පොළොන්නරු රාජධානියේ ඓතිහාසික ස්ථාන 11

නෙළුම් පොකුණ

පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් මෙවන් පොකුණු 8 ක් කරවා ඇති බව චූලවංශයෙහි සඳහන්ව ඇත. මෙම නෙළුම් පොකුණ ඇත්තේ තිවංක පිළිමගෙය දෙසට යන මාවතේ වම් පසට වන්නටය.

කළු ගලින් නිමවා ඇති පොකුණේ එක් පේළියක පෙති 8 කි. උඩ සිට පහළට අනුක්‍රමයෙන් කුඩා වන ලෙසින් තනා ඇති එවන් වූ පෙති සහිත පේළි 5 කි. සැබැවින්ම මෙය එදා හෙළ කලා කරුවා තුළ තිබූ විශිෂ්ට වූ ශිල්පීය ඥානය විදහා දක්වන එක් නිර්මාණයක් බව පැහැදිලිවම පෙනේ. නෙළුම් පොකුණෙහි මතුපිට විශ්කම්භය අඩි 24 ක් පමණ වේ.  

නිශ්ශංකමල්ල රාජ සභා මණ්ඩපය

දීප උයනේ දක්නට ලැඛෙන අගනාම ගොඩනැඟිල්ල නිශ්ශංකමල්ල රජුගේ රාජ සභා මණ්ඩපය යයි කීම අතිශයෝක්තියක් නොවේ. එය ඉදි කොට ඇත්තේ එක මත එක පිහිටා ඇති ආයත චතුරස්‍රාකාර වේදිකා යුගලක් මතය.

රාජ සභාවට පිවිසෙන ප්‍රධාන දොරටුව උතුරු දෙසට මුහුණලා ඇති අතර කුඩා දොරටුවක් බටහිර දෙසින් දැක ගත හැකිය. ප්‍රධාන දොරටුව දෙපස සිංහ රූප දෙකක් තිබූ අතර අද ශේෂව ඇත්තේ එකක් පමණී.

මණ්ඩපයේ වහලය රඳවා තිබුණේසෙල් ටැම් මතය එක් පේලියකට 12 බැඟින් පේලි 4 ක් ඇති අතර ඒ අනුව සමස්ථ ගල් කණු සංඛ්‍යාව 48 කි. ඉහලට නැඟී ඇති පාදම ඇත් රූප වලින් අලංකාර වූ ගල් පුවරු වලින් සමන්විතය.

නිශ්ශංකමල්ල රජතුමා රාජ සභාවේ ඉන්නා විට අසුන් ගත් ශෛලමය සිංහාසනය ශාලාවේ දකුණු අන්තයේ මධ්‍යට වන්නට පිහිටුවා තිබේ. රාජ සභාව රැස් වූ කල්හ ඒ ඒ නිලධාරීන් අසුන් ගත යුතු තැන්ද ඒ ඒ නිලධාරීන්ගේ වගකීම් පිළිබඳව ද  සෙල් ටැම් මත කොටා තිබීම මෙම රාජ සභා මණ්ඩපයේ ඇති සුවිශේෂී භාවයයි. ඉතිහාසය පිළිබඳ ගවේශණයෙහි යෙදෙන්නවුන්ට පොළොන්නරු සමයේ රාජ සභාවක් කෙසේ පැවැත්වූයේ දැයි වටහා ගැනීමට ඒවා මහෝපකාරී වන බව පැහැදිලිය.

නිශ්ශංකමල්ල සිංහාසනයෙහි ඉන්නා විට ඔහු අසළින් දකුණු පස සිටියේ ඔහුගේ පුත් වීරබාහු යුවරජ බව සඳහන්ව ඇත. ඔහුගේ සොහොයුරු වික්‍රමබාහු ඈපා වරයෙකු ලෙස ඉන්නට ඇත.     

බද්ධසීමා ප්‍රාසාදය

 ආළාහන පිරිවෙන් භූමියේ ඉහළම කොටසේ තනා ඇති මෙය අඩි 113 ක් දිඟින් ද අඩි 106 ක් පළලින් ද යුතු පදනමකින් යුක්තය. මෙම පදනම අඩි 4 ක් උසය. බද්ධසීමා ප්‍රාසාදය ආළාහන පිරිවෙනේ උපෝසථාඝරය හෙවත් පොහොය ගෙයයි. 

 චූල වංශයේ එය දොළොස් මහල් ගොඩනැඟිල්ලක් ලෙසින් විස්තර කෙරේ. එසේ වුව ද අද වන විට අත්තිවාරම් ද බිත්ති ද ඇතුළු නටබුන් හැරෙන්නට එම ඉහළ මහල් දැක ගැනීමට නැත. අඩි 60 ක් හා අඩි 57.6 ක ප්‍රමාණයෙන් විවෘත ශාලාවක් ඇති අතර එය කරා යොමු වූ ප්‍රවිෂ්ට ද්වාරයන් 4 කි. ශාලාව මධ්‍යයෙන් පේළි 2 කින් යුත් උස් භූමියක් දැක ගත හැකිය. ප්‍රමාණය අතින් එකක් අනිකට වඩා මදක් විශාලව මෙම භූමිය වෙන් වී තිබේ. ප්‍රධාන ශාලාව වටා විවිධ ප්‍රමාණයන් ගන්නා කාමර 11 කි. ගඩොලින් බඳින ලද බිත්ති වල හුණු කපරාරුව පිටතින් ආලේපිත ලාක්ෂා පාටැති සායම් අද ද තැන් තැන් වල ශේෂව තිඛෙනු දැක ගත හැකිය. (බුදුන් වහන්සේගේ චීවරය ලාක්ෂා රස (ලාකඩ දිය) පැහැති බව ධර්ම ග්‍රන්ථයේ හි සඳහන් වේ.)

 පරාක්‍රමබාහු රාජ්‍ය සමයේදී භික‍ෂූන් වහන්සේලා පසළොස්වක හා අමාවක පොහොය දිනයන්හි උපෝසථාඝාරයට රැස් වී ප්‍රධාන භික‍ෂූන් වහන්සේලා සමඟ තමන් වහන්සේලාගේ පාරිශුද්ධ භාවය ගැන කිව යුතුව තිබුණි. බද්ධසීමා ප්‍රාසාදය ඒ අනුව භික‍ෂූන් වහන්සේලා අතර ඉතා සුවිශේෂී තැනක් ගත් බව සිතා ගත හැකිය.  

 මෙම ගොඩනැඟිල්ලෙහි සීමාවන් කුඩා ශිලාමය ස්ථම්භයන්ගෙන් (ගල් කණු) සලකුණු කර තිබීම විශේෂයෙන් සැලකිය යුත්තකි. පොහොය ගෙය එසේ සීමා කර තිබීම අද දක්වා පැවත එන සිරිතකි.

මෙහි මිදුලෙන් පිටත භික‍ෂූන් වහන්සේලා වෙනුවෙන් කුටි පෙළක් තනා තිබේ. එසේම නැගෙනහිර දෙසින් බද්ධසීමා ප්‍රාසාදයට ඇතුළු වන විට දකුණු පසින් විශාල ආවාට දෙකක් දැක ගත හැකිය. ගඩොලින් බැඳ ඇති ඒවා වැසිකිළි වළවල් වශයෙන් හඳුනාගෙන ඇත. ගොඩනැඟිල්ලේ සිට ඒවාට සම්බන්ධ වූ ගල් පීලි ද ඇත. ගොඩනැඟිලි තැනීමේදී ඒවාට යාබදව වැසිකිළි හා නාන කාමර ඉදි කර තිබූ බවට මෙය ද සාක‍ෂියකි.

 බද්ධසීමා ප්‍රාසාදයෙහි නැගෙනහිර හා බටහිර බෑවුම් වල අලංකාර පොකුණු තනා ඇත. ඒවාට ජලය සපයා ගැනීම සඳහා ඉහළ සිට ගල් පීළි සවිකොට තිබීම ද විශේෂත්වයකි.