මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම්
සම්භාව්‍ය චිත්‍ර කලා සම්ප්‍රදායක් වාසනා කරගත් බිතු සිතුවම් කලාවක් පුරාණ ලංකාවේ පැවති බව අනුරාධපුර, පොළොන්නරු යුගවලට අයත් සීගිරිය, මිහින්තලය, හිදගල, දිඹුලාගල සහ මහියංගන ආදී ස්ථාන වලින් හමුවු චිත්‍ර තුලින් අපට සිතා ගත හැකිය. පොලොන්නරුව රාජධානිය බිද වැටීමත් සමග ක්‍රි.ව. 1231 අපගේ ඒ ජාතික උරුමය පරිහානිය කරා ළගා වන්නට විය. කාලිංග මාග වැනි පාලකයින් ගෙන් සිංහල ජාතියටත් සිංහල සංස්කෘතිය ටත් එල්ල වූ මරු පහර නිසා එතෙක් පැවත ආ අපේ චිත්‍ර කලාවදටද උදාවූයේ දුර්භාග්‍ය සම්පන්න කාල පරිච්ඡේදයකි. රටේ ඇතිවූ දේශපාලනමය පසුබිම නිසා රට වැසියාට සිදුවූයේ ඔවුන් සතු සංස්කෘතිය හෝ චිත්‍ර කලාව පසෙක තබා ආරක්ෂක ස්ථාන කරා පලා යාමටය. දඹදෙණි, කුරුණෑගල, ගම්පොළ ,කෝට්ටේ ආදී යුග පෙරලියෙන් පසු මහනුවර යුගයේ මේ රටේ ජීවත් වන සිංහලයාට තවත් සුවබර නවෝදයක් උදාකර ලීමෙනි. විශේශයෙන් මහනුවර යුගයේ අපේ සංස්කෘතිය ලැබූ නවෝදය තුලින් චිත්‍ර කලාවටද ලැබුණු ආලෝකය අති මහත්ය.
මහනුවර යුගයේ නව ජීවයක් ලබා නිර්මාණය වූ බිතු සිතුවම් සියල්ලම වාගේ අයත් වන්නෙ 17 වෙනි 18 වෙනි සියවස් වලටය. මේ බිතු සිතුවම් කලාව එම යුගයටම ආවේණික වූ ශෛලීන් මත නිර්මාණය වූ බව විචාරකයන් ගේ මතයයි. එහෙත් මහනුවර යුගයේ බිහි වූ මෙම ජනකලා සම්ප්‍රදාය පොලොන්නරුවේ තිවංක පිළිම ගෙයි බිතු සිතුවම් අතරද දක්නට ඇති බව මෙහිදි විශේශයෙන් සදහන් කල යුක්තකි. මහනුවර බිතු සිතුවම් කලාවේ මුලික ලක්ෂණ රාශියක්ම තිවංක පිළිම ගෙයි අන්තරාලයේ බිතු සිතුවම් තුලින් මනාව විද්‍යාමාන වේ. මෙසේ තිවංක පිළිම ගෙයි පැලවූ ජනකලා චිත්‍ර සම්ප්‍රදායේ මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම් කලාව තුලින් වඩාත් පුළුල් ලෙස නව ජීවයකින් වර්ධනය වූ බව පෙනේ..ජන කලාව විහාරයට පිවිසීම තිවංක පිළිම ගෙයින් පටන්ගෙන මහනුවර යුගයේ දී ව්‍යාප්ත වූ බව අවිවාදයෙන් පිලගත හැකි වන්නෙ මේ නිසාය.
මුල් යුගයට අයත් සීගිරි, අජන්තා වැනි බිතු සිතුවම් කලාව කිසි විටෙකත් මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම් කෙරේ බලපා නැති බව පෙනේ. එහෙත් භාරුත් හෝ සාංචි කැටයම් වල ආභාශය දේශීයත්වයට නැඹුරුව මහනුවර බිතු සිතුවම් කෙරේ බලපා ඇතැයි සිතිය හැකිය. කාලයක් තිස්සේ ජනතාව සමග හැදුන වැඩුන දේශීය සම්ප්‍රදාය පසුබිම් කරගෙන මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම් කලාව බිහිවිය. එහෙත් සමහරෙකුගේ මතය වන්නෙ බිතු සිතුවම් කෙරේ ද්‍රවිඩ ආභාශය ලැබී ඇති බවයි.
මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම් ශිල්පීන් ගේ අරමුණ වූයේ එම ස්ථානයට පිවිසෙන බොදු ජනතාව සිතුවම් තුල ආගම කෙරේ ශ්‍රද්ධා භක්තියක් ඇති කොට ඒ තුලින් ඔවුන්ගෙ ආධ්‍යාත්මික ගුණ වගාවන් දියුණු කර ලීමය. එම අරමුණ ඉටු කර ගැනීම සදහා ඔවුන්ගෙ තේමාව ජාතක කථා, බුදු සිරිත, හා බුදු සමය පසුබිම් කරගත් ඓතිහාසික සිද්ධි මත පදනම් කර ගත්හ. ජනකලාව විහාරයට පිවි සීමේදී ආරම්භක අවස්ථාව වශයෙන් සලකන තිවංක පිළිම ගෙයි අන්තරාලයේ චිත්‍ර සදහා වස්තු බීජ වී ඇත්තේ ජාතක කතාය. වෙස්සන්තර, සස, තේමීය, උම්මග්ග, ගුත්තිල ආදී ජාතක කථා මේ සදහා ඔවුන් තෝරා ගෙන ඇත.මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම් අතර වෙස්සන්තර ජාතකයට මුල් තැනක් ලැබී ඇත.වියන් චිත්‍ර බොහෝවිට අලංකාරය වූයේ මාර යුද්ධයෙනි. සමහර තැනක මේ සදහා නෙළුම් මල් මෝස්තරද යොදා ගෙන ඇත. දඹුල්ල, හිදගල, දනගිරිගල, දෙගල්දොරුව ආදී විහාර මෙයට නිදසුනකි. මෙම සිතුවම් ඇදීමේදී වර්ණ හා රේඛා හැසිරවීම අතින් ශිල්පීන් නිපුණතාවය ක් පලකොටඇති බව පෙනේ.
මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම් වල පසුබිම රක්ත වර්ණයෙන් යුක්තය. කලාතුරකින් තැනක පමණක් කළු වර්ණය යොදා ගත් බව පෙනේ. චිත්‍ර යේ අවකාශ පිරවීම සදහා විවිධ මල් ජ්‍යාමිතික හැඩතල වලින් යුක්ත විය. නෙළුම්, සපු, වැටකේ, ක්තිර, සීන ආදී පැරණි සැරසිලි මෝස්තර වලට අයත් මල් වර්ග මේ සදහා ශිල්පියා තෝරා ගත් බව්ද පෙනේ.
මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම් ඇන්ද සුප්‍රසිද්ධ චිත්‍ර ශිල්පීන් කීප දෙනෙක් මෙසේය. හිත්තර නයිදේ, නීලගම පාත බණ්ඩා, දේවේන්ද්‍ර මූලචාරී, දෙවරගම්පළ සිල්වත් තැන ආදීහුය.
