ධර්ම සංරක්ෂණ විධි හා භාණක පරම්පරා (03 කොටස)
ලක්දිව භාණක පරම්පරාව.
ලක්දිව භාණක පරම්පරාවන් ආරම්භ වන්නේ මිහිදු මහාරහතන් වහන්සේගේ ලංකාගමනයෙන් පසුවය. සමන්ත පාසාදිකාව, පරිවාර පාළිය, සුමංගල විලාසිනිය වැනි සාහිත්‍යය මූලාශ්‍රයන්ගෙන් ඒ පිළිබදව තොරතුරු ලබාගත හැකිය. එම තොරතුරුවලට අනූව ලංකාවේ අටලොස් භාණක පරම්පරාවක් පැවති බව පෙනේ.
1. පරාජිකා භාණක 2. පාචිත්තිය භාණක 3. චුල්ලවග්ග භාණක 4. මහාවග්ග භාණක 5. පරිවාර භාණක 6. දීඝ භාණක 7. මජඣිම භාණක 8. සංයුත්ත භාණක 9. අංගුත්තර භාණක 10. බුද්දක භාණක 11. ධම්මසඩ්ගණී භාණක 12. විභඩ්ග භාණක 13. පුග්ගල අඤ්ඤත්ති භාණක 14. ධාතුකථා භාණක 15. යමක භාණක 16. පට්ඨාන භාණක 17. ජාතක භාණක 18. කථාවත්‍ථු භාණක
මිහිදු හිමියන්ගේ ලංකා ගමනයෙන් පසුව අනුරාධපුර ථූපාරාමයේදි විනය සංගීතියක් කරන ලදි. එහිදී දේවානම්පියතිස්ස රජුගේ සොහොයුරකු වූ මත්තාභය තෙරුන් ඇතුළු පන්සියයක් භික්ෂූන් මහා අරිට්ඨ තෙරුන්ගෙන් විනය ඉගෙනීමට සූදානමින් සිටියහ. උන්වහන්සේලාට මහා අරිට්ඨ තෙරුන් විනය පිටකය කට පාඩමින් කීහ. ඉන් පසු බොහෝ කාලයක් යනතුරුම කටපාඩමින් ධර්මය රැකගෙන ඒම සිදු කරන ලදි. අටුවාවල ආචාර්යවරු ලෙස හදුන්වා ඇත්තේ එසේ ධර්මය කටපාඩමින් රැගෙන ආ භික්ෂූන් වහන්සේලාය. අටුවාවන්හි බොහෝ තැන්වල පෝරාණ යනුවෙන් හදුන්වා ඇත්තේ භාණකවරුන් ලෙස සිතිය හැක. විශේෂයෙන්ම මාතලේ අළුවිහාරයේදි සිදු කළ ත්‍රිපිටක ග්‍රන්ථාරූඪයෙන් පසුව භාණක පරම්පරාවල් අභාවයට යන්නට ඇති. එයට හේතුව ග්‍රන්ථාගත කිරීමෙන් පසු නැවත කටපාඩමින් ධර්මය රැක ගැනීමේ අවශ්‍යතාවයක් නොමැති වීමයි. කෙසේ වුවද ඒ දක්වා හෝ ලංකාවේ වැදගත් භාණක පරම්පරාවක් පැවති බව පෙනේ. පරිවාරපාළියෙහි ලංකාවේ සිදු කළ විනය සංගීතියෙන් පසුව ධර්මය රැකගෙන ආ ආචාර්ය පරම්පරාව නම් වශයෙන් දක්වා තිබේ.
1.අරිට්ඨ. 2. තිස්සදත්ත. 3. කාළ සුමන. 4. දීඝ සුමන. 5. දෙවනි කාළ සුමන. 6. නාග. 7. බුද්දරක්ඛිත. 8. තිස්ස. 9. දේව. 10. සුමන. 11. චූළනාග. 12.ධම්මපාලිත. 13. රෝහණ. 14. ඛේම. 15. උපතිස්ස. 16.ඵුස්සදේව. 17.දෙවනි සුමන. 18. ඵුස්ස. 19. මහාසීව. 20. දෙවනි උපාලි. 21.මහානාග. 22.අභය. 23. දෙවනි තිස්ස. 24. දෙවනි ඵුස්ස. 25. චූලාභය. 26.තෙවනි තිස්ස. 27. දෙවනි ඵුස්සදේව. 28. සීව
පරිවාර පාළියෙහි ඇතුළත් නොවන තවත් නම් විනය අට්ඨ කතාවේ ඇතුළත් වේ. විනය අටුවාවේ විසි තුන්පලක නම යෙදෙන මහා පදුම තෙරුන් පිළිබදව පරිවාර පාළියේ සදහන් නොවේ. එමෙන්ම මහාසුම්ම තෙරුන් වහන්සේ, චූලාභය තෙරුන් වහන්සේ බොහෝ ශිෂ්‍ය පිරිසකට ධර්මය ඉගැන්වූ ආචාර්යවරු වෙති. නමුත් උනවහන්සෙලාගේ නම් පරිවාරපාලියේ ඇතුළත් නොවේ. මේ නිසා මුන් වහන්සේලා පරිවාර පාළිය සංග්‍රහ කළ කාලයට පසුවත් අටුවා රචිත කාලයත් අතර විසූ බව සිතීමට සිදු වේ.
මේ ආකාරයට පැවති භාණක පරම්පරාවල් ත්‍රිපිටක ලේඛනගත කිරීම දක්වාම පැවතුණි. ඔවුන් ධර්ම විනය මුඛ පරම්පරාගතව පවත්වා ගෙන ආ අතර වලගම්බා රජු දවස මාතලේ අළු විහාරයේ දී පැවති පුස්‌තකාරූඪ සංගීතියේ දී තල්පත්වල ලියා තැබූ බව සඳහන් වේ. ඉන්පසු භාණකවරුන්ගේ කාර්යභාරය අඩු වුණි. නමුත් අටුවා කාලය වන තෙක්ම ඔවුන්ගේ වර්ධනයේ අඩුවක් නොවුණි. අටුවා කාලය වන විට භාණකවරුන් ස්වාධීනව වර්ධනය වී ඇත. එය නිකාය භේදය තරම් ඒ හා සමාන විය. ධර්මය පිළිබදව ඔවුන් අතර විවිධ මත භේද විය. උදාහරණයක් ලෙස ඛුද්දක නිකාය සම්බන්ධයෙන් දීඝ භාණකයන් හා මජ්ඣිම භාණකයන් අතර අදහස් වෙනස් විය. ඒ නිසා අටුවාවලදී ඛුද්දක නිකාය හැදින්වීමේදි දීඝ භාණකයන් මෙසේ කීය, මජ්ඣිම භාණකයන් මෙසේ කීය වශයෙන් සදහන් කිරිමට සිදු වී ඇත.
භාණකවරුන්ගේ සේවාව.
ධර්මයේ සුරක්ෂිතතාවය උදේසා භාණකවරුන්ගේන් සිදු වූ සේවාව අති මහත්ය. දඹදිවින් ලංකාවට ධර්මය රැගෙන එන තෙක්ද, ලංකාවේදී වළගම්බා යුගය තෙක්ද භාණකවරුන්ගේ සේවාව කැපී පෙනේ. විශේෂයෙන්ම වළගම්බා යුගයේදි ඇති වූ බැමිණිටියා සාගතය හා යුද කෝළාහල නිසා ධර්මයේ පැවැත්මට විශාල තර්ජනයක් ඇති විය. එම කාලයේදි ලාංකික භික්ෂූන් බොහෝ දෙනකු ධර්මය රැකගැනීම සදහා ඉන්දියාවට පිටත් වූහ. සමහර භික්ෂූන් වහන්සේලා මෙහිම රැදෙමින් දුකසේ ධර්මය ආරක්ෂා කර ඇත. ඒ අතර චූලසිව, ඉසිදත්ත, මහාසෝණ යන තෙරවරුන් කොළ වර්ග කා දුර්භික්ෂය සංසිදෙන තුරු ලංකාවේම රැදී ඇත. වත්තබ්බක සාමණේරයන්ද තමන්ගේ උපාධ්‍යායන් වහන්සේ සමග බොහෝ කලක් නිරහාරව දුකසේ කොළ කමින් වාසය කර ඇත. සමහර භික්ෂුන් ධර්මය අමතක වන බැවින් එය වැල්ලේ ලියමින් නැවත නැවත සජ්ඣායනා කරමින් මහත් වූ ආයාසයකින් එය රැකගැනීමට උත්සාහ දරා තිබේ. මේ ආකාරයට භාණකවරුන්ගේ කැප කිරීම නිසාම ධර්මය සුරක්ෂිත විය. පසුව දඹදිවට ගිය භික්ෂූන් වහන්සේලා නැවත පැමිණ ලංකාවේ සිටි භික්ෂූන් වහන්සේ සමග තමන්ගේ කටපාඩම් සසදා බැලූහ. එහිදි කිසි වෙනස් නොවී ඇත. මෙම සිදු වීම මණ්ඩලාරාමයේදි සිදු වී ඇති බව විශ්වාස කරයි.
මෙසේ භාණකවරුන් විසින් කට පාඩමින් ගෙන එන ලද ත්‍රිපිටකය මුඛ පරම්පරාවෙන් පවත්වාගෙන ඒමේ දුෂ්කරතා ඇති විය. සාගත ඇතිවීම, යුද්ධ කලකෝලාහ වර්ධනය වීම, සාමය කඩවීම ආදී හේතූන් ද සාක්ෂරතාවය යම් ප්‍රමාණයකට දියුණු වී ලේඛන කලාව දියුණු වීම ආදී හේතූත් නිසා මතු පරපුරේ ප්‍රයෝජනය සඳහා ත්‍රිපිටකය ලියා තබන්නට එකල මහා තෙරවරු පෙළඹුණහ. මේ වන විට භාණකවරුද හිඟ වූ බව පෙනේ. එකල සිටි භික්ෂූන් අතරින් ‘මහා නින්දේසය’ කට පාඩම් තිබුණේ එක නමකට පමණි. ඒ භික්ෂු නමද දුශ්ශීලයෙකු නිසා සිල්වතුන් විසින් ඈත් කර සිටියහ. එහෙත් ‘මහා නිද්දේසය’ රැක ගත යුතු හෙයින් සාමණේරවරයකු ඒ දුසිල් මහණ වෙත යවා මහා නිද්දේසය උගෙන ලියා තිබූ බව සඳහන් වීමෙන් පැහැදිලි වන්නේ මුඛ පරම්පරා ගතව ගෙන ඒම අනතුරට භාජනය වී ඇති බවය. මේ හේතූන් මත වලගම්බා රාජ්‍ය සමයේදී බු. ව. 455 දී මෙතෙක් කට පාඩමින් ගෙනා ත්‍රිපිටකය හෙළටුවා මාතලේ අළු විහාරයේදී ග්‍රන්ථාරූඪ කළහ. එත් සමගම භාණකවරුන්ගේ කාර්යද නිමාවට පත් වූ බව පෙනේ.
ඉහත සාකච්ඡා කරන ලද ආකාරයට බුද්ධ ධර්මය වර්තමානය දක්වා පවතිනුයේ එහි සුරක්ෂිත භාවය සදහා කරන ලද සංරක්ෂණ විධීන් නිසාය. ශාසනක භාරකාරක මහා තෙරවරුන් හා ඒ ඒ කාලවල වගකිව යුතු තෙරවරුන් මෙම සංරක්ෂණ විධීන් ධර්මයේ පැවැත්ම උදෙසා යොදා ඇත. එම සංරක්ෂණ විධීන් අතර භාණක පරම්පරා ඇති කිරීම කැපී පෙනෙයි. අනිකුත් සංරක්ෂණ ක්‍රමයන්ට වඩා භාණක පරම්පරා ඇති කිරීම ධර්මයේ පැවැත්මට අත්‍යන්තයෙන් බලපෑ බව පෙනේ. ඊට හේතුව කටපාඩමින් ධර්මය රැකගෙන පැමිණීමම අනිකුත් සංරක්ෂණ විධීන්ගේ පැවැත්මට ද බලපෑමයි. සංගායනා ආදියෙන් තත් අවස්ථාවේ ඇති වූ ගැටලු සමථවයකට පත් වුවද දීර්ඝ කාලීනව ධර්මයේ පැවැත්මට එය උපකාරී නොවීය. පළමු සංගායනාවට පසුව දෙවනි, තෙවනි සංගායනා පැවැත්වීමෙන් එය තහවුරු වේ. නමුත් ත්‍රිපිටක ග්‍රන්ථාරෑඪය දක්වාම භාණක පරම්පරා ඇති කිරීම ධර්මයේ පැවැත්මට එකසේ ඉවහල් වූ බව පැහැදිලි වේ.
දඹදිව වෙනම භාණක පරම්පරා ක්‍රියාත්මක වූ අතර ලක්දිව ද ඒ ආශ්‍රයෙන් භාණක පරම්පරා ඇති විය. මෙම පරම්පරා දෙක සම්බන්ධ වනුයේ මිහිදු මහා රහතන් වහන්සේගෙනි. දඹදිව භාණක පරම්පරාව තුන්වෙනි ධර්ම සංගායනාව තෙක් පැවතුණි. ඉන් පසු ධර්ම ප්‍රචාරයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ප්‍රත්‍යන්ත රටවලටද ව්‍යාප්ත විය. ලක්දිව මිහිදු හිමියනගෙන් ඇරඹි භාණක පරම්පරාව වළගම්බා යුගය තෙක් ද ඉන් පසුවද පැවති බවට සාධක ලැබේ. උන්වහන්සේලාගෙන් සිදු වූ සේවාව අසීමිතය. නොයෙක් දුෂ්කරතා මධ්‍යයේ වුවද තම ජීවිතය පරදුවට තබා ධර්මය රැකීම උදෙසාම උන්වහන්සෙලා වෙහෙස වී තිබේ. මේ නිසා භාණක පරම්පරා ඇති කිරීම ධර්මයේ චිරස්ථතිය කෙරෙහි සුවිශාල කාර්යභාරයක් ඉටු කළ බව පැහැදිලි වේ.
