රට යකුම හෙවත් රිද්දි යාගය
රට යකුම හෙවත් රිද්දි යාගය
දේශීය කලාව හා ජාතික අනන්‍යතාව ප්‍රකට කෙරෙන බොහෝ කලාංග අප සතුව ඇත. ශ්‍රී ලංකාවේ උඩරට පහතරට, සබරගමු යන නර්තන සම්ප්‍රදායන්හි ශාන්තිකර්ම වටා අපේ වටිනා සංස්‌කෘතිකාංග රැසකි. මෙම ශාන්තිකර්ම දැනට සමාජයෙන් ටිකෙන් ටිකගිලිහී යතත් තවමත් ගම්බද පළාත්වල භාවිත වන ශාන්තිකර්ම සිංහල ජන සමාජයේ පවතී.
සිංහල ජන සමාජයේ පවත්නා ශාන්තිකර්ම පුද්ගලයන්ගේ මානසික හා කායික සුබ සිද්ධිය අරමුණු කොට මිනිසාට බලපවත්නා වූ අපල උපද්‍රව ලෙඩ රෝගවලින් මිදීමට ප්‍රේතයන්, යක්‍ෂයන් හෝ වෙනත් බලවේග උදෙසා පවත්වනු ලබන පුද පූජා හා නර්තනයන් ශාන්තිකර්ම ලෙස සැලකේ.
ලාංකික ජනයාට ආවේනික ශාන්තිකර්මවලින් කාන්තාවන් උදෙසාම පවත්වනු ලබන එකම ශාන්තිකර්මය රටයකුම හෙවත් රිද්දියාගයයි. පහතරට ප්‍රදේශයේ පැවැත්වෙන ශාන්ති කර්ම අතර රිද්දියාගය මාතර බෙන්තර ප්‍රදේශ මුල්කරගෙන උපන්නකි.
රටයකුම නොහොත් රිද්දියාගය ආරම්භ වී ඇත්තේ දරු දොළ උපතක්‌ මුල්කරගෙනය. මෙම ශාන්තිකර්මය පවත්වනු ලබන්නේගැබිනි මවුවරුන් දරුවන් නොමැති කාන්තාවන්ට දරු ඵල ලබා ගැනීම පිණිස හා දරුවාගේ ආරක්‍ෂාවත් ආරක්‍ෂාකාරී දරු ප්‍රසූතියක්‌ සඳහාත්ය.
ගැබිනි මවුවරුන්ට විනකරන දරුඵල අපේක්‍ෂාවෙන් සිටින කාන්තාවගේ දරුඵල නැති කරන විශේෂයෙන් ස්‌ත්‍රී පාර්ශ්වය කරදරයටපත්කරන්නා වූ යකුන් උදෙසා මෙම ශාන්තිකර්මය පවත්වයි.
රටයකුන් විෂයෙහි පවත්වන හෙයින් රටයකුම නමින්ද රිද්දි බිසෝවරු මෙයට මූලිකවන හෙයින් රිද්දි යාගය නමින්ද හැඳින්වේ.
රිද්දියාගායේ එන උපත් කතාවගේ අනුව මහමේරුව පළාගෙන හටගත් ගිනි පුපුරු හතකින් මුදුන්මාල, ධර්මපාල, ගිරි මේඛල, ඕන්කාර, රිද්දි, කොණ්‌ඩමාල, රණකපාල යන බිසෝවරු හත් දෙනෙක්‌ උපන් බව සඳහන් වේ. මොවුහු හත්දෙනා දරු උපත් අපේක්‍ෂාවෙන් සිටියත් දරුඵල නොමැති වීමෙන් වේදනාවෙන් කල් ගෙවන්නට වූහ. දීපංකර බුදුන්ට නොයිඳුල් සලුවක්‌ වියා පූජාකිරීමෙන් දරු සම්පත් ලැබෙන බව සිහිනෙන් දැක එය ඉටුකර ගැනීමට කටයුතු කළහ.
මොවුන් විසින් හේනක්‌ කොටා කපු සිටුවා එම කපුවලින් නූල්ගෙන ඉන් සළුවක්‌ වියා දීපංකර බුදුන්ට පූජා කළ බව සඳහන් වේ. ඒඅනුහසින් දරුඵල හටගත් බව කියෑවේ. මෙය අනුකරණය කරමින් අදටත් රටයකුමින් ශාන්තිකර්මය සිංහල ජනතාව විසින් පවත්වනු ලැබේ.
කපු ගෙනැවිත් සළුවක්‌ වියන ආකාරය ශාන්තිකර්මය කපුයක්‌කාරියේ එන කවි වලින් පිළිබිඹුවේ.
රන් මාලය නම් නුවරින් පිටත් වෙති
පැලලුප්නම් නුවර රන් කපු ගහක්‌ වෙති
එයින් කපු ගෙනෙනු කැමතිව පිටත් වෙති
ඒ ගිය බිසව් සත්දෙන කපු අරන් එති
මෙසේ කපු ගෙනවිත් නොයිඳුල් සළුවක්‌ වියා පූජා කිරීමෙන් පසු බිසවකට පුත් කුමරකු ලැබුණු බව කිය වේ.
එහි එන තවත් කතාවකට අනුව දරු ගැබ පහළ වීමෙන් පසු ආභරණ ඇල්ලට දිය නෑමට යැමේදී රොඩී තරුණයකු බිසෝවරුන්දස්‌පර්ශවීම නිසා බිසෝවරු ඇල්ලෙන් පැන මියගොස්‌ යක්‍ෂයෝ වී උපත ලද බවත් දරුවකුගේ ආශාවෙන් මියගිය බැවින්කාන්තාවන්ට වඳ බව ඇතිකරන බව සඳහන් වේ.
රටයකුම පැවැත්වීමට පෙර ආතුර කාන්තාව උදෙසා කළහ පේ කිරීම, ඇපනූල් බැඳීම යන චාරිත්‍ර ඉටුකෙරේ. සැන්දැ සමයේ පටන්ගෙන පසුදා පහන් වන තුරු තුන් සමයමකින් පුද පූජා පැවැත්වේ.
රිද්දි යාගයේ එන සමයම් තුනකි.
මහා සමයම (රිද්දි සමයම), කලුකුමාර සමයම (කලුකුමාර සමයම) හත්පදපාලිය, පොල්වළ ගැසීම යක්‍ෂාරූඪයෙන් කෙරේ.
දෙකොන විලක්‌කු සමයම
මෙම යාගයේ සම්ප්‍රදායන් දෙකක්‌ දක්‌නට ලැබෙන අතර එය මාතර සම්ප්‍රදාය හා බෙන්තර සම්ප්‍රදාය යනුවෙන් හඳුන්වයි.
රටයකුම ආරම්භයේදී ඇදුරා විසින් ආතුර කාන්තාව පැදුරේ වාඩිකරවීමෙන් පසු කඩතිර අල්ලා පිදේනි දීම කරනු ලබයි. මෙහිදී රිරීයකා, කලුකුමාර බිල්ල, මහසෝන් ආදී යක්‍ෂයන්ට පිදේනි දීම කරනු ලබයි.
පසුව තොරණ, සමයම් කලස පෑ නටා මල් මාලේ බලිය රිද්දි මඩු සැරසිල්ල ගායනා කොට පද නමයි. අනතුරුව මල් මඩුව දිෂ්ටිකිරීම නාථ, විෂ්ණු, සමන්, කතරගම දෙවියන්ට මල් පහන් තැබීම සැන්දැ සමයේ පුද ලබන රීරි, සූනියම් සහ සන්නි යකුන්ට දොළපිදේනි දීම, පැදුරේ දැපිල්ල හා මරුවාගේ පැමිණීම, වීදි කැප කිරීම මහා සමයම ආරම්භ කිරීම, විලක්‌කු ගැසීම ගිනි සිසිල, දෙලනපාලිය, කපුයක්‌කාරිය, දරු නැළවීම, දෙවොලේ කුරුම්බර පිදේනිය කැප කිරීම, කුමාර සමයම නැටීම, කලස බිඳීම, බලිය පාවාදීමපින්බෙර ගැසීම හා සෙත් කොට ආරක්‍ෂා කිරීම කරනු ලබයි.
රිද්දියාගයේ එන ප්‍රධාන පූජා අනුපිළිවෙළ අනුව
කලහක්‌ වෙන් කිරීම
බිරිඳ ගැබ්ගත් බව දැන ගන්නා පුරුෂයා හටගත් ගැබ ආරක්‍ෂාකර ගැනීමට රටයකුන් වෙනුවෙන් අලුත් මුට්‌ටියක්‌ ගෙන පඬුරු මල් බුලත් දමා වහළේ එල්ලයි.
පිදේනි දිෂ්ටි කිරීම
පහනක්‌ අතින් ගත් ආතුරයා වීදි මාලාව අසල වාඩිකළ පසු දල්වන ලද විලක්‌කු අතට ගන්නා යකදුරා විෂ්ණු දෙවියන්ගෙන් අවසරගෙන දුම් අල්ලයි. ඉන්පසුව පිදේනි දිෂ්ටි කිරීම කරනු ලැබේ. මන්ත්‍ර ගායනා කොට වස්‌දණ්‌ඩ පිඹ දිෂ්ටි කරයි.
කලුකුමාර සමයම
ගෞරවයෙන් යුතුව වියන් යටින් පෙරහැරින් කුමාරවීදිය වෙතට ගෙන එනු ලබන පිදේනිය බෙර වයා නටා කැපකර දෙයි. පසුවපැදුරේ දැපවිල්ල කොට රිරී යක්‍ෂයාටද පිදේනි කැප කොට දෙයි.
මහා සමයම නැටීම
දෙහි කපා වින දොෂ දුරුකොට මහා සමය හෙවත් රටයකුම නටනු ලබයි. මෙහිදී යකදුරෝ කාන්තාවකගේ වෙස්‌ ගනු ලැබීමෙන් අනතුරුව තොරන් විස්‌තර ගායනත කරති. ගිනි සිසිල තබනු ලබන්නේ මෙහිදීය. අඟුරු දුම්මල පදය, බටගහේ පදය, ඊ ගහේ පදය, නටා කොතලේ කවි කියා නවමාලේ පිදෙන්න කැපකර දෙයි
නානුමුරය
ප්‍රථමයෙන් බිසෝවරු සත් කට්‌ටුව මල් යහනට වැඩමවයි. මෙම බිසෝවරුන්ගේ ස්‌වරූපය අනුරූපනයෙන් දක්‌වන ඇදුරෝ ඉන්පසු බිසෝවරු ස්‌නානය කරන ආකාරය රඟ දක්‌වයි.
කපු සත් කාරිය
බිසෝවරුන් පූජා පිණිස සකස්‌ කළ නොයිඳුල් සලුව වියන ආකාරය රඟ දක්‌වයි.
දරු නැළවිල්ල
දරුවා නහවා පිරිසිදු කිරීමේ ක්‍රියාවලිය බෝනික්‌කකු ආධාර කරගෙන රඟ දක්‌වයි. ඉන්පසුව චාමර පද නටා කුල්ලේ පිදෙන්නකැපකර දෙවොල් කුරුම්බර පිදේනි හා කුකුල් බිල්ල කැපකොට සන්නි යකා වෙනුවෙන්ද පිදෙන්නක්‌ ඔප්පු කර දෙනු ලබයි.
පාලි නැටීම හා සන්නි නැටීම
පන්දම් පාලිය, සපාලිය, කොණ්‌ඩ පාලිය, කලස්‌ පාලිය, කුකුළු පාලිය, ආදි පාලි සහ සන්නි කිහිපයක්‌ නටනු ලබයි. ඉන්පසුව කලුකුමාර බලිය පාවාදී කවි කියා පිංදී යකුන් එලවා පිං බෙර වයා රටයකුම අවසන් කරයි.
සැකසුම-ඩී.එම්. අචලා නිමල්තී
