ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාවාස ආරම්භය
ශ්‍රී ලංකාවේ ඓතිහාසික යුගයට අයත් මුල් අවධියේ ජනාවාස පිළිබඳව විස්තර කරන ප්‍රවෘත්ති ඓතිහාසික මූලාශ්‍රවල සඳහන් ව තිබේ. එලෙස විස්තර කරන ජනාවාස පිහිටි තැන් නිශ්චිතව හඳුනා ගැනීමට එම තොරතුරු ප්‍රමාණවත් නොවන මුත් එකී ජනාවාස වල ස්වරූපය කෙබඳු දැයි වටහා ගැනීමට ඉන් සැලකිය යුතු පිටිවහලක් ලැබේ. මෙරට පුරාණ ජනාවාස වල ව්‍යාප්තිය සහ ඒවාට අදාළ වෙනත් තොරතුරු යම් තරමින් හෝ නිශ්චිත භාවයකින් යුතුව වටහා ගැනීමට ඉවහල් වන්නෙ පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිය.
මුල් ඓතිහාසික යුගය වශයෙන් සැලකෙන්නේ ක්‍රිස්තු පූර්ව 450 සිට ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් 300 වනතුරු කාල පරිච්ඡේදයයි. මෙම කාල පරිච්ඡේදය තුළ මෙරට ජනාවාස ව්‍යාප්තව පැවති ප්‍රදේශ වලදී පෙන්නුම් කරන ප්‍රධාන දර්ශකය නම් කුඩා ගම් වැව් වල ව්‍යාප්තියයි. ඓතිහාසික යුගයේ ජනාවාස බහුතරයක් වැව් කේන්ද්‍ර කොට ගනිමින් එහි ආසන්නයේම පවතින වැව් බැම්මේ කෙලවරක, වැවට නුදුරුව තිබූ බව පුරාවිද්‍යාත්මක ක්ෂේත්‍ර ගවේෂණ වලින් සොයාගෙන තිබේ .
ජනාවාස ව්‍යාප්තියට බලපෑ ප්‍රධාන සාධක
♦ වාර්ෂික වර්ෂාපතන අගය
♦ පසේ ස්වභාවය
♦ භූ විෂමතාවය
♦ ස්වභාවික සම්පත් වල ව්‍යාප්තිය
♦ ජල වහනය
මුල් ඓතිහාසික යුගයේදී ජනාවාස ව්‍යාප්ත වූයේ ශ්‍රී ලංකාවේ වියළි දේශගුණයක් ඇති ප්‍රදේශවලය. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිමීටර් 1000 - 1250 අතර ලැබෙන ප්‍රදේශ වියළි කලාපය ලෙසත්, මිලිමීටර් 1000ට අඩු ප්‍රදේශ ශුෂ්ක කලාපය ලෙසත් සැලකේ.
කෘෂිකර්මය සඳහා අවශ්‍ය කරන ජලය ප්‍රමාණවත් තරමින් වර්ෂය පුරා ලබාගැනීම දුෂ්කර වුවත්, මූලික ජනාවාස වියළි කලාපය තුල ව්‍යාප්ත වූයේ එහි පසේ සාරවත් බව නිසාය.
රතු දුඹුරු පස යනුවෙන් හැඳින්වෙන වියළි කලාපයේ වැඩි ප්‍රදේශයක පැතිරී ඇති පස කෘෂිකර්මයට ඉතා සුදුසු වූවකි. මෙම ප්‍රදේශවලට කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහා අවශ්‍ය ජලය ලැබෙන මාර්ග දෙකක් තිබිණි. ඉන් ප්‍රධාන වූයේ මෝසම් වර්ෂාව මගින් ලැබෙන ජලයයි. මෝසම් කාලවල වර්ෂාව මගින් ලැබෙන ජලයද, වියළි කාලවලදී වැව් ජලයද යම් තරමකට ප්රයෝජනවත් විය. ගංගා ජලය කෘෂිකාර්මික කටයුතුවලට යොදා ගැනීමේදී ගංගා හරහා අමුණු බැඳීම් හරහා රැස් කරගත් ජලය ඇළ මාර්ග ඔස්සේ අවශ්‍ය තැන්වලට ගෙන යාමට සිදුවිය. එය ශ්‍රමය, කාලය හා තාක්ෂණය යෙදිය යුතු ක්‍රියාවක් නිසා වැඩි නැඹුරුවක් දැක්වූයේ වැව් තැනීමෙන් ජලය රැස්කර ගැනීම සඳහාය.
මුල් ඓතිහාසික යුගයට අයත් ජනාවාස වර්ධනය වූ ආකාරය පිළිබඳව සිදු කර තිබෙන විස්තරාත්මක අධ්‍යයනවල ප්‍රතිඵල මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ මෙරට මූලික ජනාවාස පැතිරෙන්නේ ගංගා නිම්නවල නොව ඊට පිටතින් පිහිටි ප්‍රදේශවල බවයි. ඊට ප්‍රධාන හේතු වන්නට ඇත්තේ ගංගා මගින් වාර්ෂිකව සිදුවන විනාශකාරී ගංවතුර පාලනය කිරීමට නොහැකි වීමය. ගඟ හරස් කොට අමුණු බැඳ ජලය වැව් කරා ගෙන යාමෙන් ගංවතුර පාලනය කිරීම ආරම්භ වූයේ ක්‍රිස්තු පුර්ව පළමුවන සියවසේ අග භාගයේ දී හෝ ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් පළමුවන සියවසේ විය යුතුය.
තිස්සමහාරාම වැව ඉදිකළ කාලයේදී කිරිඳිඔය හරස්කොට අමුණක් බැඳ තිබේ. කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි ගනේකන්ද විහාරයෙ සහ ගල්ලෙන විහාරයෙ තිබෙන ගල් ගුහා දෙකක කොටා ඇති බ්‍රාහ්මී සෙල්ලිපි වල ආවරණ යන වචනය දැක්වේ. එහි අදහස අමුණ යන්නයි.
ජනාවාස ස්වරූපය
එක් ගමක් තවත් ගමකින් වෙන්වුයේ කැලෑබද තීරයකිනි.
නකර හෙවත් නගර යනුවෙන් හැඳින්වූ ජනාවාස විශේෂයක් ගැන මෙරට පුරාණතම සෙල්ලිපිවල සඳහන්ය. මෙහි නගරයන් ලෙස හඳුන්වා තිබෙන්නේ ගමත් පුරයත් අතර ජනාවාසයක් ලෙසය. නිෂ්පාදනය කරන දෑ වෙළඳාම පිණිස මහ නගර කරා ගෙන යාම සම්බන්ධීකරණය වූයේ මෙම අතරමැදි ජනාවාස වලින්ය. ඒවා ප්‍රමාණයෙන් ගමකට වඩා මදක් විශාල වූ ජනාවාස ය.
