පෘථිවි ව්‍යුහය හා පාෂාණ වර්ග පෘථිවි අභ්‍යන්තරය 04
පෘථිවි ව්‍යුහය හා පාෂාණ වර්ග
පෘථිවි අභ්‍යන්තරය 04
ආග්නේය පාෂාණ
ආග්නේය යන නමින්ම හැගී යන පරිදි අග්නි හෙවත් රත් වූ මැග්මා නමින් හැදින්වෙන උණු වූ පාෂාණ ද්‍රව්‍යයන් නොයකුත් ආකාරයෙන් ඝනීභවනය වීම නිසා ආග්නේය පාෂාණ නිර්මාණය වේ. පෘථිවි ඉතිහාසයේ ඉතා ඈත අතීතයේත්, අදත්, පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ පවතින අධික උෂ්ණත්වය නිසා පාෂාණ ගිනියම් වී , උණු වී දියර වශයෙන් පවතී. එලෙස ද්‍රව ව පවතින පාෂාණ සිසිල් වී මෙන් හා ඝන වීමෙන් ද ඇතිවන පාෂාණ ආග්නේය පාෂාණ යනුවෙන් අපට තව දුරටත් විස්තර කළ හැකිය.
නිර්මාණය වූ ආකාරය අනුව හා ප්‍රභවය ප්‍රදේශ , ඛනිජ සංයුතිය , වයනය හා වයස ද මුල් කොටගෙන ආග්නේය පාෂාණ වර්ගවලට බෙදා දක්වනු ලැබේ. මෙයින් පළමුවෙන්ම නිර්මිත ආකාරය හා උත්පත්ති ප්‍රදේශ ද අනුව ආග්නේය පාෂාණ ප්‍රධාන උප කොටස් දෙකකට බෙදා දැක්විය හැකිය. එනම්, නිෂ්ක්‍රාන්ත ( Extrusive ) ආග්නේය පාෂාණ හා ආක්‍රාන්ත ( Intrusive ) ආග්නේය පාෂාණ ද යනුවෙනි.
නිෂ්ක්‍රාන්ත ආග්නේය පාෂාණ යනු ආග්නේය පාෂාණ ස්කන්ධයන්ගේ මූල ස්වභාවය වූ මැග්මා හෙවත් ලාවා දියර පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ සිට ඡිද්‍ර හෙවත් දුර්වල මාර්ග ඔස්සේ පෘථිවිය මතු පිටට පැමිණ ඝනවීමෙන් නිර්මාණය වන්නා වූ පාෂාණයෝ ය. පෘථිවිය මතුපිටට පැමිණ ඉතා ඉක්මනින් සිසිල්ව, ඝන බවට පත් වන හෙයින් මේවායේ ස්ඵටික නිර්මාණය සිදුවනුයේ ඉතා මඳ වශයෙනි. එබැවින් බැසෝල්ට් පාෂාණයන්හි මෙන් ඉතා කුඩා ස්ඵටික මෙහි දක්නට ඇත. මේ හැර මෙකී නිෂ්ක්‍රාන්ත ආග්නේය පාෂාණ නිර්මාණය බොහෝ විට යමහල් ආශ්‍රිතව සිදුවන හෙයින් යමහල් පාෂාණ යන නමින් ද මේවා ඇතැම් හූ හදුන්වනු ලබති.
මැග්මා පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ සිට ඉහළට එන අතරතුර අතරමඟ පිහිටි උපස්තර අතර තඳ වී නැතහොත් ආක්‍රාන්ත වී අනතුරුව සිසිල්ව ඝන වී මෙන් ආක්‍රාන්ත ආග්නේය පාෂාණ සෑදෙයි. ආක්‍රාන්තය සිදුවන ප්‍රදේශය සහ එහි ස්වභාවය ද අනුව මේවා පාතාල පාෂාණ හා උප ආගාධ පාෂාණ ද යනුවෙන් තවත් උප කොටස් දෙකකට අපට බෙදා දැක්විය හැකිය. මෙයින් පාතාල පාෂාණ යනු පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙහි ඉතා යට ඇති විශාල ස්කන්ධ වශයෙන් මැග්මා ආක්‍රාන්ත වී ඝන වීමෙන් නිර්මාණය වන ආග්නේය පාෂාණයෝ වෙත්. පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ දී වන සිසිල් වෘම හා ඝන වීම ඉතා සෙමින් සිදුවන හෙයින් විශාල ස්ඵටික රටාවක් මේවායේ දක්නට ලැබේ. ගැබ්රෝ පාෂාණය මෙයට කදිම උදාහරණයකි.
ආග්නේය යන නමින්ම හැගී යන පරිදි අග්නි හෙවත් රත් වූ මැග්මා නමින් හැදින්වෙන උණු වූ පාෂාණ ද්‍රව්‍යයන් නොයකුත් ආකාරයෙන් ඝනීභවනය වීම නිසා ආග්නේය පාෂාණ නිර්මාණය වේ. පෘථිවි ඉතිහාසයේ ඉතා ඈත අතීතයේත්, අදත්, පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ පවතින අධික උෂ්ණත්වය නිසා පාෂාණ ගිනියම් වී , උණු වී දියර වශයෙන් පවතී. එලෙස ද්‍රව ව පවතින පාෂාණ සිසිල් වී මෙන් හා ඝන වීමෙන් ද ඇතිවන පාෂාණ ආග්නේය පාෂාණ යනුවෙන් අපට තව දුරටත් විස්තර කළ හැකිය.
නිර්මාණය වූ ආකාරය අනුව හා ප්‍රභවය ප්‍රදේශ , ඛනිජ සංයුතිය , වයනය හා වයස ද මුල් කොටගෙන ආග්නේය පාෂාණ වර්ගවලට බෙදා දක්වනු ලැබේ. මෙයින් පළමුවෙන්ම නිර්මිත ආකාරය හා උත්පත්ති ප්‍රදේශ ද අනුව ආග්නේය පාෂාණ ප්‍රධාන උප කොටස් දෙකකට බෙදා දැක්විය හැකිය. එනම්, නිෂ්ක්‍රාන්ත ( Extrusive ) ආග්නේය පාෂාණ හා ආක්‍රාන්ත ( Intrusive ) ආග්නේය පාෂාණ ද යනුවෙනි.
නිෂ්ක්‍රාන්ත ආග්නේය පාෂාණ යනු ආග්නේය පාෂාණ ස්කන්ධයන්ගේ මූල ස්වභාවය වූ මැග්මා හෙවත් ලාවා දියර පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ සිට ඡිද්‍ර හෙවත් දුර්වල මාර්ග ඔස්සේ පෘථිවිය මතු පිටට පැමිණ ඝනවීමෙන් නිර්මාණය වන්නා වූ පාෂාණයෝ ය. පෘථිවිය මතුපිටට පැමිණ ඉතා ඉක්මනින් සිසිල්ව, ඝන බවට පත් වන හෙයින් මේවායේ ස්ඵටික නිර්මාණය සිදුවනුයේ ඉතා මඳ වශයෙනි. එබැවින් බැසෝල්ට් පාෂාණයන්හි මෙන් ඉතා කුඩා ස්ඵටික මෙහි දක්නට ඇත. මේ හැර මෙකී නිෂ්ක්‍රාන්ත ආග්නේය පාෂාණ නිර්මාණය බොහෝ විට යමහල් ආශ්‍රිතව සිදුවන හෙයින් යමහල් පාෂාණ යන නමින් ද මේවා ඇතැම් හූ හදුන්වනු ලබති.
මැග්මා පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ සිට ඉහළට එන අතරතුර අතරමඟ පිහිටි උපස්තර අතර තඳ වී නැතහොත් ආක්‍රාන්ත වී අනතුරුව සිසිල්ව ඝන වී මෙන් ආක්‍රාන්ත ආග්නේය පාෂාණ සෑදෙයි. ආක්‍රාන්තය සිදුවන ප්‍රදේශය සහ එහි ස්වභාවය ද අනුව මේවා පාතාල පාෂාණ හා උප ආගාධ පාෂාණ ද යනුවෙන් තවත් උප කොටස් දෙකකට අපට බෙදා දැක්විය හැකිය. මෙයින් පාතාල පාෂාණ යනු පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙහි ඉතා යට ඇති විශාල ස්කන්ධ වශයෙන් මැග්මා ආක්‍රාන්ත වී ඝන වීමෙන් නිර්මාණය වන ආග්නේය පාෂාණයෝ වෙත්. පෘථිවි අභ්‍යන්තරයේ දී වන සිසිල් වෘම හා ඝන වීම ඉතා සෙමින් සිදුවන හෙයින් විශාල ස්ඵටික රටාවක් මේවායේ දක්නට ලැබේ. ගැබ්රෝ පාෂාණය මෙයට කදිම උදාහරණයකි.
