අනුරාධපුරයේ රාජධානියේ ඓතිහාසික ස්ථාන 4

මිරිසවැටිය

දුටුගැමුණු රජතුමා එළාර යුද්ධයෙන් ජය ගෙන මුළු ශී‍්‍ර ලංකාද්වීපයම එක්සේසත් කිරීමෙන් පසු රජතුමා විසින් ගොඩනගන ලද ප‍්‍රථම ආගමික ස්ථුපය මිරිසවැටි චෛත්‍ය රාජයාය.

සිංහල රාජාවලියේ පරම ශ්‍රේෂ්ඨ ස්ථානයක් හොබවන රජෙකු ලෙස දුටුගැමුණු රජතුමා හඳුන්වා දිය හැක. මෙතුමා යුද්ධය නිමා වීමෙන් පසු ජයග‍්‍රහණය බුක්ති විඳිමින් උත්සව පවත්වා සත්වන දින ජල ක‍්‍රීඩා කිරීම සඳහා තිසා වැවට පැමිණියේය. රජුගේ පාරිභෝග භාණ්ඩ ද පක්‍ෂුරුද රජුගේ කුංචායුධයද මිරියවැටිය අද තිබෙන ස්ථානයේ තබා ජල ක‍්‍රීඩාවේ යෙදුනේය. ජල ක‍්‍රීඩාව නිම වී කුංචායුදය ගැනීමට පැමිණි විට එය එතැනින් හෙළවීමට නොහැකි විය. රජතුමා මහත් ආශ්චර්යය දැක සතුටු සිතින් එහි ආරක්ෂාව සංවිධානය කර එම කුංචායුදය නිධන් කොට මිරියවැටිය ස්ථුපය කරවීය. ස්ථූපය හා විහාරය අවු. 3 කින් නිම කරන ලදී. මිරිසවැටි යැයි නම් කිරීමට හේතුව මහරජු විසින්ම ප‍්‍රකාශ කරන ලද පරිදි මහාවංශයේම දක්වා ඇත. “සංඝයා සිහි නොකොට මිරිස් වැටියක් අනුභව කළෙමි. ඊට දඩුවම් වේවායි චෛත්‍ය සහිත වූ අතිශයින් සිත් කළු වූ මිරිසවැටි කරවමි.” එහි විශ්කම්භය අඩි 168 ක් හා උස අඩි 200 ක් පමන වේ. දාගැබ සාදා ඇති චතුරස‍්‍රාකාර එක් පසක දිග අඩි 275 කි.

මිරිසවැටිය දාගැබ සතර පැත්තේ වාහල්කඩ 4 ක් විය. වාහල්කඩ ඉදිරියට පන්නා තනන ලද විශාල කොටසකින්ද දෙපස පස්සට පන්නා තනන ලද පටු කොටස් 2 කින් යුක්තය. වාහල්කඩ 2 පස කොට කුලුණු 2 ක් ද ඇතුළතින් උස කුලුණු 2 ක් ද වෙයි. කොට කුලුණු වල ඉදිරිපස මුදුනෙන් අඩකව 2 ක් හා ඒ අතර රේඛා දක්වා තිබේ. උස කුලුණේ වාමනයෙකුගේ හිස මත තබාගත් කළසකින් නැගෙන කල්පවෘක්‍ෂයක් හා එය මුදුනේ ඡත‍්‍රය යට මල්දම් වලින් පුදන ලද ජයකොන්තය වෙයි. සිංහරූපයක් කුලුන මුදුණේ පිහිටුවා ඇත.

ගජභාහු රජු විසින් මෙම ස්ථූපයේ කොත් පැළඳවීය. වෝහාරික තිස්ස රජු ඡත්ත‍්‍රයක් නංවා දාගැබ වටා ප‍්‍රාකාරයක් ඉදි කළේය. චෝල ආක‍්‍රමණ වලින් කඩා බිඳ දමන ලද ස්ථූපය හා මන්දිරය 1 වන කස්සප රජු විසින් ප‍්‍රතිසංස්කරණය කරවීය. 1 පරාක‍්‍රමබාහු රජු විසින් ස්ථූපය අඩි 120 දක්වා උසට කරවීය. නිශ්ශංකමල්ල රජු මෙහි ප‍්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු සිදු කළේය. මොහුගෙන් පසු දඹදෙණි, කෝට්ටේ, මහනුවර වැනි කාලවලදී කිසිම ප‍්‍රතිසංස්කරණයක් සිදු වූ බවට සාක්ෂි නැත. 1892 දී සියම් මහ රජු විසින් කරන ලද ධන පරිත්‍යාගයකින් එවකට සිටි ඉංග‍්‍රීසි ආණ්ඩුව මඟින් ප‍්‍රතිසංස්කරණය කෙරූ බව සඳහන් වේ. වර්තමාන ප‍්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු ඇරඹුනේ 1982 දීය. මෙහිදී පැරණි ආකෘතිය වට කර චෛත්‍යයේ පිළිසකර කටයුතු ආරම්භ කළේය. නමුත් 1987 දී එය මුළු මනින්ම කඩා වැටුණි. ඒ සමගම වාහල්කඩද බිඳී ගියේය. යළිත් 1991 දී පිළිසකර කටයුතු ආරම්භ කළ මිරිසවැටි දාගැබ 1993 ජූනි 4 වැනිදා කොත් වහන්සේ නිරාවරණය කිරීම සිදු විය. අඩි 141 විශ්කම්භය සහිත අඩි 192 ක උස් වූ මෙම දාගැබ එදා නිරාවරණය කළේ ස්ථූපය මත බදාම නොතවරා ගඩොල් බැම්ම පෙනෙන පරිදිය. චෛත්‍ය රාජයාණන් කපරාරු කර සුදු පිරියම් කොට 1996 මැයි 31 දින යළි දාගැබ නිරාකරණය කළේය.

හමු වූ නටබුන් අතර මිරිසවැටි සංඝාවාසයට අයත් පැරණි උපෝසථාගාරයක නටබුන් වයඹ දෙසින් දැකිය හැක. උතුරු දිශාවෙන් දාන ශාලාවක්ද වෙයි.

භික්‍ෂූන්ට දන් පිලිගැන්වීම සඳහා භාවිතා කළ ගල් ඔරුවක්ද වේ. එය දිගින් අඩි 10, පළල 3, හා ගැඹුර 2 කි. බෝධිඝරයක හා පඨිමාඝරයක නටබුන්ද විහාරාරාම අතරින් මතු වී ඇත. ආරමය සැරසූ තඹ ලෝහ,උළු කිහිපයක්ද නටබුන් අතර වේ.