වෙස් ඇඳුම් කට්ටලය පිලිබද කෙටි හැදින්වීමක්
වෙස් ඇඳුම් කට්ටලය පිලිබද කෙටි හැදින්වීමක්
උඩරට නර්තන ශිල්පියාට උරුම වූ උසස්ම වස්ත්‍රාභරණ සමූහය ලෙස වෙස් ඇඳුම් කට්ටලය හැදින්විය හැකිය. කොහොඹාකංකාරිය නමැති උඩරට ප්‍රධාන ශාන්තිකර්මය කිරීමේදී පමනක් මුල් කාලයේදී අදිනු ලැබූ මෙම ඇඳුම් කට්ටලය මළය රජුගේ ඇඳුමෙන් අර්ධයක් යයි මතයක් පවතී. එයින් අදහස් කරන්නට ඇත්තේ යක්දෙස්සා කොහොඹායක් කංකාරි ශාන්ති කර්මයකිරීමේදී ගනු ලබන්නේ මලය රජුගේ වේශය බවයි. මළය රජු ඌරා පසුපස ලුහුබැඳ ඇත්තේ රාජාභරණයෙන් සැරසී සිංහාසනාරූඪව සිටි මොහොතක බවත්, පඬුවස් රජු උදෙසා යාගය පවත්වා ඇත්තේ මෙම ගමනේදී බවත් ජනප්‍රවාදයේ කියැවේ. එම අවස්ථාවේ රජු ඇඳ සිටි රාජාභරණ වලට අනුව කොහොඹා කංකාරි ශාන්තිකර්මයේදී ඇඳුම් ඇඳීමට එම රජුගෙන් අවසර ලැබුනු බව කියවේ.
වෙස් ඇඳුම් කට්ටලයෙන් පිළිබිඹු වන්නේ කුමක්දැයි යන්න ගැන විවිධ මත භේද අප අතර දැනට පවතී. ඒ අතර සූර්යා පිළිබිඹු කරන ඇඳුමක් ලෙසත්, බෞද්ධ ස්ථූපයක හෙවත් චෛත්‍යයක අනුකෘතියක් ලෙසද මත දරයි. චෛත්‍යයක අනුකෘතියක් යන මතයට තුඩදෙන අංග කීපයක් සිඛාබණ්ධනයෙන් පැහැදිලි වේ. අඩක් කැපූ ස්ථූපයක් සහ බෝකොළ මෙයට සම්බන්ධ කර ඇත. වෙස් ඇඳුම් අඳින ශිල්පියාගේ ඇඳුම් කට්ටලය පිළිබිඹු වන සහ එහි විකාශනය පිළිබඳව ගල් කැටයම්, චිත්‍රසහ ලී කැටයම් වලින්ද සාක්ශි දරයි. කෑගල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ අම්බුලුගල විහාරයේ 18 වෙනි ශතවර්ශයට අයත් උඩරටනැට්ටුවකුගේ ඇඳුම් පිළිබිඹුවනවා දක්නට ඇත. උඩරට නැටුම් ශිල්පියාගේ මූලික ඉරියව්ව වශයෙන් ගැනෙන මණ්ඩිය මෙහි පැහැදිළිව දක්නට ලැබේ. ඊට අමතරව 14 වන ශතවර්ශයට අයත් උඩරට වෙස් නැට්ටුවකුගේ ඇඳුමකට සමාන රූපයක් බෙන්තරගලපාත විහාරයේ දක්නට ඇත.
මේවා තුල වර්මාථන වෙස් නැට්ටුවකුගේ ඇඳුමට සමාන ලක්ෂණ දැකිය හැකිය. අතීතයේ මෙම වෙස් ඇඳුම්කට්ටලයට හිමි වූයේ අති මහත් ගෞරවයකි. එය තැන්පත් කිරීම පවා සිදුවූයේ විහාර දේවාල වැනි පූජනීයත්වයට පත් ස්ථාන වලය. එදා වෙස් ඇඳුම් කට්ටලයට දැක්වූ ගෞරව උපහාර අද තරමක් ඈත්වීම කණගාටුවට කරුණකි.
වෙස් ඇඳුම් කට්ටලයේ ආභරණ
- ජටාව සහ කොත
උඩරට නැටුමේ හිසවෙස් බැඳීමේ සුභ මොහොතින් තම ගුරුතුමා විසින් හිස මත තබන චෛත්‍යයක හැඩයක් ගන්නා කොහොඹ වැනි ලීයකින් සාදන අඟල් 7ක් පමණ උස පළඳනාවකි. මෙය හිස මත නොවැටෙන සේ රැඳවීමට ඝණවූ රෙදි වලින් බැඳීමට පටිසම්බන්ධ කර ඇත. මෙහි කෙළවර දිග අඩි 3 1/2ක් හා පළල අඟල් 2ක් පමණ වූ රෙදි වලින් සකස් කල පටියක් සම්බන්ධ කර ඇත. එහි කෙළවර පොහොට්ටුවක් සම්බන්ධ කර ඇත. මෙය ඒකාවැල නොහොත් ජටාපටිය යන නමින් හඳුන්වයි.
- පායිම්පත
ගිනි සිළුවක හැඩය ගත්, ලී පටි මත කැටයම් කපා ඒ මත රිදී ඔබ්බවා සකස්කරගත් අඟලක් පමණ පළල පටි 7ක් මේ සඳහා යොදාගෙන ඇත. ජටාවට ඉදිරියෙන් හිස මත මෙය පැළඳ ගනී. එම පටි එකිනෙක සම්බන්ධ වන ආකාරයට පිටුපසින් තද කම්බිදෙකක් යොදා ඇත.
- සිඛාබණ්ධන
කෙලවර බෝ පතත්‍රයක හැඩය ගත් ලී පටි 13ක් මත අලංකාර කැටයම් යොදා ඒ මත රිදී ඔබ්බවා අර්ධවෘත්තාකාර හැඩයකට සකස්කර ඇත. එක් කොටසක් අඟල් 5ක් පමණ දිගය. ඒවා එකිනෙක සම්බන්ධ වන ආකාරයට පිටුපස තද කම්බි යොදා ඇත. මේසෑම කොටසකටම රිදී තහඩුවෙන් කපාගත් බෝපත්‍ර තුන බැගින් එල්ලා ඇත. දෙකෙලවර අඹ ගෙඩියක හැඩය ගත් රිදී තහඩුදෙකක් එල්ලා ඇත. එය පත්තිනි දේවිය සිහිගැන්වීම බව ජනප්‍රවාදයේ කියවෙයි. මෙම පළඳනාව මැද අලංකාර ලෙස රිදීතහඩුවෙන් පමණක් කපාගත් කොටසක් සම්බන්ධ කර ඇත. එය නෙත්තිමාලය නමින් හඳුන්වා ඇත. එය වටා කුඩා බෝ පත්‍ර සම්බන්ධ කර ඇත. මෙම සම්පූර්ණ පළඳනාව පොදුවේ වෙස්තට්ටුව යන නමින් හඳුන්වයි.
- තෝඩුපත්
අඹ ගෙඩියක හැඩයට කපාගත් තුනී ලෑල්ලක කැටයම් කපා ඒ මත රිදී ඔබ්බවා සකස්කරගත් පළඳනාවකි. මෙය අඟල් 3ක් පමණ පළලින්ද අඟල් 5ක් පමණ උසින්ද සකස්කර ඇත. දෙසවන් ඉදිරියෙන් පළදිනු ලැබේ.
- කරපටිය
අඩ සඳක හැඩයට තද රෙදි වලින් සකසා ඒ මත පබළු වලින් විවිධ අලංකාර මෝස්තර මැවූ කරතැල්ලකි. මෙය පළදිනු ලබන්නේ බෙල්ලටය. සමහර අවස්ථා වල මෙය විවිධ හැඩයෙන් දැක ගැනීමට පුලුවන.
- අවුල්හැරය
කැබැල්ලෑ පොතු රවුම්වට කපා ඒ මත රිදී බොත්තම් සවි කර මේවා එකිනෙක සම්බන්ධ වන අකාරයට පබලු වැල් වලින් රටා මවාදෙවුරට උඩින් හා යටින් පබලු වැල් පොටවල් පිටුපසට සවි කර පසු පෙදෙස සම්පූර්ණයෙන් ආවරණය වන ලෙස සකස් කරගත්පළඳනාවකි.
- උරබාහු
පිත්තලෙන් හෝ රිදියෙන් උරහිසට සරිලන සේ සකස් කරගත් පතුරු දෙකකි. සුළු වශයෙන් විවිධ කැටයම් මෙහිදී දැකිය හැකිය. පළඳිනු ලබන්නේ උරහිස් දෙකටය.
- බන්ධි වළලු
අත්වලට පැළඳීමට ඇතුලත කුහරයක් සිටින ආකාරයට තඹවලින් හෝ පිත්තල වලින් සකස් කරගත් වළලු විශේෂයකි.
- කයිමෙත්ත
දිගින් අඟල් තුනක් පමණද, පළලින් අඟලක් පමණද වන ආකාරයට ලී පටි මත කැටයම් කපා ඒ මත රිදී ඔබ්බවා දෑතේ මැණික්කටුව මත පැළඳීමට යොදාගත් ආභරණයකි. සමහර දෙනා මෙයට හස්තකඩ කියාද, වැරදි වචනයක් ව්‍යවහාර කරයි. මේවාකයිමෙත්ත යන නමින් හඳුන්වයි.
- සිලම්බු
පිත්තල වැනි ලෝහ වලින් ඇතුලත කුහරයක් සිටින සේ පිටතට විවෘතව හඬක් නිකුත්වන ආකාරයට ඒ තුලට ලෝහ බෝල ඇතුලත්කිරීමෙන් නිමකර ගන්නා ලද පාදවල වළලුකර ප්‍රදේශයට පළඳින ආභරණයකි.
- ඉණ පටිය
රිදී එබ්බවූ ලී කැටයම් වලිනුත් රිදී බොත්තම් වලිනුත් මෝස්තරයක් එළිදක්වන ආකාරයට ඉනට බැඳීමට ඝනකම් රෙදි වලින් අඟල්3ක් පමණ පළලට සකසාගත් ඉණපටියකි.
- ඉණ හැඩය
රූපයේ දැක්වෙන හැඩයට විල්ලුද වැනි රෙද්දක තැන තැන රිදී බොත්තම් අල්ලා පළඳනාවේ මැදට එකිනෙකට කුඩාවන අන්දමටකැටයම් යෙදූ රිදී බුබුළු වලින් අලංකාර කළ පළඳනාවකි. මේ වටා තැනින් තැන වූල් පොහොට්ටු සම්බන්ධ කර ඇත. මෙයත්‍රිකෝණාකාර හැඩයක් ගනී. ඉණ සිට දණහිස දක්වා පමණ දිගට සිටින සේ පළඳියි.
වෙස් ඇඳුම් කට්ටලයේ රෙදි කට්ටලය
- උල්උඩය
12 රියන් සුදු රෙද්ද රැලි වැටෙන ලෙස සකස් කර අඳිනු ලබන සුදු සේලය උල්උඩය නමින් හඳුන්වයි.
- දෙවැල්ල
ඉණ දෙපසට විහිදෙන ලෙස රැලි සකස් කරගන්නා 16 රියනක් පමණ දිග අඟල් 32ක් පමණ පළල වූ සුදු රෙද්ද මෙනමින්හැඳින්වේ. උල්උඩය ඇඳ ඊට උඩින් මෙම රෙද්දෙන් රැළි පෙළ සකස් කර ගනී.
- පොත්පොට
එක් කෙළවරකින් නරුපොටක් සහිත ඉණ වෙලීමට ගන්නා දිග රතු රෙද්ද මේ නමින් හැඳින්වේ. මේ හා සම්බන්ධ නරුපොටසැකසෙන්නේ පිටුපසයි.
- නරුපොට
නැට්ටුවාගේ ඉණ දෙපස සිට දණහිස දක්වා පමණ දිග රැලිකරණ ලද සුදු රෙද්දකි. මෙහි පහත කෙළවර රතු, කහ, කලු ආදී පාටවලින් පටි 3ක් මසා ඇත. පොත් පොටට මැදි කර ඉණ වෙලීමෙන් මේවා ඉණ දෙපස රඳවයි.
- හඟල ලණුව
හඟල ලණුව සම්බන්ධ වන්නේ පොත්පොටේ ඉතිරි කෙළවරටයි. සියලුම රෙදි ඇඳුම් පැළඳගත් පසු ඉණ වෙලීමට මෙය යොදාගනී.
- පිජාමය
සියලුම ඇඳුම් වලට යටින් අඳිනු ලබන සුදු දිග කලිසම වේ.
සැකසුම:- ඩී.එම් අචලා නිමල්තී
