විජයබා කොල්ලයෙන් පසු කෝට්ටේ රාජ්‍යය
කෝට්ටේ රාජධානියේ සපුමල් කුමරුට පසුව බලයට පත් වූයේ අම්බුලුගල කුමාරයා හෙවත් අටවන වීර පරාක්‍රමබාහු රජුය. අටවන වීර පරාක්‍රමබාහු රජුගේ පුත්‍රයකු වූ චක්‍රායුධ කුමාරයා ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1510 දී හයවන විජයබාහු නමින් රජ විය. අලකේශ්වර යුද්ධයේ දැක්වෙන අන්දමට ඔහු තම සොහොයුරු රාජසිංහ සමඟ එකම බිසවක් සරණ පාවා ගත් අතර මේ දෙදෙනාට දාව එම බිසවට පුතුන් හතර දෙනෙක් ලැබිණ. ඔවුන් මහරයිගම්බණ්ඩාර, බුවනෙකබාහු, පරරාජසිංහ හා මායාදුන්නේය. මේ කුමාරවරුන්ගෙන් වැඩිමලා වූ මහාරයිගම්බණ්ඩාර කුඩා කල දී මියගිය බව අලකේශ්වර යුද්ධයෙහි දැක්වේ. විජයබාහු රජුගේ අගමෙහෙසිය වූ කීරවැල්ලේ බිසව මියගිය පසු ඔහු ඇයගේ බාල සොයුරියක සරණ පාවා ගත් අතර ඇයට උපන් දරුවා දේවරාජසිංහ කුමාරයා නමින් හැඳින්විනි. අනාගතයේ දී දේවරාජ කුමාරයාට රජකම අත්කරදීමට විජයබාහු රජු සැලසුම් කළ අතර මිය ගිය බිසවගේ දරුවන් වූ බුවනෙකබාහු, පරරාජසිංහ හා මායාදුන්නේ යන කුමාරවරු තම පියා විසින් කරන්නට යන සැලසුම හෙළිදරව් වීමෙන් කෝපයට පත් විය. මේ නිසා මේ කුමාරවරු තිදෙනා තම පියාට විරුද්ධව කැරැල්ලක් ඇති කළහ. මේ අවධිය වන විට කෝට්ටේ රාජධානියට යටත් උඩරට පාලකයා වශයෙන් කටයුතු කළේ ජයවීර බණ්ඩාරය. බුවනෙකබාහු ඇතුළු කුමාරවරුන්ට ජයවීර බණ්ඩාර උදව් කරනු ලැබිණ. රාජාවලියේ දැක්වෙන අන්දමට කෝට්ටේ හමුදාව මේ කුමාරවරුන්ට විරුද්ධව සටන් කිරීමට අකමැති වූ අතර අලකේශ්වර යුද්ධයෙහි දැක්වෙන්නේ කෝට්ටේ හමුදාවෙන් කොටසක් විජයබාහු රජුට කැමති වූ බවයි. කෙසේ වෙතත් විජයබාහු රජු කැරලිකාර පුතුන් හා සාමයට එකඟ වුවත් එහි අරමුණ වූයේ සාමයට කැමැති බව පෙන්වා කුමාරවරුන් තිදෙනා ගෙන්වාගෙන සිරභාරයට ගැනීමයි. ඒකනායක මුදලි හා කඳුරේ බණ්ඩාර මේ සැලසුම පිටිපස සිටි අතර මේ දෙදෙනා තමන් වෙත පාවා දුනහොත් සාමදානයට කැමති බව කුමාරවරුන් රජු වෙත දැන්වූහ. එබැවින් රජුට ඒකනායක මුදලි හා කඳුරේ බණ්ඩාරව ඔවුන් වෙත යැවීමට සිදු වූ අතර ඒකනායක මුදලි කැලණි විහාරයේ සැඟ වී දිවි ගලවා ගත් අතර කඳුරේ බණ්ඩාර කුමාරවරුන් අතින් මැරුම් කෑවේය. කුමාරවරුන් තිදෙනා හමුදාවත් සමඟ කෝට්ටේට පැමිණි අතර විජයබාහු රජු ඔවුන් අල්ලා ගැනීමට තම හමුදාව රහස් තැන්වල යෙදවීය. මේ අතර යුව රජකම ලැබීමට නියමිතව සිටි දේවරාජ කුමරා මායාදුන්නේ කුමාරයා හමුවට පැමිණ මෙම කුමන්ත්‍රණයේ රහස හෙළි කළේය. මේ අනුව කුමාරවරුන් මාලිගා දොරටුවෙන් එළියට පැමිණ කෝට්ටේ නතර කර සිටි තම සේනාවන්ට නගරය කොල්ල කෑමට අණ කළේය. පසුව රාත්‍රියේදී සලමාන් නමැති ආගන්තුකයෙකු ලවා විජයබාහු රජු මරවන ලද බව රාජාවලිය පෙන්වා දෙයි.
පසුදින උදෑසන රජ මාළිගාව සරසා වැඩිමහලු කුමාරයා වන බුවනෙකබාහු කුමාරයා හත්වන බුවනෙකබාහු නමින් කෝට්ටේ රජ කමට පත් කර ගන්නා ලදී. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1521 දී සිදු වූ මෙම සිදුවීම විජයබා කොල්ලය ලෙස හැඳින්වේ. අනතුරුව පරරාජසිංහ කුමරා රයිගම සිට ඊට අයත් ප්‍රදේශ පාලනය කළ අතර එතැන් පටන් ඔහු රයිගම්බණ්ඩාර, රයිගම රාජසිංහ යන නම් වලින් ප්‍රකට විය. බාලම කුමරු වූ මායාදුන්නේ සීතාවක පාලන මධ්‍යස්ථානය කර ගත්තේය. සීතාවක, දෙනවක හා සතර කෝරලේ මායාදුන්නේට අයත් විය.
රාජාවලියේ දැක්වෙන අන්දමට විජයබා කොල්ලයෙන් පසුව හත්වන බුවනෙකබාහු රජු උඩරට කුමාරියක් සරණ පාවා ගත්තේය. ඔහුට පිරිමි දරුවන් නොසිටි අතර සමුද්‍රදේවී නමින් දියණියක් සිටියාය. රාජාවලියේ දැක්වෙන පරිදි බුවනෙකබාහු රජු අභිෂේක ගන්වා කීප දිනකින් හයවන විජයබාහු රජුට පක්ෂව සිටි පිරිසක් ඔහුට විරුද්ධව හාපිටිගම් කෝරළයේ කැරැල්ලක් ඇති කරන ලදී. මෙම කැරැල්ල මැඩලීමට සීතාවක මායාදුන්නේ කුමරු ට හැකි වූ අතර ඔහු කැරලි නායකයන් මරා කැරැල්ල මැඩ පැවැත්වීය. විජයබා කොල්ලය ට සහය දුන් උඩරට ජයවීර බණ්ඩාර රජු ද පසු කලක දී සතර කෝරලේ කැරැල්ලක් ඇති කරන ලදී. මෙම කැරැල්ල ද මැඩ පවත්වන්න ලද්දේ මායාදුන්නේ විසිනි.
හත්වන බුවනෙකබාහු රජු ට වැඩි කලක් සාමයෙන් රාජ්‍ය පාලනය ගෙන යා නොහැකි විය. මේ සඳහා ප්‍රධානතම හේතුව වූයේ රජ පවුලේ ඇතිවූ ආරවුලකි. හත්වන බුවනෙකබාහු රජුගේ දියණිය වූ සමුද්‍ර දේවිය වීදිය බණ්ඩාර නමැති කුමාරයකුට විවාහ කර දෙන ලදී. ඔවුන්ට ධර්මපාල හා විජේපාල යන නමින් පුතුන් දෙදෙනකු වූ බව අලකේශ්වර යුද්ධයෙහි දැක්වේ. හත්වන බුවනෙකබාහු රජු තමාගෙන් පසුව ධර්මාපාල කුමරුට රජකම ලබා දීමට තීරණය කරන ලදි. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1527 තෙක්ම හත්වන බුවනෙකබාහු රජු තම සොහොයුරන් සමඟ සමගියෙන් කටයුතු කල අතර මිලගට සිහසුන උරුම වීමට නියමිතව තිබුනේ රයිගම්බණ්ඩාරටය. නමුත් හත්වන බුවනෙකබාහු රජුගේ අභිප්‍රාය වුයේ ඔහුගෙන් පසු ධර්මාපාල කුමරු රජකමට පත් කිරීමටයි. මේ බව අවබෝධ කරගත් රයිගම්බණ්ඩාර හා මායාදුන්නේ මීට විරුද්ධ විය. ඒ අනුව කෝට්ටේ රාජධානිය තුළ පැවති සාමකාමී බව කෙමෙන් ගිලිහෙන්නට විය.
