මහනුවර යුගයේ චිත්‍ර lකලාව
දහඅටවන සියවසට අයත් සියලුම වෙහෙර විහාරස්ථාන වල චිත්‍ර මුර්ති මහනුවර යුගයට අයත් වෙි. මේ කාලය තුල ලංකාවෙි විවිධ පලාත් වල ඇති වූ වෙහෙර විහාරස්තාන වලින් මෙ යුගය වන විට ඉතිරිව ඇත්තේ අතලොස්සක් පමණි. මහනුවර යුගයේ චිත්‍ර දේශීය පාරම්පරික චිත්‍ර ලෙස සලකනු ලැබේ. වෙහෙර විහාරස්තාන වල චිත්‍ර කර්මාන්ත කටයුතු දෙස බලන විට දක්නට ලැබෙන විශේෂ චිත්‍ර ලක්ෂණ මෙසේය.
- දේශීය අමු ද්‍රව්‍ය ආශ්‍රයෙන් තනා ගත් සායම් වලින් සිතුවම් ඇද ඇත.
- චිත්‍ර ද්විමාන ලක්ෂණ වලින් යුක්ත වේ. එනම් පද්‍රස ක්‍රමයට වර්න භාවිතා කර ඇත.
- චිත්‍රාවලියක් ලෙස දිගැටි තීරැ වල විහාර බිත්ති මත ඇද ඇතග
- වැඩි වශයෙන් චිත්‍රවලට වස්තු විෂය වී ඇත්තේ ඡාතක කතා පොතේ එන කතා වස්තූන්ය
- වර්න සංකලනය දෙස බලන විට පෙනි යන්නේ සීමිත වර්න ප්‍රමානයක් භාවිතා කර ඇති බවයි. එනම් කහ/දුබුරු/කොල/නිල්/සුදු/කලු යන වර්න පමනක් දක්නට ලැබීමයි.
- රූප එකම තලයක පිහිටා ඇති ආකාරයට ඇද ඇත (එනම් එක්කෙනෙක් පිටුපස තවත් කෙනෙක් සිටින සේ)
- දැනට මහනුවර යුගයේ හොද චිත්‍ර දක්නට ලැබෙන ස්ථාන අතර දෙගල්දොරුව/දබුල්ල/දලදා මාලිගාව/ලංකා තිලක විහාරය ආදි ස්ථාන ප්‍රදාන තැනක් ගනි.
මහනුවර යුගයේ ප්‍රතිමා ලක්ෂණ
දහඅට වන සියවසට අයත් වෙහෙර විහරස්ථානවල ඉදි කල බුද්ධ ප්‍රතිමාවල ඇති විශේෂ ලක්ෂණ මෙසේය
1.වැඩි වශයනේ පිලිම ගඩ‍ොල් හ‍ෝ මැටි භාවිතා කර තතා ඇත.
2.පිලිම වර්ණ වලින් පින්තාරු කර ඇත.
3.බුදු පිලිම වල දෙන‍ෙත් විවෘත සිටින ආකිරයට තනා ඇත.
4.සිවුරේ රැලි ම‍ෝස්තරානුකූලව රැලි සහිත ආකාරයට යොදා ඇත.
5.හිසට සිරස් පතක් යොදා අලංකාර කර ඇති බව බොහ‍ෝ විට දක්නට ලැබේ.
6.හිසට පිටුපසින් අලංකාර රශ්මි මාලාවක් ඇද ඇත.
7.වැඩි වශයෙන්ම ඉන්දීය දේව රූප ලක්ෂණ වලින් යුක්ත වන බව පිලිම දෙස බලන විචාරකයෙකුට නිතරම සිහියට නැගේ.
ශ්‍රී දලදා මාලිගය
මහනුවර යුගයේ චිත්‍ර මූර්ති මෝස්තර ආදිය දක්නට ලැබෙන අද්විතීය ස්ථානයකි.මහනුවර රජ කල ද‍ෙවන විමලධර්මසූරිය රජුග‍ේ කාලයෙහි නිම කරන ලද බව කියැවේ.පසු කලක නොයෙකුත් ප්‍රතිසංස්කරන කටයුතු වලට ලක් වූ ස්ථානයකි. දලදා මැදුර වැඩියෙන්ම නිම කර ඇත්තේ දැවයෙන් හා මැටියෙනි. එහි බිත්තිවල සාම්ප්‍රදායික චිත්‍ර ඇත. ජාතක කථා චිත්‍රාවලි ක්‍රමයෙන් ඇද ඇත. සීලිම නෙලුම් මල් ලියවැල් සැරසිලි වලින් අලංකාර කර තිබේ. දලදා මාලිගාවේ දැව කැටයම්කරු දේවේන්ද්‍ර මුලාචාරින්ය.මහනුවර යුගයට අයත් ගජසිංහ රූප දක්නට ලැබේ.ප්‍රධාන ද්‍රෙරටුවේ සඳකඩ පහන ඇත්ගොව්වා සහිත මුරගල් දක්නට ලැබෙන අතර මුරගල් මහත් පරිවර්තනයකට පත් වු ස්ථානයක් ලෙස දලදා මාලිගාව හැදින්වේ.
දෙගල්ද්‍රෙරුව විහාරස්ථානය
කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ සමයේ කල විහාරයකි. මෙම විහාරස්ථානයේ දේශීය පාරම්පරික චිත්‍ර රාශියක් දක්නට ලැබේ.ඇතුල්වන ද්‍රෙරටුවේ ලීයෙන් නිම කරන ලද තොරණකි.මෙම යුගයේ ලී වලින් තැනූ මකර තොරණක් දක්නට ලැබේ.සිවිලිම ලෑලි වලින් නිම කර රෙද්දක අදින ලද මෝස්තර සහිත වියත් සිතුවමක් එයට අලවා ඇත. විහාර බිත්ති වල චිත්‍රාවලි ගණනාවක දක්නට ලැබේ.වෙස්සන්තර ජාතකය,සුතසෝම ජාතකය,ඉතා අලංකාරව පැහැදිලි ලෙස කැපී පෙන‍ෙන මෙම සිතුවම් අතර සත් සතිය,මරඟන රැගුම සහ දසබිම්බරමාර චිත්‍රයද ඇති අතර තුවක්කු අතින් ගත් මාරයින් දෙදෙනෙක් එම චිත්‍රයේ දක්නට ලැබේ.මෙහි චිත්‍ර ශිල්පීන් ලෙස නීලගම පටබැන්ද්‍ර කොස්වත්තේ හිත්තර නයිදේ,දෙවරගම්පොල සිල්වත්තැන ආදීහූ වෙති. මෙහි ප්‍රධාන චිත්‍ර ශිල්පියා ලෙස දෙවරගම්පොල සිල්වත්තැන කටයුතු කර ඇත.
