පොළොන්නරු රාජධානියේ ඓතිහාසික ස්ථාන 8

රන්කොත් වෙහෙර

 රන් කොතක් සහිත දාගැබක් ඇති හෙයින් රන්කොත් වෙහෙර යැයි හඳුන්වනු ලැබූවද මෙහි මුල් නාමය වූයේ රත්නාවලී දාගැබ හෙවත් රුවන්මැලි දාගැබයි. එම නම මෙම වෙහෙරට තබන ලද්දේ මෙය ඉදි කළ නිශ්ශංකමල්ල රජු විසිනි.

දාගැබ ඉදි කරන අවස්ථාවෙහි එහි වැඩ කටයුතු සිදු කරන ආකාරය නැරඹීම සඳහා ගල් ආසනයක් මෙහි ඉදි කොට තිබූ අතර එහි හොවා ඇති සෙල්ලිපියක “රුවන්මැලි දාගැබ”යන්න සඳහන් වී ඇත.

දාගැබෙහි උස අඩි 200 කි. විශ්කම්භය අඩි 186 කි. හතරැස් කොටුවේ සෑම මුහුණතකම නෙළා ඇත්තේ පෙති අටකින් යුත් පියුම් මෝස්තරයකි. වෙනත් දාගැබ් වල එම ස්ථානයේ දැක ගත හැක්කේ ඉර හා හඳය. දාගැබ පෙර තිබූ ලෙසින්ම ආරක්ෂා වී තිබීම හේතුවෙන් එහි මූලික ස්වරූපය වටහා ගැනීමට හැකිය. සිව් දිශාවේ වාහල්කඩ සතරක් ඇති අතර ඒවා නිම කොට ඇත්තේ ගඩොලිනි. වාහල්කඩක් සාමාන්‍යයෙන් අඩි 22 ක් පමණ උස් වන්නට ඇතැයි අනුමාන කළ හැකිය.

දාගැබ වටා දක්නට ඇති අංගනයෙහි වාහල්කඩවල් අතර ස්ථානයන්හි ප්‍රතිමාඝර තනවා ඇත. ඉන් එකක් තුළ ගඩොලින් තැනූ බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් ඇති අතර අද වන විට ප්‍රතිමාඝරය ද ප්‍රතිමාද නටබුන් බවට පත්ව තිබේ.

රන්කොත් වෙහෙරට සම්බන්ධ වූ භික‍ෂූ අශ්‍රමයක් තිබූ බවට පුරාවිද්‍යත්මක සාධක ඇත. එම අශ්‍රමයේ පාදම ද ගල් කණු රාශියක්ද හඳුනාගෙන ඇති අයුරු දැක ගත හැකිය.

මෙහි ඇත් තවත් විශේෂත්වයක් වනුයේ රන්කොත් වෙහෙරට සම්බන්ධ ගොඩනැඟිලිවලට ජලය සැපයූ භූගත නළ මාර්ගයක් කැණීම් මඟින් සොයා ගැනීමයි. එමෙන්ම මැණික් වෙහෙරේ සිට රන්කොත වෙහෙර දක්වා වූ මාවතක නටබුන්ද සොයා ගැනීමට පුරා විද්‍යා නිලධාරීන් සමත්ව තිබේ.        

නටබුන් වූ රොහල

රන්කොත් වෙහෙර පසු කොට යන විට පැරණි රොහලක නෂ්ටාවශේෂයන් දැක ගත හැකිය. එහි තුළ ඇති ශෛලමය බෙහෙත් ඔරුව ඒ සඳහා කදිම සාක‍ෂියකි. කැණීම් මඟින් පාදාගෙන ඇති වෙදහල පැරකුම්බා රාජ්‍යට අයත් එකක් යැයි විශ්වාස කරන අතර විවිධ ආයුධ වර්ග හමුවීමෙන් පෙනී යන්නේ ශල්‍ය කර්ම ආදිය ද කර ඇති බවයි.

චූලවංශයට අනුව පොළොන්නරුවේ වෙදහල් කර වූ පරාක්‍රමබාහු රජතුමා ඒ සඳහා අවශ්‍ය සියළු දේ සපයා දී රෝගීන්ගේ පහසුව තකා සේවක සේවිකාවන්ද පත් කොට ඇත. රජතුමා ආයුර්වේදයෙහි විශේෂඥයෙකු වූ බවද ඇතැම් අවස්ථාවල රජතුමාම වෙදකම් කළ බවද එහි තව දුරටත් සඳහන්ව ඇත.

දිවා රෑ දෙකෙහිම සේවාවන්හි යෙදුනු වෛද්‍යවරුන්ට වැටුප් ගෙවා ඇත. රෝහලට යාබඳව තැනූ වැසිකිළි හා නාන කාමර උසස් ගෘහ නිර්මාණ ශීල්පීය ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි.

තවද කැණීම් වලදී සොයා ගන්නා ලද කතුරු, අඬු ආදී උපකරණ ද බෙහෙත් බහාලීම සඳහා භාවිතා කළ බඳුන් ද පොළොන්නරුව කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනයට තබා ඇත.    

ආළාහන පිරිවෙන

ප්‍රාකාරයකින් වටවූ ආළාහන පිරිවෙන් භූමිය අඩි 1880 ක් දිඟින් ද අඩි 970 ක් පළලින් ද යුක්තය. පුරාවිද්‍යාඥයන්ගේ මතයට අනුව මෙම ස්ථානයට හෙක්ටයාර් 8 කට වැඩි භූමි ප්‍රදේශයක් අයත්ය.

“ආළාහන”යන්නෙන් ආදාහන යන අදහස ගෙන දේ. පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් අළාහන පිරිවෙන ආදාහන මළුවක් මත ඉදි කර ඇතිය යන කියමන ඒ අනුව පිළිගත හැකිය. පසුගිය කාලය තුළ කරන ලද පුරා විද්‍ය කැණීම් හේතුවෙන් විවිධ ගොඩනැඟිලිවල පාදම් ද තවත් පුරා වස්තූන්ද සොයා ගැනීමට හැකි වී තිබේ.

ඒවා ආළාහන පිරිවෙන් බිමෙහි ඉතිහාසය අවබෝධ කර ගැනීමට බොහෝ සෙයින් උපකාරී වන බව කිව යුතුය.

ආළාහන පිරිවෙන් භූමිය තුළ ඇති ගොඩනැඟිලි අතර ලංකාතිලක ප්‍රතිමාඝරය, කිරි වෙහෙර, සුභද්‍රා චෛත්‍යය, උපෝසථාඝරයක් සහිත බද්ධ සීමා ප්‍රාසාදය, මහා තෙරුන්ගේ ප්‍රාසාදය ප්‍රධාන තැනක් ගනී.