සන්නිවේදනය හා විකාශනය
සන්නිවේදනය යනු ක්‍රියාවලියකි. එනම් අඛණ්ඩව සිදුවෙමින් පවතින දෙයකි. නමුත් මේ ක්‍රියාවලිය නිශ්චිතව ම කවදා කොතැන ආරම්භ වුයේ දැයි පැවසීම අපහසු ය. ඒ නිසා සන්නිවේදන විද්‍යාඥයන්ට අනුව මානවයා සිතන්නට පටන් ගත්තේ කවදා ද එතැන් පටන් සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය ආරම්භ වී ඇත. මේ අනුව වර්තමානයේ අප අත්විදින සන්නිවේදනය අවුරුදු දස දහස් ගාණක් පුරාවට ම වැඩෙමින් විකාශනය වෙමින් පැවත ආවක් බව පැහැදිලි වේ.
සන්නිවේදනය යන්නෙහි සරළ ම තේරුම තොරතුරු අදහස් හුවමාරුව යන්නයි. පුද්ගල සිතුවිලි වෙනත් අය හා බෙදා හදා ගැනීමේ උවමනාව නිසා ම සන්නිවේදනය බිහි වී ඇත.
මුල් කාලීනව මානවයා සන්නිවේදනය සඳහා භාවිතා කළේ ප්‍රාථමික සන්නිවේදන ක්‍රමයි.
අංග චලන, කටහඬ, සංඥා/ඉගිබිඟි, හූ හඬ, ශබ්ද නගන උපකරණ, ගුහා චිත්‍ර, දුම් සංඥා
පසුකාලීනව මානව පරීණාමය හා බුද්ධි වර්ධනය සමඟ සන්නිවේදන ක්‍රම ද දියුණුවට පත් විය.
මානවයා යනු සාමූහික වාසයට ලැදි සත්වයෙකි. ඒ නිසා සාමුහිකව කටයුතු කිරීමට ඔවුන් අතර සම්බන්ධතා ගොඩ නැගිය යුතු ය. ඊට උපකාර වන ප්‍රධාන ම මෙවලම සන්නිවේදනයයි
“මානව සබඳතා ඇතිවන හා වර්ධනය වන මාර්ගය සන්නිවේදනයයි“
සමාජ විද්‍යාඥ චාල්ස් කුලී.
මානවයාගේ සෑම අවශ්‍යතාවයක් ම ඉටු කර ගැනීමට ද භාවිතා වන්නේ සන්නිවේදනයයි. සන්නිවේදනයෙන් තොරව කිසිදු අවශ්‍යතාවයක් ඉටු කර ගැනීමට මානවයාට නොහැකි ය.
මිනිසුන් රැසක් එකට එකතු වී කටයුතු කිරීම ආරම්භ වීමත් සමග සමාජය නම් ආයතනය බිහි විය. සමාජයක් ගැටලු ඇති නොවී ඉදිරියට ගනෙ යාමට නම් මිනිසුන් අතර සාමුහික එකඟතා ඇති කරවා ගැනීමට නම් ඔවුන් අතර සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය සාර්ථක විය යුතු ය.
එමෙන් ම මානවයා සිය පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට අතීතයේ ගොඩ නගා ගත් දැනුම බෙදා හැරිමෙහි ද යෙදී සිටී. ඒ සඳහාද සන්නිවේදනය අත්‍යවශ්‍ය වේ. මිනිසා සිතන්නට පටන් ගත් දා සිට මානව විකාශනයට මූලිකව ම බලපෑවේ සන්නිවේදනයයි. එසේ නොවන්නට මෙතරම් දියුණු මානව ශිෂ්ටාචාරයක් ගොඩ නැගීමට පදනම නොවැටනු ඇත.
මානවයා සන්නිවේදනය කිරීම සඳහා යොදා ගන්නේ සිය පුද්ගල පංචේන්ද්‍රයයි. කුමන උපකරණයක් භාවිතා කළත් මූලිකවම යොදා ගැනෙන්නේ පංචේන්ද්‍රිය වන නිසා එය මිනිසාගේ මූලික ම සන්නිවේදන මාධ්‍යය ලෙස සැළකේ.
මිනිසා මෙන්ම සත්වයින් ද සන්නිවේදනයෙහි යෙදේ. නමුත් සත්වයන් සිදු කරන්නේ ඒ මොහොතේ සිදු වන දෙයකට ප්‍රතික්‍රියා දැක්වීමකි. ඒ නිසා සත්ව සන්නිවේදනය වර්තමානයට පමණක් සීමා වේ.
නූතන සන්නිවේදන තාක්ෂණයේ දියුණුව නිසා සන්නිවේදනය අද වන විට හුදෙක්ම තොරතුරු අදහස් හුවමාරුවෙන් ඔබ්බට ගොස් සමාජය හසුරුවන උපකරණයක් වී ඇත. එය කොපමණදැයි කිවහොත් ඇතැම් චින්තකයන්නට අනුව අද වන විට මුලු ලෝකය ම එකම මිනිස් ගමක් විශ්ව ගම්මානයක් වී තිබේ. ජනතාවට නව සිතුම් පැතුම් කාවද්දන්නට සංස්කෘතින් වෙනස් කරන්නට සන්නිවේදන මාධ්‍යයන්ට හැකි වී ඇත. මේ අනුව සන්නිවේදනය හා මිනිසා අතර පවතින්නේ දැඩි අවියෝජනීය සම්බන්ධයක් බව පැහැදිලි වේ.
සන්නිවේදනය යන්න එහි වචනාර්ථය තුළින් ද පිරික්සා බලමු.
සන්නිවේදනය
සං + නි + වේදනය
සන්නිවේදනය යනු පණිවිඩයක් සියුම් ව අනෙකාට දැනෙන පරිදි ඉදිරිපත් කිරීම බව ඉහතින් පෙනී යයි. මීට අමතර ව සන්නිවේදනයට ඉංග්‍රීසියෙහි යෙදෙන communication යන්නෙහි අර්ථය ද පැහැදිලි කර ගත හැක. මෙය ලතින් බසෙහි එන Munis නම් පදය මූලික කරගෙන නිර්මාණය වේ. එහි අරුත යමක් කරන්නා යන්නයි. Common යනු පොදුවේ යන්නයි. මේ අනුව Communication යන පදයෙන් පොදු යමක් සිදු කිරීම නැතහොත් පුද්ගලයන් අතර අදහස් පොදු භාවයට පත් කිරීම යන අර්ථය ගොඩනැගේ.
සන්නිවේදනයේ විකාශනය
- සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය කවදා කවුරුන් විසින් කොතනදී ආරම්භ කළේ ද යන්න නිශ්චිතව ම කිව නොහැකි ය. එම නිසා මිනිසා සිතන්නට පටන් ගත්තේ කවදා ද එතැන් පටන් මානව සන්නිවේදනය ආරම්භ වූ බව සන්නිවේදන විද්‍යාඥයින්ගේ මතයයි. කෙසේ නමුත් මානව සන්නිවේදනය ඉතා ම ප්‍රාථමික මට්ටමින් ඇරඹී වර්තමානය වන විට ඉතා දියුණු තත්වයක් උසුලයි. මෙය මානව සන්නිවේදනය ශතවර්ෂ ගනණාවක් පුරා විකාශනය වීමේ ප්‍රතිඵලයකි. මෙලෙස දිගු කාලයක් පුරා සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය වෙනස් වෙමින් ඉදිරියට ගලා ඒම සන්නිවේදනයේ විකාශනය ලෙස හඳුනා ගනිමු.
- ලොව මුලින්ම මානවයා යැයි හැඳින්වීමට සුදුසු සත්වයකුගේ බිහිවීම මීට වසර මිලියන 4කට පමණ ඉහතදී සිදු විය. එතැන් පටන් මානව සන්නිවේදනය යනු විවිධ යුග වලදී විවිධාකාරයෙන් වර්ධනය වෙමින් ඉදිරියට ගලා ආවකි.
- මානවයා මුලින්ම සිය ශරීරයේ විවිධ අංග චලනයන්, ඉගි බිඟි, හස්ත මුද්‍රාවන්, හූ හඬ ආදී ක්‍රම තුළින් ඉතා සීමිත ආකාරයෙන් සන්නිවේදනයේ යෙදෙන්නට විය. අනතුරුව තමන් විසු ගල් ගුහා තුළ දඩයමේ ගිය අයුරු වැනි දෑ නිරූපණයට ගුහා චිත්‍ර ආදිය අදින්නට විය.
- ගින්දර සොයා ගැනීමත් සමග මානව චර්යා රටාවන් වල සැළකිය යුතු වෙනසක් සිදු විය. මානවයා තුළ පැවති ඇතැම් දැඩි වානර චරිත ලක්ෂණ කෙමෙන් කෙමෙන් මානවයා වෙතින් ගිලිහීයන්නට විය.
- ඒ සමග ම ගිණිමැල වටා රංගනයේ යෙදීම දුම් සංඥා නිකුත් කිරීම ආදී සන්නිවේදන ක්‍රම බිහි වන්නට විය. ක්‍රමයෙන් සිදු වූ මානව පරිණාමය හා බුද්ධි වර්ධනය තුළින් මානව හැසිරීම් මෙන් ම සන්නිවේදන ක්‍රමයන් ද සංවර්ධනය වන්නට විය.
ලිඛිත අවධියේ ඇරඹුම
- සන්නිවේදන විද්‍යාඥයන්ට අනුව ලිඛිත සන්නිවේදනයේ ප්‍රාරම්භක අවධිය වන්නේ ශිලා යුගයයි. ශිලා යුගයේ මානවයාට භාෂණයේ හැකියාව නොපැවතිණි. එම නිසා ඔවුන් දඩයමේ ගිය ආකාරය අන් අය වෙත සන්නිවේදනය කිරීමටත් ඔවුන් තුළ පැවති විශ්වාස අනුවත් රේඛා මාධ්‍යයෙන් තමන් විසු ගල් ගුහා තුළ චිත්‍ර අඳින ලදී.
- නමුත් සංවිධිත ලේඛනය ආරම්භ වන්නේ වහල් යුගයේ ආරම්භය සමඟිනි. ඒ සමඟ ම විවිධ ශිෂ්ටාචාරයන් තුළ සහ රටවල් තුළ විවිධ උපක්‍රම භාවිතයෙන් ලිඛිත සන්නිවේදනයෙහි යෙදී තිබේ. මිනිසා ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වන විට එක් අතකින් භාෂණයට සුදුසු පරිදි ඔවුන්ගේ මුහුණේ මාංශපේෂි වර්ධනය වන්නට විය. තවද මොළයෙහි සිදුවූ සංවර්ධනය නිසා භාෂාවක් භාවිතා කිරීමට සුදුසු වන පරිදි බුද්ධිය වර්ධනය වන්නට විය.
- ඒ තුළ මානවයා භාෂණයට යොමු වූ අතර පසුකාලීනව පසු කාලීනව භාෂණයේ යෙදෙන ශබ්ද අරුත් ගැන්වීමට සුදුසු හෝඩීන් මානව ශිෂ්ටාචාරයන් තුළ ගොඩනැගෙන්නට විය. මේ අනුව මුලින්ම භාෂණයත් පසුව ලේඛනයත් තුළින් මානව ලේඛනය වර්ධනය වන්නට විය. එහිදී මුල් කාලීනව මිනිසා ලේඛනය සදහා විවිධ උපක්‍රම භාවිතා කරන්නට විය.
- ක්‍රි.ව 105 දී චීන ජාතික සායි ලූන් විසින් කඩදාසිය නිර්මාණය කළ පසු වඩාත් විධිමත්ව ලිඛිත සන්නිවේදනය ක්‍රියාත්මක වන්නට විය.
මුද්‍රණ ශිල්පයේ ඇරඹුම
- ක්‍රි.ව 1456 ජර්මනියේ මේන්ස් නගරයේදී මිදි යුෂ පෙරණ යන්ත්‍රයක තාක්ෂණය භාවිතයෙන් ජොහැනස් ගුටෙන්බර්ග් විසින් මුද්‍රණ යන්ත්‍රය සොයා ගත් බව මුද්‍රණ තාක්ෂණයේ ආරම්භය පිළිබඳ වැඩි දෙනා පිළිගත් මතවාදය වේ. ඒ අනුව ලොව මුල්ම මුද්‍රිත ග්‍රන්ථය ලෙස සළකන්නේ බයිබලයයි.
- කෙසේ වෙතත් ගුටෙන්බර්ග් ගේ මුද්‍රණ යන්ත්‍රය තවදුරටත් සංවර්ධනය වීම සිදු විය. එහිදී ජේම්ස් වොට් විසින් වාෂ්ප බලයෙන් ක්‍රියා කරන Power press මුද්‍රණ තාක්ෂණය හා ජර්මන් ජාතික ෆෙඩ්‍රික් කොයිනිග් විසින් පැතලි තලයක වෙනුවට සිලින්ඩරාකාර තලයක මුද්‍රණය කරන Rotary press තාක්ෂණය ද වැඩි දියුණු කරන ලදී.
- මේ අනුව ක්‍රමිකව මුද්‍රණ තාක්ෂණය දියුණු වීමත් සමග අක්ෂර පිළිබද ඥාණය, තොරතුරු සම්පාදනය ක්‍රමවත් ව ගොඩනැගුණි. එමෙන් ම පුස්තකාල බිහි වීමට ද හේතු විය. මේ හරහා විවිධ මුද්‍රිත මාධ්‍යයන් බිහි වීමත් සමග සමාජය ක්‍රමයෙන් නවීකරණය වන්නට විය.
ශ්‍රව්‍ය හා දෘශ්‍ය සන්නිවේදනයේ විකාශනය
- මුල් කාලීන මානවයා ශ්‍රව්‍ය සන්නිවේදනයේ යෙදීමට භාවිතා කළ උපක්‍රම ලෙස කටහඬ, හූ හඬ, විවිධ ශබ්ද නගන උපකරණ භාවිතය ආදී ක්‍රම හදුනාගත හැකිය. එමෙන් ම දෘශ්‍ය සන්නිවේදන ක්‍රම ලෙස ගුහා චිත්‍ර ඇඳීම විවිධ අංග චලන හස්ත මුද්‍රා භාවිතය ගිනිමැල වටා රංගනයේ යෙදීම මෙන් ම දුම් සංඥා නිකුත් කිරීම ආදිය ද පෙන්වා දිය හැකි ය.
- මෙකී ප්‍රාථමික සන්නිවේදන උපක්‍රම තුළ මානවයාට මතුවූ ප්‍රධානතම ගැටලුවක් වූයේ සන්නිවේදනය සදහා වැඩි කාලයක් ගත වීමත් සන්නිවේදනය කළ හැකි දුර සීමා සහිත වීමත් ය. ඒ නිසා ක්‍රම ක්‍රමයෙන් විවිධ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ ක්‍රම කෙරෙහි මිනිසාගේ අවධානය යොමු වන්නට විය.
- එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස විද්‍යුත් සන්නිවේදන ක්‍රමයන්හි වර්ධනය ආරම්භ වන්නට විය. ලොව විද්‍යුත් සන්නිවේදන ක්‍රමවල මූලාරම්භය ලෙස සළකන්නේ ඇමරිකානු ජාතික සැමුවෙල් මෝස් විසින් අන්තර්ජාතික මෝස් සංඥා ක්‍රමය හෙවත් ටෙලිග්‍රාෆ් ක්‍රමය හදුන්වා දීමයි. මෙහිදී විදුලි කම්බි ඔස්සේ එක් තැනක සිට තවත් තැනකට පණිවිඩ සම්ප්‍රේෂණය කරන ලදී.
- මෙකී ටෙලිග්‍රාෆ් ක්‍රමය තවදුරටත් සංවර්ධනය කරමින් ස්කොට් ජාතික ඇලෙක්සැන්ඩර් ග්‍රැහැම් බෙල් විසින් 1875 දී පමණ දුරකථන තාක්ෂණය හදුන්වා දෙන ලදී.
ගුවන් විදුලිය සොයා ගැනීම
- ලොව විද්‍යුත් සන්නිවේදන වර්ධනයේ ප්‍රබලම සන්දිස්ථානයක් ලෙස ගුවන් විදුලිය සොයා ගැනීම පෙන්වා දිය හැකි ය. මයිකල් ෆැරඩේ විසින් විද්‍යුත් චුම්බක ශක්තිය පිළිබදව කළ පර්යේෂණත්, ජර්මන් ජාතික හයින්රික් හර්ට්ස් විසින් සිදු කළ විද්‍යුත් චුම්බක තරංග පිළිබද පර්යේෂණ මෙන් ම සැමුවෙල් මෝස් ගේ ටෙලිග්‍රාෆ් සන්නිවේදන ක්‍රම වල ආභාසය ලබමින් ඉතාලි ජාතික ගුග්ලි එල්මෝ මාර්කෝනි විසින් ගුවන් විදුලිය හදුන්වා දෙන ලදී.
- මාර්කෝනි විසින් රැහැන් රහිතව එක් තැනක සිට තවත් තැනකට පණිවිඩ සම්ප්‍රේෂණය කිරීමේ තාක්ෂණය වැඩි දියුණු කරමින් ගුවන්විදුලිය නිපදවන ලදී. මෙය වයර්ලස් යනුවෙන් හදුන්වයි. මෙකී වයර්ලස් උපකරණ මුල් වරට සවි කර ඇත්තේ 1898 දී ඊස්ට්ගුඩිවින් නෞකාවේ සිට සවුත්ෆෝලන්ඩ් ප්‍රදීපාගාරයට පණිවිඩ යැවීමට ය.
- මේ ලෙස වර්ධනය වූ ගුවන් විදුලි තාක්ෂණය ඔස්සේ මාකෝනිගේ පළමු ගුවන්විදුලි වැඩසටහන 1922 දී ඉතාලියේ චෙම්ස්ෆඩ් නුවරට ආසන්න රිට්ල් නම් ස්ථානයේදී විකාශය කෙරිණි.
විධිමත් සිනමාවේ වර්ධනය
- විද්‍යුත් සන්නිවේදන දියුණුවේ තවත් විශේෂ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිනමාවේ වර්ධනය ද හදුන්වා දිය හැකි ය. එතෙක් මනාව නිර්මාණය කළ නිශ්චල රූප චලන රූප බවට පත් කරලීමේ පරීක්ෂණ සමග සිනමාව බිහි වීමට පදනම වැටිණි.
- තෝමස් අල්වා එඩිසන් සිනමාවේ අභිවෘද්ධිය වෙනුවෙන් පර්යේෂණ රැසක් සිදු කළ අයෙකි. තමා රූ ගත කළ දර්ශන වරෙකට එක් අයෙකුට පමණක් නැරඹිය හැකි වන සේ ප්‍රදර්ශනය කරන්නට විය. මෙය කිනටොස්කෝප් නමින් හැදින්විනි.
- 1895 දී ප්‍රංශයේ ලුමියර් සහෝදරයන් විසින් කම්හලකින් පිටවන සේවකයන් පිරිසක් රූ ගත කර මුදල් අය කරමින් ප්‍රදර්ශනය කර ඇත. සිනමාවේ ආරම්භය සනිටුහන් වන්නේ එලෙසිනි. මුලින් ම සිනමා යන වචනය ද භාවිතා කර ඇත්තේ මෙම ලුමියර් සහෝදරවරුන් විසිනි. මුල් ම වරට මුදල් ගෙවා සිනමා දර්ශන නැරඹු ප්‍රේක්ෂකයන් සංඛ්‍යාව 33ක් බව කිය වේ.
- මුල් කාලීන සිනමාවේ වර්ධනයට දායකත්වය සැපයූ කැපී පෙනෙන පුද්ගලයෙක් ලෙස එඩ්වින් S පෝටර් පෙන්වා දිය හැකි ය. මුල් කාලීන සිනමා නිර්මාණ රූ ගත කෙරුණේ එක් වර ය. එකී ක්‍රමවේදය අවසන් කරමින් W ග්‍රීෆිත් විසින් සිනමාවට සමෝධානිත සංස්කරණ රීතින් හදුන්වා දුන්නේ ය. ඒ නිසා නූතන සිනමාවේ පියා ලෙස හදුන්වන්නේ D.W ග්‍රීෆිත් ය.
රූපවාහිනිය බිහි වීම
- සිනමා තාක්ෂණයත් සම්ප්‍රේෂණ තාක්ෂණයත් මුසු කරමින් ස්කොට් ජාතික ජෝන් ලොගී බෙයාර්ඩ් විසින් 1925-26 කාලයේදී රූපවාහිනිය හදුන්වා දුන්නේ ය.
පරිගණකය බිහිවීම හා නූතන සන්නිවේදනයේ විකාශනය
මානව සන්නිවේදනය නූතනත්වයට පත් වන්නේ මෙකී පරිගණකයත් ඉන් පසුව එන අන්තර්ජාල මාධ්‍යෙය් වර්ධනයත් නිසා ය. බහු කාර්ය සන්නිවේදන උපකරණයක් ලෙස මානව සන්නිවේදන අවශ්‍යතා වලින් බොහෝමයක් සම්පුර්ණ කිරීමට පරිගණකයට හැකි වී ඇත.
අන්තර්ජාල මාධ්‍යෙයේ ලක්ෂණ
- භාෂා ඥාණය හා පරිගණක සාක්ෂරතාවය අත්‍යවශ්‍ය වීම.
- තොරතුරු සංසරණය වේගවත් වීම.
- තොරතුරු පිටපත් කර ගැනීම පහසු වීම.
- අවශ්‍යතාවය මත පුලුල් පරාසයක විහිදුණු තොරතුරු පැවතීම.
- තොරතුරු සංසරණයේදී භූගෝලීය සීමා අතික්‍රමණය කිරීම.
- හිමිකාරීත්වය පාරදෘශ්‍ය නොවීම.
- පාලනය හා වාරණය අසීරු වීම.
- පහසුකම් ඇතිනම් ඕනෑම තැනක සිට ඕනෑම වේලාවක භාවිතයට හැකි වීම.
සන්නිවේදනයේ ස්වභාවය
- සන්නිවේදනය යනු ස්වභාවික ක්‍රියාවලියකි
මානවයා සතුව තොරතුරු අදහස් හුවමාරු කිරීමට එනම් සන්නිවේදනයේ යෙදීමට විවිධ සන්නිවේදන ක්‍රම රාශියක් පවතී. තාකෂණික වශයෙන් ඉතා දියුණු සන්නිවේදන ක්‍රම රාශියකට මානවයා උරුමකම් කියයි. නමුත් මානවයා සන්නිවේදනය සඳහා මූලිකවම යොදා ගන්නා මාධ්‍යය වන්නේ පුද්ගල පංචේන්ද්‍රියයි. පංචේන්ද්‍රීය ක්‍රියාකාරීත්වය පුද්ගලයාට ජීව විද්‍යාත්මකව ම උරුම වූවක් නිසා සන්නිවේදන හැකියාවද ස්වභාවික ක්‍රියාවලියකි.
- සන්නිවේදනය ඒකමාර්ගික ව හෝ ද්වි මාර්ගිකව ක්‍රියාත්මක විය හැකි ය
සන්නිවේදනය ඒක මාර්ගිකව ක්‍රියාත්මක වීම යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ සන්නිවේදකයා ලබා දෙන පණිවිඩයට ග්‍රාහකයා විසින් ප්‍රතිචාර නොදැක්වීමකී. එහිදී පණිවිඩය ග්‍රාහකගත වනවා පමණි. දෙදෙනා අතර අඛණ්ඩව ගලා යන්නේ නැත.
S → M → R
ද්වි මාර්ගික සන්නිවේදනයේදී සන්නිවේදකයා ලබා දෙන පණිවිඩයට ග්‍රාහකයා විසින් ප්‍රතිචාර දැක්වීමක් සිදු කරයි. එහිදී පණිවිඩය දෙදෙනා අතර අඛණ්ඩව ගලා යන අතර සන්නිවේදක හා ග්‍රාහක භූමිකා මාරුවීම ද සිදු වේ.
S ↔ M ↔ R
- තාක්ෂණික මෙවලම් භාවිතා කළත් සන්නිවේදනයෙහි මූලික ස්වභාවය වෙනස් නොවේ
මානවයා මෙන් ම සතුන් ද සන්නිවේදනය සඳහා යොදා ගන්නා මූලික ම මාධ්‍යය වන්නේ පුද්ගල පංචේන්ද්‍රියයි. කුමන තාක්ෂණික උපකරණ භාවිතා වුවත් අවසාන වශයෙන්ම සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය සිදු වන්නේ පංචේන්ද්‍රිය තුළිනි.
- සන්නිවේදනය පුද්ගල බද්ධ හා අවස්ථානුකූල ක්‍රියාවලියකි
සන්නිවේදනය යනු නිරතුරුවම පුද්ගලයා සමඟ බැදී පවතින ක්‍රියාවලියකි. සන්නිවේදනයේ යෙදෙන ආකාරය, සංජානන හැකියාව, ආකල්ප, සංදේශ ග්‍රහණය කර ගැනීමේදී දක්වන රුචිකත්වය ආදී සියලු කාරණා පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වේ. එමෙන් ම පුද්ගලයා සන්නිවේදනය කරන ආකාරය ඒ ඒ අවස්ථාවට අනුකූලව වෙනස් ය.
- සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය විවිධ බාධක මඟින් අවහිර විය හැකි ය
සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය විවිධ බාධක නිසා අවහිර වලට ලක් විය හැකි ය. එලෙස සන්නිවේදනයේදී මතුවන ප්‍රධාන බාධක වර්ග 2කි.
එනම් අර්ථ බාධක හා මාධ්‍ය බාධකයි. අර්ථ බාධකයක් යනු සන්නිවේදකයා ලබා දෙන පණිවිඩය නිසි පරිදි ග්‍රහණය කර ගැනීමට ග්‍රාහකයාට නොහැකිවීම නිසා ඇති වන බාධකයයි. නිසි පරිදි තේරුම් ගැනීමට අපහසු වීම නිසා ඇතිවන බාධකයයි.
මාධ්‍ය බාධකය යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ පණිවිඩය ලබා දීමට භාවිතා වන මාධ්‍යයේ ඇතිවන දෝෂ හේතුවෙන් මතු වන බාධකයයි.
මීට අමතරව සන්නිවේදකයාගේ හා ග්‍රාහකයාගේ අවට පරිසරයේ විවිධ තත්වයන් නිසා ද සන්නිවේදනයට බාධා සිදු විය හැකි ය. ඒවා පාරිසරික බාධක නමින් හඳුන්වයි.
- සන්නිවේදනය යනු සමාජයීය සාමූහිකත්වය පවත්වා ගෙන යන සාධකයකි
මානවයා උපතින්ම සාමූහික වාසයට ලැදි සත්වයෙකි. ඒ නිසා පුද්ගලයන් අතර සම්බන්ධතා ගොඩනැගෙන්නේ සන්නිවේදනය තුළිනි. එමෙන් ම සාමූහිකව ජීවත් වීමේදි මතුවන ගැටලු විසඳා ගැනීමට ද උපකාර වන්නේ අවස්ථානුකූල සන්නිවේදන උපක්‍රමයන් ය. සමාජ විද්‍යාඥ චාල්ස් කුලීට අනුව සන්නිවේදනය යනු මානව සබඳතා ඇතිවන හා වර්ධනය වන මාර්ගයයි.
- සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය විවිධ වාරණයන්ට යටත් වේ
වාරණය යන්නෙහි වචනාර්ථය වු කලී වළක්වාලීම යන්නයි. එනම් මින් අදහස් කරන්නේ සංදේශ ගලා යාම වැළැක්වීමකි. පුද්ගලයා එදිනෙදා සන්නිවේදනයේදී තමා විසින් ම ඇතැම් පණිවිඩ ගලා යාම සිතා මතා ම පාලනය කරයි. එය ස්වයං වාරණය නම් වේ. මෙහිදී වාරණය යනු සන්නිවේදනය තුළ ස්වභාවික ම ක්‍රියාවලියකි.
මාධ්‍ය හරහා තොරතුරු ගලා යාම පාලනය කිරීම හා තහනම් කිරීම මාධ්‍ය වාරණය ලෙස හඳුන්වයි. විශේෂයෙන්ම අධිපතිවාදී සන්නිවේදන සංකල්පය තුළ මාධ්‍ය වාරණය ඉතා දැඩිව ක්‍රියාත්මක වේ.
- සන්නිවේදනයේ කාර්යයන්
සන්නිවේදනය යන්නෙහි සරළ ම තේරුම නම් තොරතුරු අදහස් හුවමාරුව යන්නයි. එලෙස තොරතුරු අදහස් හුවමාරුව හරහා සිදු කළ හැකි කාර්යයන් බොහෝමයකි. වර්තමානයේ සන්නිවේදනය හරහා ඉටු වන කාර්යයන් රැසක් වන අතර ඒ අතරින් පහත කාර්යයන් ප්‍රධාන වේ.
- සන්නිවේදනයේ ප්‍රධානත ම කාර්යයන් 4කි.
- තොරතුරු සම්පාදනය
- දැනුම/ අධ්‍යාපනය ලබා දීම
- විනෝදාස්වාදය ලබා දීම
- පෙළඹවීම
සන්නිවේදනයේ ප්‍රධානත ම කාර්යයන් ද ඇතුළු ව සන්නිවේදනයේ කාර්යයන් පහත පරිදි දැක්විය හැකි ය. මේ ආකාරයට සන්නිවේදනයෙහි කාර්යයන් පිළිබඳ අවබෝධය ගොඩනැංවීමේදී 1983 වසරේ ඇමරිකාවේ සීන් මැක්බ්‍රයිඩ් ගේ මූලිකත්වයෙන් පිහිටවු කොමිසමෙන් ඉදිරිපත් කළ මැක්බ්‍රයිඩ් වාර්තාව පදනම් වී ඇත.
- තොරතුරු සම්පාදනය.
- දැනුම/ අධ්‍යාපනය ලබා දීම.
- විනෝදාස්වාදය ලබා දීම.
- පෙළඹවීම.
- සංස්කෘතික කාර්යය.
- මතවාදී කාර්යය.
- සමාජ සංවිධානය.
- සමාජානුයෝජනය.
- සංවාද හා සාකච්ඡා.
- පරිසරය පිළිබඳ සුපරීක්ෂණ.
- සමාජ උරුමය අනාගත පරපුරට පැවරීම.
තොරතුරු සම්පාදනය
- මිනිසා උපතින්ම තොරතුරු පිපාසිතයෙකි. එ්කි අවශ්‍යතාවය සන්තෘප්ත කරගන්නේ සන්නිවේදන ක්‍රම මඟිනි.
- මේ සඳහා මානවයා මූලිකවම යොදා ගන්නා මාධ්‍ය පංචේන්ද්‍රියයි.
- තොරතුරු සම්පාදන නිසා මානවයාට නිරතුරුවම පරිසරය පිළිබඳ අවධියෙන් සිටීමට හැකි විය.
- වර්තමානයේ තොරතුරු සම්පාදන කාර්යයෙහි මූලිකත්වය ගෙන කටයුතු කරන්නේ ජනමාධ්‍යයයි.
- පුද්ගල අවශ්‍යතා පදනම් කරගෙන විවිධාකාර වැඩසටහන් තුළින් තොරතුරු සම්පාදනය කරයි.
- වර්තමාන තාක්ෂණයේ දියුණුවත් සමඟ නව මාධ්‍ය තුළින් ද වඩාත් සක්‍රීයව තොරතුරු සම්පාදනය කරයි.
දැනුම/ අධ්‍යාපනය ලබා දීම
- අධ්‍යාපනික කාර්යය යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ අතීත සමාජයේ මිනිසා ගොඩනගා ගත් දැනුම පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ලබා දීමයි. මේ සඳහා මුලික වශයෙන් උපකාර වන්නේ සන්නිවේදනයයි.
- සම්ප්‍රධායික සමාජය තුළ දෙමාපියන්, වැඩිහිටියන්, ආගමික පුජකවරු සිදු කළ සන්නිවේදනය මඟින් යම් ආකාරයක දැනුම ලබා දීමක් සිදු විය. වත්මන් නූතන සමාජය තුළ අධ්‍යාපනික කාර්යහිලා වැඩි මැදිහත් වීමක් ජන මාධ්‍ය මඟින් සිදු කළ හැකි බව පෙනී යයි. බොහෝ විට ජන මාධ්‍ය මඟින් අවිධිමත් ආකාරයේ අධ්‍යාපනයක් ලැබේ.
- වර්තමානයේ දී අධ්‍යාපනික කාර්යය වෙනුවෙන් ම විකාශන කටයුතු සිදු කරන නාලිකා සහ වැඩසටහන් පවතී.
- තවත් වැඩසටහන් වලින් පුද්ගලයාගේ ජීවිතයට වක්‍රාකාර අන්දමින් දැනුමක් ලැබේ.
- අන්තර්ජාල මාධ්‍යය ද අධ්‍යාපන කාලය සඳහා යොදා ගත හැකි මුත් එය සඳහා වඩා විශ්වාසදායක මුලාශ්‍ර භාවිතා කළ හැකි ය.
විනෝදාස්වාදය ලබා දීම
- විනෝදාස්වාදය ලබා ගැනීම මානව ජීවිතයේ අත්‍යවශ්‍ය කාරණයකි. විශේෂයෙන්ම පුද්ගලයාගේ මානසික තත්වය ඒකාකාරීව පවත්වාගෙන යාමට විනෝදාස්වාදය ලැබීම මිනිසාට ප්‍රයෝජනවත් වේ.
- ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගය පටන්ම මිනිසා විනෝදාස්වාදය සඳහා විවිධ සන්නිවේදන ක්‍රම යොදා ගෙන තිබේ.
- සාම්ප්‍රධායික සමාජ ක්‍රමයන් තුළ ද විනෝදාස්වාදය සඳහා විවිධ සන්නිවේදන ක්‍රම යොදා ගෙන තිබේ.
- වර්තමානයේ දී සමාජය වෙත විනෝදාස්වාදය සම්පාදනය කරන ප්‍රධාන මාධ්‍ය වී ඇත්තේ ජනමාධ්‍යයයි. නමුත් ජනමාධ්‍ය හරහා සිදු විය යුත්තේ විනෝදාස්වාදය තුළින් මිනිසාට උසස් ආකාරයේ රස වින්දනයක් ලබා දීම නොහොත් ප්‍රශන්තියට පත් කිරීමකි.
පෙළඹවීම
- පුද්ගලයෙක්ව යම් කටයුත්තක් වෙනුවෙන් යොමු කරවීම පෙළඹවීම නැතහොත් ප්‍රලෝහනය ලෙස හඳුනා ගනී. මීට මූලික වන්නේ ද සන්නිවේදනය යි.
- පුද්ගලාන්තර සන්නිවේදන ක්‍රම සමූහ සන්නිවේදන ක්‍රම මඟින් පුද්ගලයාව විවිධ ආකාරයෙන් පෙළඹවීම සිදු කරයි.
- වර්තමානයේ පෙළඹවීම කාර්යය සඳහා ද වැඩි වශයෙන් ජන මාධ්‍ය මැදිහත් වී ඇත. විවිධ ප්‍රචාරණ ක්‍රම මඟින්, වැඩසටහන් මඟින් පුද්ගලයාව පොළඹවාලීම සිදු කරයි.
- වත්මන් මාධ්‍ය ක්‍රියාවලිය තුළදී පෙළඹවීම කාර්යය වාණිජ අරමුණ මුල් කරගෙන සිදුවන බව පෙනී යයි.
සංස්කෘතික කාර්යය
- සංස්කෘතිය යනු යම් සමාජයක ජනතාවගේ ජීවන රටාවන්හි එකතුවකි. යම් සමාජයක් තුළ සංස්කෘතින් ගොඩනැගීමට පදනම වන්නේ ද සන්නිවේදනයයි. සමාජයක අනන්‍යතාව අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාම සඳහා සංස්කෘතිය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාමද වැදගත් වේ. බොහෝ විට වැඩිහිටි පරම්පරාව මඟින් බාල පරම්පරාවට සංස්කෘතික සාධක පිළිබඳ තොරතුරු සම්ප්‍රේෂණය කරයි.
- වර්තමානය වන විට සංස්කෘතික කාර්යය පිළිබඳ දැඩි මැදිහත් වීමක් ජන මාධ්‍ය මඟින් සිදු කරන බව පෙනී යයි. එහිදි සම්ප්‍රධායික සංස්කෘතික අංග සම්ප්‍රේෂණය කිරීම මෙන්ම නව සංස්කෘතිකාංග ප්‍රවර්ධනය කිරීම ජනමාධ්‍ය මඟින් සිදු කරයි
මතවාදී කාර්යය
- සරලවම අදහස් වන්නේ යම් ක්ෂේත්‍රයක් සම්බන්ධයෙන් සමාජයක් තුළ ඇති වන්නා වු වැඩි දෙනා අතර පිළිගැනීමක් ලත් අදහස්වල එකතුවකි. මේ ආකාරයට මතවාද ගොඩ නැගීමටද උපකාර වන්නේ පුද්ගලයන් අතර සිදුවන අනෝන්‍ය සන්නිවේදනයයි.
- යම් මතවාදයක් සමාජය තුළ ප්‍රචාරය වීම අවසානයේ දී සමාජයේ යමක් සිදු කිරීමට පෙළෙඹෙයි. එම නිසා නිවැරදි මතවාද ඔස්සේ සිදුවන පෙළඹවීම සමාජ ප්‍රගමනයට හේතු වේ.
සමාජ සංවිධානය
- විවිධ තීරණාත්මක හා වැදගත් අවස්තාවල තීරණ ගැනීම වෙනුවෙන් සමාජයේ ජනතාව ඒකරාශි කරවීම/ සූදානම් කරවීම සමාජ සංවිධානයයි.
- සමාජ සංවිධානයේ දී ජන මත නායකයන්ද වැදගත් තැනක් ගනී. විශේෂයෙන්ම සම්ප්‍රධායික සමාජය තුළ මෙකී ජනමත නායකයන්ගේ ක්‍රියාකාරීත්වය සක්‍රීයව නැවතුනි.
- වර්තමානයේ දී සමාජ සංවිධාන කාර්යයට ද ජන මාධ්‍ය සක්‍රීයව මැදිහත් වෙමින් සිටි. විවිධ ප්‍රචාරණ ක්‍රමවේද මේ සඳහා භාවිත කරයි.
- ජන මාධ්‍යයට අමතරව නව මාධ්‍ය මඟින් ද වත්මන් සමාජ සංවිධාන කාර්යයට වඩා සක්‍රීයව සිදු වන බව පෙනේ. ඇතැම් විට ජනතාව මැදිහත් වී රාජ්‍ය පාලනය වෙනස් කරන තත්වය දක්වාම නව මාධ්‍ය තුළින් සිදු කළ සමාජ සංවිධාන ප්‍රබල වී ඇති බව පෙනේ.
ප්‍රවීන් කුමාරගේ
Jaice Annah
Jaice Annah