රසායනික කර්මාන්ත 1
රසායනික කර්මාන්තයක් ස්ථාපනයේ දී සැපිරිය යුතු අවශ්‍යතා
- ප‍්‍රාග්ධනය,අමු ද්‍රව්‍ය සැපැයුම, ශ‍්‍රමය, අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය,රාජ්‍ය නීති හා රෙගුලාසි තාක්ෂණය,බලශක්තිය විද්‍යුතය, ඉන්ධන ආදි ප‍්‍රවාහන පහසුකම් හා
- වෙළඳපොළ,පරිසර දූෂණය පාලනය කිරීම
කර්මාන්තයක අමු ද්‍රව්‍යයක් ලෙස භාවිත කළ හැකි ස්වාභාවික සම්පතක ලක්ෂණ
- දීර්ඝ කාලීන ව ප‍්‍රයෝජනයට ගත හැකි විශාල සංචිත ලෙස පැවැතීම
- ප‍්‍රවේශ පහසුව
- ඉහළ සංශුද්ධතාව
S ගොනුවේ මූලද්‍රව්‍යවල හා සංයෝගවල පැවැත්මි ගොනුවේ මූලද්‍රව්‍යවල ඉහළ ප‍්‍රතික‍්‍රියාශීලීත්වය නිසා ඒවා පවතින්නේ නිදහස් මූලද්‍රව්‍ය ලෙස නො ව සංයෝග ලෙස ය
ආකර ලූණු NaCl
මුහුදු ජලය NaCl, MgCl2, CaCl2, CaSO4, Ca(HCO3)2 , MgSO4
සිල්වීන් KCl
බොරැක්ස් Na2B4O7.10H2O
බෙරිල් 3BeO.Al2O3.6SiO2
මැග්නසයිට් MgCO3
ඩොලමයිට් CaCO3.MgCO3
හුනුගල් ,කිරිගරුඬ,බෙලි කටු CaCO3
ජිප්සම් CaSO4.2H2O
ෆ්ලූවොස්පාර් CaF2
ඇපටයිට් Ca5(PO4)3 x 3Ca3(PO4)2.CaX2 (x = F, Cl, OH)
සෝඩියම් නිස්සාරණය කෙරෙනුයේ විලීන NaCl විද්‍යුත් විච්ෙඡ්දනය කිරීමෙනි.
CaCl2 එකතු කිරීමෙන් ද්‍රවාංකය 600 ක්‍ දක්වා අඩු කර ගත හැකි ය.
කැතෝඩයේ දී : Na+(l)+ e → Na(l)
ඇනෝඩයේ දී: 2Cl-(l) → Cl2(g) + 2e
ක්ලෝරීන් වායුව හා සෝඩියම් ලෝහය අතර ප‍්‍රතික‍්‍රියාව වැළැක්වීමට ඇනෝඩය හා
කැතෝඩය වෘත්තාකාර වානේ දැල් ප‍්‍රාචීරයකින් වෙන් කර ඇත.
කෝෂය තුළින් අඩු විභව අන්තරයක් යටතේ ඉහළ විද්‍යුත් ධාරාවක් යවනු ලැබේ.
සෝඩියම්වල ප‍්‍රයෝජන
- සෝඩියම් වාෂ්ප ලාම්පුවල යොදා ගැනේ.
- ද්‍රව සෝඩියම් න්‍යෂ්ටික ප‍්‍රතික‍්‍රියාකාරකවල සිසිලනකාරකයක් ලෙස භාවිත වේ.
- ඊතර් හා බෙන්සීන් වැනි කාබනික ද්‍රාවක වියැළීමේ දී ඝන සෝඩියම් භාවිත වේ.
- කාබනික සංශ්ලේෂණ සඳහා යොදා ගැනේ.
- ප‍්‍රබල ඔක්සිහාරකයක් වන සෝඩාමයිඞ් නිෂ්පාදනයට භාවිත වේ.
ලූණු නිෂ්පාදනය
ලූණු නිපදවනු ලබන්නේ ලූණු ලේවාවල යි. ශ‍්‍රී ලංකාවේ ප‍්‍රධාන ලූණු ලේවා දෙකක් හම්බන්තොට හා පුත්තලමේ පිහිටා ඇත. ලූණු ලේවායක් පිහිටුවීමට සුදුසු ප‍්‍රදේශයක තිබිය යුතු ලක්ෂණ පහත දැක්වේ.
මුහුද හෝ කළපු ආශි‍්‍රත තැනිතලා බිමක්,ජලය කාන්දු නො වන මැටි සහිත පස,වියැළි සුළ`ග හා වැඩි සූර්ය තාපය
අඩු වර්ෂාපතනය,අමුද්‍රව්‍යය ලෙස යොදා ගනු ලබන්නේ මුහුදු ජලය යි
ලේවායේ පළමු වන තටාකයට මුහුදු ජලය පොම්ප කෙරේ. සූර්ය තාපය නිසා මුහුදු ජලය වාෂ්පීභවනය වේ. මුහුදු ජලයේ සාන්ද්‍රණය වැඩි වත් ම CaCO3 අවක්ෂේප වන අතර එය පළමු වන තටාකය පතුළේ තැන්පත් වීමට ඉඩ හරිනු ලැබේ. ඉතිරි වන ද්‍රාවණය දෙ වැනි තටාකයට යැවේ. එහි දී වාෂ්පීභවනය තව දුරටත් සිදු වෙමින් ද්‍රාවණයේ සාන්ද්‍රණය තවත් වැඩි වී CaSO4 අවක්ෂේප වේ. එය දෙ වන තටාකය පතුළේ තැන්පත් වීමට ඉඩ හරිනු ලැබේ.
ඉන් පසු ද්‍රාවණය තෙ වැනි තටාකයට මාරු කෙරේ. වාෂ්පීභවනය නිසා ද්‍රාවණයේ සාන්ද්‍රණය තවත් වැඩි වෙමින් NaCl අවක්ෂේප වීම ඇරැඹේ. කැට ලෙස වෙන් කර ගන්නා ලූණුවල අපද්‍රව්‍ය ලෙස Ca2+, Mg2- හා SO42- අඩංගු වේ. පිරිසිදු NaCl ජලාකර්ෂක නො වේ. එහෙත් ඉහත ආකාරයෙන් ලබා ගන්නා ලූණුවල පවත්නා අපද්‍රව්‍ය නිසා එය ජලාකර්ෂක වේ. තෙ වන තටාකයෙන් ලබා ගන්නා ලූණු පිටත ගොඩ ගසා හය මසක් පමණ තිබෙන්නට හරිනු ලැබේ. මෙම ගබඩා කිරීම් කාලය තුළ කැල්සියම් හා මැග්නීසියම් ලවණ වාතයෙන් ජල වාෂ්ප උරා ගෙන ද්‍රාවණ
ගත වන අතර NaCl ඝනයක් ලෙස ඉතිරි වේ. KIO3 හා මිශ‍්‍ර කිරීමෙන් අයඩිනීකෘත ලූණු නිපදවේ.
ලූණුවල ප‍්‍රයෝජන
ආහාර රසවත් කර ගැනීම
ආහාර සංරක්ෂණය (උම්බලකඩ, අච්චාරු)
සෝඩියම් ලෝහය, Na2CO3" NaHCO3 හා NaOH නිෂ්පාදනය
සේලයින් නිෂ්පාදනය
අයිස්වල ද්‍රවාංකය පහත හෙළීම
බිටර්න් ද්‍රාවණයේ Mg2+ හා Br- සාන්ද්‍රණ ඉහළ බැවින් එය Mg හාBr2 නිපදවීමට භාවිත කෙරේ.
සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඞ් නිෂ්පාදනය
ක්ලෝරො-ඇල්කලී කෝෂ භාවිත කර ජලීය සෝඩියම් ක්ලෝරයිඞ් ද්‍රාවණයක් විද්‍යුත්
විච්ඡ්දනය කිරීමෙන් වාණිජ වශයෙන් සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඞ් නිපදවනු ලබයි.
තුන් ආකාරයක ක්ලෝරො-ඇල්කලී කෝෂ ඇත.
රසදිය කෝෂය ප‍්‍රාචීර කෝෂය පටල කෝෂය
පටල කෝෂය ප‍්‍රාචීර කෝෂයට බෙහෙවින් ම සමාන වන අතර එක ම ප‍්‍රතික‍්‍රියාව සිදුවේ. ප‍්‍රධානතම වෙනස වන්නේ ප‍්‍රාචීරයක් වෙනුවට අයන වරණීය පටලක් ම`ගින් පටල කෝෂයේ ඉලෙක්ට්‍රෝඩ යුගල වෙන් කර තිබීම යි.
