අනුරාධපුර යුගයේ ඓතිහාසික ස්ථාන 2

ථූපාරාමය

 ක්‍රි.පූ. 3 වෙනි ශතවර්ශයේදී බුදු දහම දිවයිනට හඳුන්වා දෙනු ලැබූ මුල් අවස්ථාවේ ම තනවන ලද මේ ස්ථුපය ධාන්‍යාකාර හැඩයෙන් යුක්ත වූ බව මහා වංශයෙහි සඳහන් වේ. ශ‍්‍රි ලංකාවේ ප‍්‍රථම බෞද්ධ පාලකයා වූ දේවානම්පියතිස්ස ථුපාරාමය කරවන ලදී. එහි තැම්පත් කර ඇත්තේ බුදුන්ගේ දකුණු අකු ධාතුවයි. ශක‍්‍රයා වෙත තිබුණු අකු ධාතුව සුමන සාමණේරයන් වහන්සේ විසින් ථුපාරාම ස්ථුපයේ තැම්පත් කිරිම සඳහා ලබා ගන්නා ලදී. බුදුරජාණන් වහන්සේ තෙවෙනි වර ලංකාවට වැඩිය අවස්ථාවේදී සුළු වේලාවක් සමාධියෙන් වැඩ හිඳි ස්ථානයේ මෙම ස්ථූපය ඉදි කර ඇත. මෙය තැනීමට උපදෙස් දුන්නේ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ විසිනි. උන්වහන්සේගේ උපදෙස් පරිදි අනුරාධපුරයේ අභය වැවේ පතුලෙන් ගෙන ආ මැටි වලින් ඉදි කරන ලදී. විශ්කම්භය අඩි 164 ක් පමණ වූ කවාකාර වේදිකාවක් මත පොළවේ සිට අඩි 11 පමණ උසින් පිහිටි මළුවක මෙම දාගැබ ඉදි කර ඇත. අද ථුපාරාම දාගැබෙහි උස අඩි 63 කි. විශ්කම්භය අඩි 59 කි. මෙහි දක්නට ලැබෙන විශේෂ ලක්ෂණය නම් දාගැබ සඳහා ගෙයක් සාදා තිබීමයි. දාගැබ වටා කැටයම් කරන ලද කුලුණු හිස සහිත ශිලා ස්ථම්භ කවාකාර මළුවේ දැකිය හැක. ඇතුළු කවයේ සිට පිටතට වත්ම කුලුණු වල උස අඩු වී ඇත.

පාදලාන්ජන ස්ථුපය

ථූපාරාම ස්ථූපයට නැගෙනහිරින් ඒ අවට ලඟින්ම පිහිටා ඇති කුඩා නටබුන් ස්ථුපය ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ ථූපාරාමය පිහිටි ස්ථානයේ වැඩ හිඳ දම් දෙසා අහසට වැඩි ස්ථානය සිහිවීම සඳහා තනන ලද පාදලාන්ජන ස්ථුපයක් ලෙස හඳුනාගෙන ඇත.

නාගලු ළිඳ

නටබුන් අතර පැරණි ළිඳක් දැකිය හැක. පැරණියන් විසින් නාගලූ ළිඳ නමින් ව්‍යවහාර කරනු ලබන මෙය විහාරයේ කටයුතු සඳහා ජලය ලබා ගත් පැරණි ළිඳක් යැයි පැවසේ.

පැරණි රෝහල

බෙහෙත් ඔරු නමින් යුත් ශෛලමය ඔරුවක් හැඩයට තනන ලද ගල් කර්මාන්තයක් ථූපාරාම ස්ථූපය දෙසට කිටුටුව දැකිය හැක. එම ඔරුව පිහිටා ඇත්තේ ථූපාරාමයට අයත් ආරෝග්‍ය ශාලාවේ නෂ්ඨාවශේෂ අතරය.

• ලක්‍ඳ්ජතිස්ස රජු ස්ථුපයට ශෛලමය කන්චුකයක් කරවීය.

• වසභ විසින් ථූපඝරය කරවන ලදී.

• ගෝඨාභය රජු ථුපඝරය අලූත්වැඩියා කරවීය.

• 1 උපතිස්ස රජු ස්ථුපයේ කොතට(ථුපඝරයේ කොත විය යුතුය)රන් තහඩු යෙදවිය.

• ධාතුසේන රජු එහි අලූත්වැඩියා කරවීය.

• 2 අග්ගබෝධි රජු ස්ථුපය හා ථුපඝරය සම්පූර්ණයෙන්ම ප‍්‍රතිසංස්කරණය කරවීය. (එම අවස්ථාවේ අකු ධාතූන් වහන්සේ තාවකාලිකව ඉවත් කරන ලදී) ධාතුඝර්භය ප‍්‍රතිසංස්කරණයෙන් පසු යළිත් එහි ධාතුන් වහන්සේ තැම්පත් කරනු ලැබූහ. තවත් නව ධාතු කරඩුවක් එහි තැම්පත් කළහ.

• 2 වන කස්සප රජු ස්ථුපය ප‍්‍රතිසංස්කණය කරවීය.

• මානවම්ම රජු ථූපඝරයේ වහළ අලූත් වැඩියා කළහ.

• 1 වන අග්ගබොධි රජු ථුපඝරයේ දොර අලූත්වැඩියා කර කුලූණුද මාරු කළේය.

• 2 මහින්ද රජු රන් හා රිදී තහඩු වලින් ථුපයට කක්‍ද්චුකයක් කරවීය.

• 2 දප්පුල රජු ථුපඝරය රන් ගඩොලින් කරවා රන් දොරවල්ද සවි කරවීය

• ක්‍රි.පූ. 840 දී පාණ්ඩ්‍යයන් විසින් ථුපඝරයේ තිබූ අගනා වස්තු කොල්ල කෑහ.

• 2 සේන රජු රන් කක්‍ද්චුකය අලූත්වැඩියා කරවීය.

• 2 වෙනි උයද රජු රන් හා රිදී පටි වලින් ස්ථුපය සැරසවීය. ඊට අමතරව ස්ථුපඝරයේ දොරක් සවි කරවීය.

• සොලීන් මුළු ථූපාරාමය ම කොල්ලකෑහ. ඉන් පසුව 1 පරාක‍්‍රමභාහු රජු ස්ථුපය හා ථුපඝරය ප‍්‍රතිසංස්කරණය කරවීය.

ථූපාරාමය අවට ඇති ගොඩනැඟිලි ගැන මහා වංශයේ සඳහන් වේ.

• භාතිකාභය රජු උපෝසථාගාරය කර වීය.

• මැද මිදුළක්. මුඛ මණ්ඩපයක් හා මැණීක් වලින් සැරසූ මණ්ඩපයක් ආමණ්ඩගාමිණී අභය රජු විසින් කරවීය.

• උපෝසථාගාරය ප‍්‍රතිසංස්කරණය කළ රජවරු වන්නේ භාතිකතිස්ස,ඝෝඨාභය, 2 අග්ගබෝධි හා 2 වන මහින්ද ය.

• මානවම්ම රජු පාංශුකලිකයන් සඳහා ප‍්‍රාසාදයක් කර වීය.

• ථූපාරමයේ ප‍්‍රාසාදයක් කර වූයේ 2 වන උයද රජුය.

• 1 වන කස්සප රජුගේ සෙම්පතියා ථූපාරාම ස්ථූපයට බටහිර පැත්තෙන් ආවාසයක් කර වීය.

• 1 වන කස්සප රජුගේ ශිලා ලිපියක ථූපාරාමයේ ආරෝග්‍ය ශාලාවක් ගැන සඳහන් වේ

• 1 වන දප්පුල රජුගේ සේනාපති රක්ඛක ඉලංග දප්පුල නිවාසය කරවීය.

• 1 වන මහින්ද රජුගේ බිසව ථූපාරාමයට නැගෙනහිරින් නාන පොකුණක් සමඟ අලංකාර පිරිවෙනක් කර වූවාය.

• ලීලාවතී රැජින ස්ථූපයට නැගෙනහිරින් දාන ශාලාවක් කර වූවාය.

• ඝෝඨාභය රජු දවස සංඛපාල පිරිවෙන විය.

• 1 වන කසස්ප රජු දවස පාද ලාංජනය අසල භික්ක්‍ෂූණීන් සඳහා ගොඩනැඟිල්ලක් කරවීය.

• සොලීන් විසින් ගිනි බත් කරන ලද ස්ථූප සතරට සම්බනධ විහාර හතර 1 වෙනි මහින්ද රජු විසින් ප‍්‍රතිසංස්කරණය කරන ලදී.