අනුරාධපුරයේ රාජධානියේ ඓතිහාසික ස්ථාන 7

තන්තිරිමලේ

තන්තිරිමලේ රජමහා විහාරය බිම අනුරාධපුර දිස්ත්‍රික්කයේ මහවිලච්චිය ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොඨට්ඨාශයට අයත්ය.

මහින්දාගමනයට පෙර තන්තිරිමලේ

මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ ලක්දිවට වැඩම කිරීමට පෙර තන්තිරිමලේ ජනාවාසව පැවති බවට සාධක හමුවේ. එහි කටාරම් කොටා සකස් කළ ගල් ලෙන් පහකි. ඒ අතරින් විශාලම ගල් ලෙන තුළත් තවත් ගල් ලෙන්  කිහිපයකම ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයට අයත් සිතුවම් හමුවේ. ගස් වල කිරි, යුෂ හා පස් වැනි දේ මිශ්‍ර කර ඇඳ ඇති මේ චිත්‍ර වල සතුන්, ඉර, හඳ, තාරකා, දුනු, ඊතල ආදිය දක්නට ලැබේ. මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන මහතාගේ මතයට අනුව මේ සිතුවම් වසර 4000 ක් තරම් පැරණි අනුරාධපුර මුල් යුගයේ විජය කුමරු හා පැමිණි ඇමතිවරුන් විසින් පිහිටවුණු ජනාවාස වලට ඔවුන්ගේ නම් යෙදිණ. උපතිස්ස ඇමතිවරයා විසින් මල්වතු ඔයට කනදරා ඔය මුණ ගැසෙන තැන පිහිටුවන ලද  ‘‘උපතිස්සගාම’’ අද තන්තිරිමලයයි.

අෂ්ටඵල බෝධීන් වහන්සේ ලැබුණු හැටි

 මහින්දාගමයත් සමඟ මෙරටට ලැබුණු දායාදයක් වශයෙන් ජය ශ්‍රී මා බෝධියේ දක්ෂිණ ශාඛාවයි. සංඝමිත්තා තෙරණිය ශ්‍රී මහා බෝධිය රැගෙන වැඩම කළේ දඹකොළ පටුනටයි. දේවානම්පියතිස්ස රජතුමා ශ්‍රී මහා බෝධිය පිළිගෙන මහත් පෙළහරින් අනුරාධපුරයට වැඩම කළේය. එකල තන්තිරිමලේ හැඳින්වූයේ තිවක්ක බමුණුගම නමිනි. එහි ප්‍රධානියා හා පිරිස පෙර ගමන් කොට පෙරහර පිළිගෙන බෝධීන් වහන්සේ වැඩම වූ රාජකීය පිරිසට රාත්‍රියේ නවාතැන් ගන්නට ගමේ අලංකාරම හා උසම ස්ථානය සූදාම් කළහ. එදින රාත්‍රීයේ දෙවැනි පෑතිස් රජතුමාත්, මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ හා සංඝමිත්තා මහරහතන් මෙහෙණින් වහන්සේද ඇතුළු රහත් මෙහෙණින් වහන්සේලා 11 ස් නමක්ද වූහ. පසුදා අනුරාධපුරයේ මහ මෙවුනා උයන බලා වැඩම කළ බෝධීන් වහන්සේ එහි රොපණය කෙරිණි. මෙහිදී තවත් බෝ අංකුර 08 ක් පැණ නැඟිනි. එම අෂ්ඨඵල බෝධීන් වහන්සේලාගේ අංකුරයක් තිවක්ක බමුණුගම ප්‍රධානියාටද ලැබුණි. ඔහු මහා පෙළහරින් බෝ අංකුරය වැඩමවා පෙර ජයසිරිමහ බෝධීන් වහන්සේ තැම්පත් කර තැබූ තැන රෝපණය කළේය. අද ද තන්තිරිමලේ අක්කර 250 ක් පුරා විහිදෙන ගල් තළාවේ මුදුනතක ඇත්තේ එම බෝධියයි.

තන්තිරිමලේ පුද බිමේ විශේෂ තැන්

සමාධි පිළිම වහන්සේ

 බෝධීන් වහන්සේ පිහිටි ගලේ දකුණු පස බෑවුමේ පිහිටි ගල් කුලක අඩි 08 ක් පමන උසින් සමාධි ප්‍රතිමාව නෙළා තිබේ. එම ගල් කුලේ තවත් ප්‍රතිමා නෙලීමට සැලසුම් කර තිබුනත් එහි වැඩ නිම කර නැත. සමාධි පිළිමය දෙපස චාමර සලන දෙවිවරුන් නිරූපිතය. පිළිමය පිටුපසින් මකර තොරණකි. පිළිමයේ ආසනය අලංකාර කිරීමට වාමන රූප යොදා ඇත . අතීතයේ එහි ප්‍රතිමා ගෘහයක් තිබෙන්නට ඇති බවට සාධක හමුවේ. මේ ප්‍රතිමා පොළොන්නරුවේ ගල් විහාරයේ සමාධි ප්‍රතිමාවට නෑකම් කියයි.

සැතපෙන පිළිම වහන්සේ

අෂ්ඨපල බෝධීන් වහන්සේ පිහිටි ගල් තලාවේ උතුරු දෙස බෑවුමේ පිහිටි ගලින් මතු වන ආකාරයට සැතපෙන පිළිමය නෙළා ඇත. ප්‍රතිමාව අඩි 45 ක් පමණ දිගය. චීවරය සිරුරටම ඇළුණු ස්වාභාවයක් පෙනෙන්නට ඇත. පොළොන්නරු ගල් විහාරයේ සැතපෙන පිළිමයට ඇති ලක්ෂණ හා මේ ප්‍රතිමාවේ ඇති ලක්ෂණ අතර සමානත්වයක් දැකිය හැකිය. මේ ප්‍රතිමා දෙකම අනුරාධපුර යුගයේ අග භාගයට අයත්ය.

පොත් ගුල

ගල් තලාවේදී හමුවන පොකුණට නැගෙනහිර දෙසින් පිහිටි තවත් ස්වාභාවික ගල් පර්වතයක චතුරස්‍රාකාරව ඇතුළට හාරා තනා ඇත්තේ පොත් ගුලයි. එහි මනාව බිත්ති බැඳ ඇති බවට සාධක ඇත. පොත් ගුල අතීතයේ වටිනා පුස්කොල පොත් සුරක්ෂිතව තැබූ ස්ථානයකි.

ශිලා ලේඛන

ගල් ලෙන් වලින් බෝමළුවෙන් ගල් පුවරු වලින් පොත් ගුලෙන් හා පොකුණු ආශිතව පූර්ව බ්‍රාහ්මීය අක්ෂර සහිත ලේඛන හමුවේ. ඉන් සමහරක් ලේඛන ක්‍රි.ව. 08  වැනි සියවසට අයත් වේ.

පධානඝරය

ගල් තලාවේ මෙවැනි ගොඩනැඟිලි 12 ක නටඹුන් සොයාගෙන ඇත. මේවා එදා වැඩ සිටි භික්ෂුන් වහන්සේලාගේ භාවනා හා නේවාසික ස්ථානයි.