රජය සහ ව්‍යාපාර [13ශ්‍රේණිය] කෙටි සටහන්
රජය සහ ව්‍යාපාර අතර අන්‍යොනය සම්බන්ධතාව,
*රජය හා ව්‍යාපාර අතර අන්‍යෝනය සම්බන්ධතාවක් පවත්වා ගැනීම වැදගත් වේ. රජය ව්‍යාපාර වලට අවශ්‍ය පහසුකම් සැපයීම තුලින් ව්‍යාපාර දිරිමත් වේ.ව්‍යාපාර වර්ධනය තුලින් රජයේ අරමුණු ඉටු වේ.එසේම ව්‍යාපාර වර්ධනය නිසා රජයට බදු ආදායමක් ලබා ගත හැකිය.එම ආදායම් යටිතල පහසුකම් සංවර්ධනය සදහා හා අනෙකුත් කා‍ර්‍යන් සදහා යොදා ගත හැකිය.මේ නිසා රජයත් ව්‍යාපාරත් අතර පැවති අන්‍යෝනය සම්බන්ධතාවයක් ගොඩනගා ගැනීම අවශ්‍ය වේ.
*ශ්‍රී ලංකාව තුළ ව්‍යාපාර කෙරෙහි රාජ්‍ය බලපෑම සිදුවන මට්ටම්,
1.මධ්‍යම රජය
2.පළාත් සභා
3.පළාත් පාලන ආයතන
*රජය ව්‍යාපාර වලට මැදිහත් වන ආකාර,
1.යටිතල පහසුකම් සැපයීම.
2.බදු අයකරන්නෙක් ලෙස කටයුතු කිරීම.
3.ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයෙකු ලෙස.
4.තරගකරුවෙකු ලෙස.
5.ගනුදෙනුකරුවෙකු ලෙස.
*ආර්තික අරමුණු
1.ආර්තික වර්ධනය හා සංවර්ධනය
2.පූර්ණ සේවා නියුක්තිය
3.සාධාරණ ආදායම් ව්‍යාප්තිය
4.ආර්තික ස්තායිතාව
5.යහපත් අන්තර්ජාතික වෙළදාම
*ආර්තික අරමුණු ඉටු කිරීමට ව්‍යාපාර දායක වන ආකාර,
1.බදු ගෙවීම
2.දේශීය සම්පත් භාවිතය
3.රජය ක්‍රියාත්මක කරන ප්‍රතිපත්ති පිළිපැදීම
4.නීති රීති පිළිපැදීම
5.සේවා නියුක්තියට දායක වීම
6.පරිසරයට වන හානිය අවම කිරීම
*ආර්තික අරමුණු ඉටුකිරීමට පාරිභෝගිකයෙකු දායක වන ආකාරය,
1.පරිසර හිතකාමී දෑ මිලට ගැනීම
2.හැකිතාක් දේශීය නිෂ්පාදන මිලදී ගැනීම
3.දේශීය සම්පත් උපයෝජනය උපරිම කිරීම
4.රජයේ නීතිරීති පිළිපැදීම
5.තාර්කික පාරිභෝගිකයෙකු ලෙස කටයුතු කිරීම
*රජයේ ආර්තික ප්‍රතිපත්ති,
රජය සිය ආර්තික අරමුණු ඉටු කරගැනීමේදී භාවිතා කරන උපකරණ
නැතහොත් වැඩපිළිවෙලක් ආර්තික ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස හැදින්වේ.
*ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රධානතම ආර්තික ප්‍රතිපත්ති 2කි.
1.පිස්කල් ප්‍රතිපත්තිය
2.මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය
*පිස්කල් ප්‍රතිපත්තිය ,
රජයේ ආදායම හා වියදම සම්බන්ධව රජය සිදු කරන කටයුතු "පිස්කල් ප්‍රතිපත්තිය" ලෙස හැදින්වේ.රජයේ පිස්කල් ප්‍රතිපත්තියේ අරමුණ"සාර්ව ආර්තික ස්තායිතාව"ආරක්ශා කරගැනීම වේ.යම් ආර්තිකයක මුදල් වර්ෂයක් තුල බදු හා බදුනොවන මාර්ග වලින් ලැබෙන ආදායම රාජ්‍ය ආදායම වේ.රජයක ආර්තික අරමුණු ඉටුකර ගැනීම සදහා වර්තන වියදම හා ප්‍රාග්ධන වියදම් වෙනුවෙන් වර්ෂයකදී කරනු ලබන මුලු වියදම රාජ්‍ය වියදම වේ.රජය වාර්ෂිකව සකස් කරන අයවැය ලේකනය මගින් රජයේ පිස්කල් ප්‍රතිපත්තිය පිළිඹිබු වේ.පිස්කල් ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කරන්නේ මුදල් අමත්‍යාංශය නැතහොත් මහා භාණ්ඩාගාරයයි.
රාජ්‍ය ආදායම
1.බදු ආදායම[92%]
2.බදු නොවන ආදායම[8%]
*බදු ආදායමට අයත් බදු වර්ග,
1.ආදායම් බදු-23%
2.එකතුකල අගය මත බදු-23%
3.නිෂ්පාදන බදු-21%
4.ආනයන මත බදු-5%
5.අනෙකුත් බදු-20%
*බදු නොවන ආදායම,,,,,,,
1.ලාභ හා ලාභාංෂ-1%
2.ගාස්තු හා අයකිරීම්-4%
3.පොලී ආදායම්-1%
4.වෙනත්2%
වර්තන වියදම
1.වර්තන වියදම්
2.ප්‍රාග්ධන වියදම්
*රාජ්‍ය සේවා අකණ්ඩව පවත්වා ගැනීම සදහා වසරක් තුල නැවත නැවත සිදු කලයුතු වියදම් වේ. මේවා පුනරාවර්තන වියදම් ලෙස්ද හදුන්වයි.
*රජයක් විසින් දිගුකාලීන ආයෝජන සදහා දරන වියදම් ප්‍රාග්ධන වියදම් වේ.
රජය විවිධ මාර්ග වලින් රැස්කරන ආදායම් රටේ ප්‍රමුකතා අවශ්‍යතා හදුනාගෙන මනා කළමනාකරණයකින් යුතුව යොදා ගත යුතුය.එහිදී ප්‍රමාණවත් දුගුකාලීන ආයෝජනයන් නැතහොත් ප්‍රාග්ධන වියදම් දැරිය යුතුය.එය ආර්තික වර්ධනය හා සංවර්ධනයට උපකාරි වේ.එමෙන්ම රාජ්‍ය සේවා අකණ්ඩව පවත්වා ගැනීමට ඉතාමත් හොද පිටුවහලක් වේ .
සැකසුම -ජී.ඩී.එම්.ගරුක හිමේෂ්
