චතුරාර්ය සත්‍ය
චතුරාර්ය සත්‍ය
චතුරාර්ය සත්‍ය බුදු දහමේ මූලික ඉගැන්වීම් වලින් එකකි. මෙම දේශනාව කොතරම් වැදගත් ද කියතොත් ඇතැම් උගතුන් බුදු දහමේ හදවත යනුවෙන් හදුන්වනු ලැබ ඇත. චතුරාර්ය සත්‍ය යන්නෙහි තේරුම උතුම් සත්‍ය හතර යන්නයි. චතුර් යනු සතරය. ආර්ය යනු උතුම්, ශ්‍රේෂ්ඨ යන අර්ථයයි. සත්‍ය නම් ඇත්තයි. එම සත්‍ය හතර නම්,
- දුඃඛ ආර්ය සත්‍ය
- දුඃඛ සමුදය ආර්ය සත්‍ය
- දුඃඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය
- දුඃඛ නිරෝධ ගාමිණි ප්‍රතිපදාර්ය සත්‍ය
මෙම සත්‍ය හතර ආර්ය සත්‍ය ලෙස හැදින්වීමට හේතු කිහිපයක් ඇත. එනම්,
- “ආර්ය” යන නාමය බුදුන් හැදින්වීමට යොදා ගනු ලබන අතර එම උත්තම බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් සොයා ගන්නා ලද සත්‍ය හතර යන තේරුමින්
- මෙම සත්‍ය අවබෝධ කර ගැනීමෙන් ආර්ය භාවයට පත් වන බැවින්ද
- කිසි දිනෙක වෙනස් නොවන, බොරු නොවන උතුම් සත්‍ය යන තේරුමින් ද ආර්ය සතය ලෙස හදුන්වා ඇත.
දුඃඛ ආර්ය සත්‍ය
ආර්ය සත්‍ය අතුරින් පළමු වැන්න දුඃඛ ආර්ය සත්‍ය යි. ආර්ය වූ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සොයා ගැනීම අනුව දුක නම් කුමක්දැයි එමගින් පැහැදිලි කෙරේ. විස්තරාත්ම ලෙස ගත් කළ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ දුක ලෙස විස්තර වන්නේ පහත සදහන් ධර්මයන් ය.
ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණ, සෝක, පරිදේව, දුක්ඛ, දෝමනස්ස, උපායාස. අප්පිය සම්පයෝග, පිය විප්පයෝග, ඉච්ඡිත අලාභ, පඤ්ච උපාදානක්ඛන්ධ යි.
දුඃඛ සමුදය ආර්ය සත්‍ය
ජරාව, ව්‍යාධිය ආදී දුක් හට ගැනීමට හේතු වන්නේ ජාතිය හෙවත් ඉපදීමයි. නැවත නැවත ඉපදීට හේතු වන්නේ තෘෂ්ණාවයි. එබැවින් එය පොනෝභාවික තණ්හා යනුවෙන් දැක්වේ. තෘෂ්ණාව විවිධ ස්වරූපයන්ගෙන් අප තුළ පහල වේ. කාම වස්තුව ලබා ගැනීමට ආශා කිරීම රාගය හෙවත් ඇල්මයි. එය රූපයට, ශබ්දයට, රසයට ආදී දේකට විය හැකිය. ඇසට රූපත්, කනට ශබ්දත්, නාසයට ගන්ධයත්, දිවට රසයත්, ශරීරයට ස්පර්ශයත් ලබා ගැනීමට ආශාව ඇති වේ. ඒවා පිළිවෙළින් රූප තණ්හා, පොට්බ්බය තණ්හා යනුවෙන් කියනු ලැබේ.
කාම තණ්හා, භව තණ්හා, විභව තණ්හා යන තෙවැදෑරුම් තෘෂ්ණාවම පහළ වන්නේ රූපාදී කාම වස්තූන්ගෙන් ලැබෙන ආශ්වාදයන් පදනම් කරගෙනය. කාම තණ්හාව යනු නැවත නැවතත් ඉපදීම ගැන හෝ නොයිපදීම ගැන නොසිතා රූපයන්ට ආශා කිරීම, ඇල්ම දැක්වීම, රූපය පිළිබද කාම තණ්හාවයි. එම රූපයෙන් ලැබෙන ආශ්වාදය නැවත නැවතත් සසරේ ඉපදෙමින් සදා කාලිකව ලැබීමට ඇති වන ආශාව භව තණ්හාව ලෙස හදුන්වනු ලැබේ. මරණින් මතු නැවත උපතක් නැත එහෙයින් මරණය තෙක් රූපයන්ගෙන් වඩ වඩාත් ඇස පිනවිය යුතුය, සතුටු කළ යුතුයැ යි ඇති වන ආශාව විභව තණ්හාවයි.
දුඃඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය
චතුරාර්ය සත්‍යයේ තෙවැනි ආර්ය සත්‍ය නම් දුඃඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය යි. ඉන් අදහස් වනුයේ දුක නැති කිරීම ගැනයි. දුක නිරෝධ කර ගැනීමයි. ගසක මුල හොදට තිබිය දී එම ගස ඉහළින් කපා දැමු විට එම ගස නැවත දළු දමා ලියලා එයි. එසේම තෘෂ්ණාව තිබෙන තාක්කල් දුක නැවත නැවතත් හට ගැනීම සිදුවේ. එම ගස මුළුමනින්ම උදුරා දැමුවහොත් ඉන් පසු එහි දළු දැමීමක්, ලියලීමක් සිදු නොවේ. එසේම තෘෂ්ණාව සම්පූර්ණයෙන් නැතිවී ගිය කළ දුක නැවත හට නොගනී.
තෘෂ්ණාව සම්පූර්ණයෙන්ම නැති කිරීම හෙවත් තෘෂ්ණාවෙන් නිදහස් වීම නිර්වාණයයි. දුකෙහි නැති වීම නම් පරිනිර්වාණයට පත් වීමයි. පරිනිර්වාණයේ අවස්ථා දෙකක් ඇත. එනම්, ක්ලේෂ පරිනිර්වාණය හා ස්කන්ධ පරිනිර්වාණය යනුවෙන්. ක්ලේෂ පරිනිර්වාණය යනුවෙන් හදුන්වනු ලබන්නේ තෘෂ්නාව ඇතුළු සියළු කෙලෙසුන්ගෙන් නිදහස් වීමයි. මෙසේ සියළු කෙලෙස් ධර්මයන්ගෙන්ගෙන් නිදහස් වූ රහතන් වහන්සේලාගේ පරිනිර්වාණය ස්කන්ධ පරිනිර්වාණය ලෙස හදුන්වනු ලබයි. රහතන් වහන්සේලාගේ පරිනිර්වාණය ස්කන්ධ පරිනිර්වාණය ලෙස හදුන්වනු ලබන්නේ එම ස්කන්ධයන් ආශ්‍රය කර ගනිමින් නැවත පුනර්භවයක් නොලබන බැවිනි. අප ඉහත සදහන් කරන ලද ක්ලේෂ පරිනිර්වාණය සෝපාදිසේස පරිනිබ්බාන ධාතු ලෙසත් ස්කන්ධ පරිනිර්වාණය අනුපාදිසේස පරිනිබ්බාන ධාතු ලෙසත් හදුන්වනු ලැබේ.
දුඃඛ නිරෝධ ගාමිණි ප්‍රතිපදාර්ය සත්‍ය
බුදු රජාණන් වහන්සේ දුකින් මිදෙන මාර්ගය පෙන්වා දුන් සේක. එම මාර්ගයේ ගමන් කිරීම නම් බුද්ධානුශාසනයට අනුව කටයුතු කිරීමයි. අධික ලෙස ශරීරයට දැඩි දුක් දීම හෙවත් අත්තකිලමතානු යෝගයද අධික ලෙස ශරීරයට සැප ලබා දීම හෙවත් කාමසුකල්ලිකානු යෝගය ද දුකින් මිදෙන මාර්ගය නොවේ යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ සේක. එසේ නම් ගමන් කළ යුතු මාර්ගය ලෙස බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්වා දුන්නේ උන්වහන්සේ විසින්ම සොයා ගන්නා ලද මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව එනම් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ ගමන් කිරීමයි. එනම්,
- සම්මා දිට්ඨි
- සම්මා සංකප්ප
- සම්මා වාචා
- සම්මා කම්මන්ත
- සම්මා ආජීව
- සම්මා වායාම
- සම්මා සති
- සම්මා සමාධි
