s,p හා d ගොනුවල මූල ද්‍රව්‍ය රසායනය දෙවන කොටස
ii කාණ්ඩයේ ලෝහ වල ලක්ෂණ
- ක්ෂාර පාංශු ලෝහ වලට ද ක්ෂාර ලෝහ වලට සමාන ගති ලක්ෂණ ඇත .
- ක්ෂාර පාංශු ලෝහ වලට ක්ෂාර ලෝහ වලට වඩා වැඩි ද්‍රවාංක තාපාංක හා ඝනත්වය ඇත .
- ක්ෂාර පාංශු ලෝහ වල ප්‍රතික්‍රියාශීලී තාවය ක්ෂාර ලෝහ වල ප්‍රතික්‍රියාශීලීතාවට වඩා අඩු ය .එයට හේතුව වන්නේ ක්ෂාර පාංශු ලෝහ වලට 2ns2 ස්ථායි ඉලෙක්ට්‍රෝන වින්‍යාසයක් තිබීමයි .
- ක්ෂාර පාංශු ලෝහවල සංයුජතා කවචයේ ඉලෙක්ට්‍රෝන දෙකක් පවතින අතර එම ඉලෙක්ට්‍රෝන දෙක ඉවත් කර ගැනීමෙන් උච්ච වායු වින්‍යාසයක් ලබා ගැනීමට හැකිය. මේ නිසා ක්ෂාර පාංශු ලෝහ +2 ඔක්සිකරණ අවස්ථාව පෙන්වයි .
- Be උභයගුණි ලක්ෂණ පෙන්වයි .
දෙවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය වල ප්‍රතික්‍රියා
ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියාව
Be ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියා නොකරන හුමාලය සමග සමග ප්‍රතික්‍රියා කරයි. Be හුමාලය සමග ප්‍රතික්‍රියා කර එහි ඔක්සයිඩය ලබාදේ.
Be + H2O(g) → BeO + O2
Mg ජලය සමග දක්වන ප්‍රතික්‍රියාව සැලකිය හැකි තරම් වන අතර උණු ජලය සමග ඉතා සෙමින් ප්‍රතික්‍රියා කර එහි හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් ලබා දෙයි.
Mg + 2H2O → Mg (OH)2 + H2
Mg හුමාලය සමඟ ප්‍රතික්‍රියා කර එහි ඔක්සයිඩය ලබා දෙයි .
Mg + H2O → MgO + H2
දෙවන කාණ්ඩය අනෙකුත් මූලද්‍රව්‍ය සිසිල් ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියා කර හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් ලබාදේ.
Ca + 2H2O → Ca(OH)2 + H2
ඔක්සිජන් සමග ප්‍රතික්‍රියාව
දෙවන කාණ්ඩය ලෝහ ඔක්සිජන් සමඟ ප්‍රතික්‍රියා කර ප්‍රධාන ඵලය ලෙස ඔක්සයිඩ ලබාදේ. Ba පමනක් වැඩිපුර ඔක්සිජන් සමග පෙරොක්සයිඩ ද ලබා දේ .
Be + O2 (air) +Δ→ 2BeO
Mg + O2 (g) → MgO
නයිට්‍රිජන් සමග ප්‍රතික්‍රියාව
දෙවන කාණ්ඩයේ සියළු මූලද්‍රව්‍ය නයිට්‍රිජන් සමඟ දහනය වෙමින් නයිට්‍රයිඩය ලබාදේ .
-
3M + N2 + Δ → M3N2
-
Be3N2 + Δ → 3Be + N2
නයිට්‍රයිඩය ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියා කර හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් හා ඇමෝනියා වායුව ලබාදේ .
-
Ba3N2 + 6H2O + Δ → 3Ba (OH)2 + 2NH3
-
Ca3N2 + 6H2O + Δ → 3Ca (OH)2 + 2NH3
හයිඩ්‍රජන් සමග ප්‍රතික්‍රියාව
බෙරලියම් හැර අනෙකුත් මූල ද්‍රව්‍ය හයිඩ්‍රජන් සමග ප්‍රතික්‍රියා හයිඩ්‍රයිඩ ලබාදේ.
M + H2 + Δ → MH2
Mg + H2 → MgH2
මෙම හයිඩ්‍රයිඩ ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියා කර හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් එය හා හයිඩ්‍රජන් වායුව ලබා දෙයි.
MgH2 + H2O → Mg(OH)2 + H2
s ගොනුවෙ ලෝහ අම්ල සහ භෂ්ම සමග ප්‍රතික්‍රියාව
s ගොනුවේ ලෝහ සැලකූ විට ඇතැම් ඒවා ස්ඵෝටන ප්‍රතික්‍රියා ලෙසින්ද අනෙක් ඒවා සෙමින් වුවද අම්ල සමග ප්‍රතික්‍රියා කර ලවණ හා හයිඩ්‍රජන් වායුව සාදයි. මෙහිදී පලවන පළවන කාණ්ඩයේ මූල ද්‍රව්‍ය අම්ල සමඟ ස්ඵෝටන ප්‍රතික්‍රියා දක්වයි .
2Li(s) + dil.2HNO3(aq) → 2LiNO3(aq) + H2(g)
2Na(s) + dil.H2SO4(aq) → Na2SO4(aq) + H2(g)
HNO3 හා H2SO4 යනු ඔක්සිකාරක අම්ල වේ.නිසා මේවා සාන්ද්‍ර තත්ත්ව යටතේ දී හයිඩ්‍රිජන් ලබා නොදී ලවන සමග වෙනත් ඵල ලබාදෙයි.
Mg+2H2SO4 → MgSO4+SO2+2H2O
Mg+4HNO3 → Mg(NO3)2+2NO2+2H2O
s ගොනුවෙ ලෝහ සැලකූ විට සැලකූවිට භෂ්ම සමග ප්‍රතික්‍රියා කරන්නේ උභයගුනී ලෝහ පමණි.
BeO + 2NaOH → Na2BeO2 + H2O
උභයගුණි ලෝහ මෙසේ ප්‍රතික්‍රියා කරන්නේ ප්‍රබල භෂ්ම සමඟ පමණි .තවද උභයගුණී ලෝහ භෂ්ම සමඟ සාදන විශේෂ ඇනායන ජලය තුළදී සජලනය වෙමින් උච්ච hydroxide බවට පත්වේ . එවැනි ද්‍රාවණයකට අම්ලයක් බිංදු වශයෙන් එකතු කළ විට පළමුව සුදු අවක්ෂේපයක් ලැබී තවදුරටත් අම්ලය එකතු කරන්නේ නම් එය ලවණය සාදමින් දිය වේ.
