවුන්ගේ එම කෞශල්ය මනාව වටහාගත හැකිය.අන්යාන් නගරයේ නටබුන් අතර සැලසුම්කළ නිවාස හමු වී ඇත. නගරය ක්රමවත් රටාවකට අනූව ඉදි කර තිබේ.මෙහි නොයෙක් ආකාරයේ නිවාස තනා තිබූ බවට සාධක හමු වේ. විශේෂිත කරුණ වනුයේ සාමාන්ය ජනයා පොළොව කැණ පොළොව යට නිවාස තනාගෙන ජීවත් වී තිබීමයි. මෙම නිවාස ඇතුළත චතුරාස්රාකාරව හා වෘත්තාකාරව සකස්කොට ඇත. ගෙට ඇතුළුවීම සදහා වෘත්තාකාර විවිර විය. එම විවරයෙන් ආරම්භකළ සෝපානයකින් ගෙය ඇතුළට බැසීමට හැකි විය. නිවස මැද මහ කුළුණක් ඉදි කර තවත් අලංකාරත්වයක් එක් කර තිබේ. ප්රභූ ජනයාගේ නිවාස මැටි වේදිකා මත ලීවලින් නිමකර තිබූ අතර තුන් පෙළකට සිට වූ කණු මුදුනේ පළ දෙකේ වහල ඉදිකොට ඇත. කණුවලට පිටතින් මැටි බිත්තියය. ගෙවල් තැනීමට වැඩිපුර භාවිත කොට ඇත්තේ ගඩොල් වන අතර ඒවා අළුපාට විය. මේ ආකාරයට ක්රමවත් නගර සැලසුමක් යටතේ අනර්ඝ ගෘහ නිර්මාණ රටාවක් හොවැංහෝ වැසියන් සතුව පැවත ඇත.
ඇදහිලි හා විශ්වාස පුරාතන චීන වැසියෝ නැවත ඉපදීම පිළිබඳ විශ්වාස කර ඇත. මේ අනුව මළවුන් පිදීම සිදුකර ඇත. මළවුන් යොදාගෙන පේන බැලීම බහුලව සිදු වී තිබේ.පාලකයන් මළවුන්ගෙන් අසාගත් එම තොරතුරු ඇට කැබලි හා කැස්බෑ ලෙලිවල සටහන් කොට ඇත. රජවරු මෙන්ම වැසියන්ද මළගිය ආත්මයන්ගෙන් උපදෙස් ලබාගෙන බොහෝ කටයුතු කිරීමට පෙළඹි ඇත. පසු කාලීනව චීනයේ ආගමික අංශය වර්ධනය වීම සදහා මෙම හොවැංහෝ වැසියන්ගේ ආගමික සංකල්පය ආශ්රය විය.
ෂෑං රාජ්ය වංශ කාලයේ අදහස් නිර්මාණය වීම චක්රීය පදනමක් මත සිදු විය. චින්තනයේ බොහෝ දුරක් යෑමට මෙම වැසියන් සමත් වී තිබේ. ස්වාභාවික ක්රියාදාමයන් වන රෑ දවල්, සූර්ය ගමන, කාලගුණය වැනි චක්රීය ක්රියාදාමයන් තුළින් චින්තනයේ වර්ධනය සිදු වූ බව සිතිය හැකි ය. මේ හරහා දාර්ශනික සිතුවිලි ඇති විය. තම සංස්කෘතියේ යහපත උදෙසා එම සිතුවිලි යොදාගැනීමට ඔවුන් සමත් වූහ.පසුකාලයේ කොන්පියුසියස් දර්ශනය වැනි ශ්රේෂ්ඨ දර්ශනයන් පහළ වීමට මෙම යුගයේ චින්තනය ඉවහල් වී ඇත.
ඉහත ආකාරයට ෂෑං රාජ අවධිය චීන ශිෂ්ටාචාරයේ විශිෂ්ඨතම කාල පරාසය බවට පත්ව ඇත. එහිදි යථෝක්ත ක්ෂෙත්රයන්හි උච්චතම අවස්ථාවන්ට පැමිණ තිබේ. ෂෑං රජවරුන්ගේ විධිමත් පාලන තන්ත්රය හා කාර්යක්ෂම භාවය හේතු කොටගෙන තත් යුගය ස්වර්ණමය යුගයක් බවට පත් කර තිබේ. නගර නිර්මාණයට හා ලෝකඩ කර්මාන්තයට ඔවුන් විශේෂ සැළකිල්ලක් දක්වා තිබේ. ඔවුන්ගේ නගර සැළසුම් හා ලෝකඩ නිර්මාණ අන් කිසිදු ශිෂ්ටාචාරයකින් ලැබී නැත. නගර නිර්මාණයේදි පොළොව අභ්යන්තරයේ නිවාස ඉදිකර තිබේ.අන්යන්වල පමණක් දැකිය හැකි මෙම ලක්ෂණය වෙනත් සමයක හො යුගයක දැකිය නොහැකිය. පට රෙදි කර්මාන්තයේදී වුවද ඔවුන් ඉතා දියුණු තාක්ෂණයක් භාවිත කර ඇති බව පෙනේ. පට පණුවන්ගෙන් නූල් ලබාගෙන ඒවායෙන් රෙදි වියා ඇත. අක්ෂර කලාව මෙන්ම ලේඛනයද මුලින්ම ෂෑං අවධිය තුළ සිදු වී තිබේ.චීනය පිළිබදව සදහන් සාහිත්යයික මූලාශ්ර ආර්ම්භ වන්නේ ෂෑං යුගයේදීය.ඒ එම යුගයේදි ශාස්ත්රීය කටයුතු පිළබද උනන්දුවක් දැක්වූ නිසා වන්නට ඇත. යම්කිසි ආගමික පරිසරයක් තුළ ජීවත් වූ හොවැංහෝ වැසියන් මළවුන් පිදීමෙන් තම අධ්යාත්මික සිතුවිලි වර්ධනයට යොමු වූහ. මළවුන් තම දෛනික ජීවිතය සමග බද්ධ කරගනිමින් කටයුතු කර තිබේ. ලෝකයේ පවතින නියමයන් දෙස බැලීමෙන් තම චින්තන ශක්තිය වර්ධනය කරගත්හ. ඒ හරහා ලෝකයේ නව මං පෙත්මං සොයා යෑමට හැකි විය.
මෙම යුගයේ කෘෂිකර්මාන්තයේදි දියුණු මෙවලම් භාවිත කර ඇති බවටද සාක්ෂි ලැබේ. තම ගොවිතැන නිසි පරිදි සිදු කර ගැනීමට අවශ්ය උපකරණ සකස් කර ගැනීමට කාර්මික ඥානයක් ඔවුන් සතු විය. නොයෙක් ධන ධාන්ය වගා කරමින් ස්වයංපෝෂිත යුගයක් ඇති කිරිමේ කාර්යයට ඔවුන් දායක වී ඇත. දේශපාලනික වශයෙන්ද එක්සේසත් බවක් පැවතීම ඉහත ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට උපකාරී විය. හොවැංහෝ නදිය අවට ඇතුළුව මුළු උතුරු චීනයම ෂෑං පාලනය යටතේ පැවතිණි. එම නිසා ඉතා විශාල ප්රදේශයක් පුරා තම ශිෂ්ටාචාරය ව්යාප්ත කිරීමට ඔවුන්ට හැකි විය.
ඉහත ආකාරයට කරුණු විමසා බැලීමේදි පැහැදිලි වන්නේ ෂෑං රාජ වංශයේ පාලන සමය චීන ශිෂ්ටාචාරයේ දීප්තිමත් යුගයක් වූ බවයි. එම යුගයේදි ඇති වූ දියුණුව චීන ශිෂ්ටාචාරය ප්රබෝධමත් කිරීමට සමත් වී ඇත.