පෘථිවි ව්‍යුහය හා පාෂාණ වර්ග පෘථිවි අභ්‍යන්තරය 02
පෘථිවි ව්‍යුහය හා පාෂාණ වර්ග
පෘථිවි අභ්‍යන්තරය 02
පෘෂ්ඨයේ සිට ඉහළට විහිදෙන මෙතෙක් විස්තර වූ භූතල ස්තරයන් යට පිහිටා ඇත්තේ පෘථිවි හරය නැතහොත් පෘථිවි ගර්භයයි. පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ සිට ගර්භය දක්වා වන සම්පූර්ණ කොටසටම වැස්ම නැතහොත් ’ මැන්ටල් ’ යන නම භාවිතා කරනු ලැබේ. අප මීට ඉහතදී භූතල ස්තරය යනුවෙන් විස්තර කරන ලද්දේ මෙම මැන්ටලයේ ඉහළම කොටසයි. එහි ඉතිරි කොටස සෑදී තිබෙන්නේ පළමුවැන්නට වඩා වැඩි ඝනත්වයකින් යුතු පාෂාණ වර්ගයකිනි. මෙතෙක් සොයාගෙන ඇති කරුණු අනුව මෙම පාෂාණ වර්ගයෙහි ප්‍රධාන වශයෙන් ඇත්තේ, මැග්නීසියම් ඔක්සයිඩ් සහ යකඩ යන ඛනිජ වර්ගයන්ය. එම නිසා මෙයට මැෆේ (Mafe) යන නම සමහරු පාවිච්චි කරති.
කෙසේ වුවද මෙයින් වඩාත් වැදගත් වනුයේ භූතල ස්තරයත්, වැස්මත් වෙන්වන මායිම් ප්‍රදේශයයි. මෙම මායිම් ප්‍රදේශයේ අසාන්තත්‍ය තලයක් පිහිටා ඇත. වෙනත් විධියකින් කිවහොත් මෙම තලය පිහිටා ඇත්තේ සියල් සීමා ප්‍රදේශයේ හා මැෆේ ප්‍රදේශය එකිනෙකින් වෙන්වන ස්ථානයෙහිය. මෙම මායිම නැතහොත් අසාන්තත්‍ය තලය සාමාන්‍යයෙන් සැතපුම් 22 කට වැඩි ගැඹුරකින් මහද්වීප යටින් ද, සැතපුම් 4ක් පමණ ගැඹුරකින් සාගර අගාධ යටින්ද විහිදී යයි. මෙම මායිම් ගැන සොයා ඒ පිළිබඳ කරුණු මුලින් ම අනාවරණය කරන ලද්දේ යුගෝස්ලේවියානු ජාතික භූ කම්පන විද්‍යාඥයෙකු වු මොහොරොවිසික් (Mohorovicic) මහතාණන් විසිනි. එහෙයින් මෙය මොහොරොවිසික් අසාන්තත්‍යය හෙවත් මොහෝතලය වශයෙන් ඇතැම් නූතන භූ විද්‍යාඥයෝ හඳුන්වනු ලබති.
පෘථිවි වැස්මට යටින් පිහිටා ඇත්තේ, පෘථිවියේ අභ්‍යන්තර ගර්භය නැතහොත් හර (Core) ප්‍රදේශයයි. මෙම ප්‍රදේශ පිළිබඳ උගෙනීමේ දී භූ කම්පන තරංග නැතහොත් භූ කම්පන විද්‍යානුකූල සාධක අපට බෙහෙවින් උපකාරි වේ. මෙහි දී භූ කම්පන විද්‍යානුකූල සාධක ලෙස හදුන්වනුයේ භූමි කම්පාවක් ඇතිවූ විට එයින් පිටවන තරංග මාර්ගයෙන් පෘථිවි අභ්‍යන්තරය පිළිබඳව අවබෝධයක් ලබා ගැනීමයි. පෘෂ්ඨයේ සිට සැතපුම් 1 ,800 ක් පමණ ගැඹුරින් පෘථිවි හරය ආරම්භ වන බැවි ඉහත අවබෝධයට අනුව භූ විද්‍යාඥයන් විසින් සොයා දැනගෙන ඇත. දළ ලෙස සැතපුම් 2 ,100 ක පමණ අර්ධ විෂ්කම්භයක් ඇතැයි සැළකෙන මෙම හරයෙහි ඝනත්වය මීට පෙර සඳහන් කළ වැස්මේ ඝනත්වයට වඩා හෙවින් අධික වේ. නිකල් සහ ක්‍රෝමියම් වැනි දැයින් යුක්ත අතිශයින් ම ඝන යකඩ වැනි ද්‍රව්‍ය වලින් මෙය සෑදී ඈත්තේය. මෙම හරයේ පිටස්තර කොටස සමහර විට ද්‍රව වන්නට පුළුවනි. අභ්‍යන්තර කොටස ඝන විය හැකිය.
පෘෂ්ඨයේ සිට ඉහළට විහිදෙන මෙතෙක් විස්තර වූ භූතල ස්තරයන් යට පිහිටා ඇත්තේ පෘථිවි හරය නැතහොත් පෘථිවි ගර්භයයි. පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ සිට ගර්භය දක්වා වන සම්පූර්ණ කොටසටම වැස්ම නැතහොත් ’ මැන්ටල් ’ යන නම භාවිතා කරනු ලැබේ. අප මීට ඉහතදී භූතල ස්තරය යනුවෙන් විස්තර කරන ලද්දේ මෙම මැන්ටලයේ ඉහළම කොටසයි. එහි ඉතිරි කොටස සෑදී තිබෙන්නේ පළමුවැන්නට වඩා වැඩි ඝනත්වයකින් යුතු පාෂාණ වර්ගයකිනි. මෙතෙක් සොයාගෙන ඇති කරුණු අනුව මෙම පාෂාණ වර්ගයෙහි ප්‍රධාන වශයෙන් ඇත්තේ, මැග්නීසියම් ඔක්සයිඩ් සහ යකඩ යන ඛනිජ වර්ගයන්ය. එම නිසා මෙයට මැෆේ (Mafe) යන නම සමහරු පාවිච්චි කරති.
කෙසේ වුවද මෙයින් වඩාත් වැදගත් වනුයේ භූතල ස්තරයත්, වැස්මත් වෙන්වන මායිම් ප්‍රදේශයයි. මෙම මායිම් ප්‍රදේශයේ අසාන්තත්‍ය තලයක් පිහිටා ඇත. වෙනත් විධියකින් කිවහොත් මෙම තලය පිහිටා ඇත්තේ සියල් සීමා ප්‍රදේශයේ හා මැෆේ ප්‍රදේශය එකිනෙකින් වෙන්වන ස්ථානයෙහිය. මෙම මායිම නැතහොත් අසාන්තත්‍ය තලය සාමාන්‍යයෙන් සැතපුම් 22 කට වැඩි ගැඹුරකින් මහද්වීප යටින් ද, සැතපුම් 4ක් පමණ ගැඹුරකින් සාගර අගාධ යටින්ද විහිදී යයි. මෙම මායිම් ගැන සොයා ඒ පිළිබඳ කරුණු මුලින් ම අනාවරණය කරන ලද්දේ යුගෝස්ලේවියානු ජාතික භූ කම්පන විද්‍යාඥයෙකු වු මොහොරොවිසික් (Mohorovicic) මහතාණන් විසිනි. එහෙයින් මෙය මොහොරොවිසික් අසාන්තත්‍යය හෙවත් මොහෝතලය වශයෙන් ඇතැම් නූතන භූ විද්‍යාඥයෝ හඳුන්වනු ලබති.
පෘථිවි වැස්මට යටින් පිහිටා ඇත්තේ, පෘථිවියේ අභ්‍යන්තර ගර්භය නැතහොත් හර (Core) ප්‍රදේශයයි. මෙම ප්‍රදේශ පිළිබඳ උගෙනීමේ දී භූ කම්පන තරංග නැතහොත් භූ කම්පන විද්‍යානුකූල සාධක අපට බෙහෙවින් උපකාරි වේ. මෙහි දී භූ කම්පන විද්‍යානුකූල සාධක ලෙස හදුන්වනුයේ භූමි කම්පාවක් ඇතිවූ විට එයින් පිටවන තරංග මාර්ගයෙන් පෘථිවි අභ්‍යන්තරය පිළිබඳව අවබෝධයක් ලබා ගැනීමයි. පෘෂ්ඨයේ සිට සැතපුම් 1 ,800 ක් පමණ ගැඹුරින් පෘථිවි හරය ආරම්භ වන බැවි ඉහත අවබෝධයට අනුව භූ විද්‍යාඥයන් විසින් සොයා දැනගෙන ඇත. දළ ලෙස සැතපුම් 2 ,100 ක පමණ අර්ධ විෂ්කම්භයක් ඇතැයි සැළකෙන මෙම හරයෙහි ඝනත්වය මීට පෙර සඳහන් කළ වැස්මේ ඝනත්වයට වඩා හෙවින් අධික වේ. නිකල් සහ ක්‍රෝමියම් වැනි දැයින් යුක්ත අතිශයින් ම ඝන යකඩ වැනි ද්‍රව්‍ය වලින් මෙය සෑදී ඈත්තේය. මෙම හරයේ පිටස්තර කොටස සමහර විට ද්‍රව වන්නට පුළුවනි. අභ්‍යන්තර කොටස ඝන විය හැකිය.
