රසායනික කර්මාන්ත 3
....................................ලුණු නිෂ්පාදනය...............................
ලුණු නිෂ්පාදනය කිරීම සිදු කරනුයේ සූර්ය තාපය උපයෝගී කර ගනිමින් අමුද්‍රව්‍ය ලෙස භාවිතා වන මුහුදු ජලය වාෂ්පීභවනය කිරීමෙන් සෝඩියම් ක්ලෝරයිඩ් ස්ඵඨිකීකරණය වීමට සැලැස්වීම මගින් ය. මෙහිදී අදාල කර්තව්‍ය සිදු කරනුයේ ලුණු ලේවායක් ලෙස හැඳින්වෙන විශාල තටාක වලින් යුත් භූමියක් තුලය. මෙම ලුණු ලේවායක් පිහිටන ප්‍රදේශයක තිබිය යුතු ලක්ෂණ කීපයක් පහත දැක්වේ.
1.මුහුද ආසන්නයේ හෝ කලපුවක් ආසන්නයේ පිහිටි තැනිතලා භූමියක් වීම.
2.දගු වියළි කාලයක් පවතින ප්‍රදේශයක් වීම.
3.ජලය කාන්දු වීම අවම මැටි සහිත පසක් තිබීම.
4.වියළි සුළංධාරා පවතින ප්‍රදේශයක් වීම.
ශ්‍රී ලංකාව තුළ හම්බන්තොට සහ පුත්තලම යන ප්‍රදේශයන්හි ලුණු ලේවායන් පිහිටා ඇත.
ලුණු ලේවායක ප්‍රදාන තටාක 3 ක් අන්තර්ගත වේ. ඒ එක් එක් තටාකය සහ ඒවායේ දී සිදුවන දෙය පිළිබඳව දැන් සාකච්ඡා කරමු.
* පළමුවන තටාකය.
පළමුවන තටාකය වෙත මුහුදු ජලය පොම්ප කරනු ලැබේ. එවිට සූර්ය තාපය හේතුකොටගෙන මුහුදු ජලය වාෂ්පීභවනය වන අතර ලවණ සාන්ද්‍රණය දෙගුණයක් පමණ දක්වා මෙහිදී මුහුදු ජලය සාන්ද්‍රණීකරණය කරනු ලබයි. මෙලෙස මුහුදු ජලයේ සාන්ද්‍රණය වැඩිවත්ම තටාක පතුලේ කැල්සියම් කාබනේට්(CaCO3) තැම්පත් වේ. පසුව උඩුගිය ද්‍රාවණය දෙවන තටාකය වෙත මාරු කරනු ලැබේ.
* දෙවන තටාකය.
මෙහිදී මුහුදු ජලය තව දුරටත් වාෂ්පීභවනය කිරීම තුලින් ලවණ සාන්ද්‍රණය සිව් ගුණයක් පමණ දක්වා ඉහල නංවයි. මෙවිට තටාක පතුලේ ජිප්සම් (CaSO4.2H2O) තැම්පත් වේ. ජිප්සම්, සිමෙන්ති නිෂ්පාදනයේදී සිමෙන්ති සවි වීම ප්‍රමාද කිරීමට සහ රටහුණු නිෂපාදනය යොදා ගනී. පසුව, උඩුගිය ද්‍රාවණය තෙවන තටාකය වෙත මාරු කර යවනු ලැබේ.
* තෙවන තටාකය.
මෙහිදී මුහුදු ජලය තව දුරටත් වාෂ්පීභවනය කිරීම තුලින් ලවණ සාන්ද්‍රණය දස ගුණයක් පමණ දක්වා ඉහල නංවයි. මෙවිට තටාක පතුලේ සෝඩියම් ක්ලෝරයිඩ් ස්ඵටික තැම්පත් වන අතර උඩුගිය ද්‍රාවණය මව් ද්‍රාවණය, කාරම් දියරය, බ්‍රිටර්න් ද්‍රාවණය ලෙස හැඳින්වේ. මෙය ඉතා වැදගත් අයන රාශියකින් පෝෂිත ද්‍රාවණයක් බැවින් ඒවා වෙන් කර ගැනීම සඳහා (උදා: බ්‍රෝමීන් සහ මැග්නීසියම්) උපයෝගී කර ගනී. තටාක පතුලෙන් ලබා ගන්නා ලුණු පිටත ගොඩගසා සය මසක් පමණ තිබෙන්නට හරිනු ලබයි. මෙවිට ලුණුවල අඩංගු අපද්‍රව්‍ය ලෙස සැලකෙන කැල්සියම් සහ මැග්නීසියම් ලවණ වායුගෝලයෙන් ජල වාෂ්ප උරා ගනිමින් ද්‍රාවණ ගත වන අතර සෝඩියම් ක්ලෝරයිඩ් ඝනයක් ලෙස ඉතිරි වේ. මෙලෙස ලුණු සමඟ පවතින කැල්සියම් සහ මැග්නීසියම් ලවණ ලුණු ජලාකර්ශක වීමට හේතු වේ. මෙලෙස ලබා ගන්නා ලුණු සාමාන්‍ය ලුණු ලෙස හැඳින්වේ. එ්වා විවිධ ක්‍රියාවලීන්ට භාජනය කර මේස ලුණු, සේදූ ලුණු, සහ අයඩීන් ලුණු යනාදිය නිෂ්පාදනය කෙරේ. ඒවා පිළිබඳ කෙටි විස්තරයක් මෙහිදී ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ.
* මේස ලුණු නිෂ්පාදනය.
ඉහත ලබාගත් සාමාන්‍ය ලුණු ද්‍රාවණයක් සාදා ඊට බේරියම් ක්ලෝරයිඩ් ද්‍රාවණයක් එකතුකර පෙරණයට සෝඩියම් කාබනේට් ද්‍රාවණයක් එකතු කිරීමෙන් අනතුරුව ලැබෙන පෙරණය වාෂ්පීකරණය කිරීමෙන් මේස ලුණු නිපදවයි. මෙම ප්‍රතිකාරක එකතු කිරීමේදී පිළිවෙලින් සාමාන්‍ය ලුණු ද්‍රාවණයේ තිබූ සල්ෆේට අයන සහ මැග්නීසියම් අයන බේරයම් සල්ෆේට් ලෙස සහ මැග්නීසියම් කාබනේට් ලෙස අවක්ෂේප වී ඉවත් වේ.
* සේදූ ලුණු සෑදීම.
මෙහිදී ඉහත වෙන් කරගත් සාමාන්‍ය ලුණු මව් ද්‍රාවණයෙන් සේදීමෙන් සේදූ ලුණු ලැබේ. මෙමගින් ද සාමාන්‍ය ලුණුවල පවතින මැග්නීසියම් ලවණ සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් ඉවත් වේ.
* අයඩීන් ලුණු නිෂ්පාදනය.
මෙහිදී ලුණු වලට පොටෑසියම් අයඩේට් (KIO3) කැට සුලු ප්‍රමාණයක් එක් කිරීමෙන් අයඩීන් ලුණු සාදයි.
ලුණු වලින් ලබා ගත හැකි ප්‍රයෝජන පහත දැක්වේ.
1.ආහාර රසවත් කිරීමට භාවිත කරයි.
2.ආහාර පරිරක්ෂණයට භාවිත කරයි.
3.සෝඩියම්, සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඩ්, සෝඩියම් කාබනේට් වැනි නිෂ්පාදන සඳහා භාවිත කරයි.
4.සබන් නිෂ්පාදනයේදී භාවිත කරයි.
5.සේලයින් නිෂ්පාදනයට භාවිත කරයි.
6.අයිස්වල ද්‍රවාංකය පහත දැමීමටද ලුණ භාවිත කරයි.
