ජීවයේ රසායනික පදනම දෙවන කොටස
අප පළමු කොටසින් සජීවී පදාර්ථයේ පිළිබඳවත් කාබෝහයිඩ්‍රේට පිළිබඳවත් සාකච්ඡා කළෙමු .තවත් වැදගත් ජෛව අණු වර්ගයක් වනුයේ ප්‍රෝටීන් ය .
ප්‍රෝටීන
ඇමයිනෝ අම්ල රාශියක් පෙප්ටයිඩ බන්ධන මඟින් බැඳී බහු බහුඅවයවීකරණය වීමෙන් පොලිපෙප්ටයිඩ දාම ඇති වේ.එවැනි පොලිපෙප්ටයිඩ දාම එකක් හෝ කිහිපයක් මගින් ඇතිවන මහා අණුක ව්‍යුහය ප්‍රෝටීන ලෙස හැඳින්වේ.මේ අනුව ප්‍රෝටීනයක තැනුම් ඒකකය හෙවත් ඒකාංග අනුව ඇමයිනෝ අම්ල වේ.පොලිපෙප්ටයිඩ තැනීමේ දී එකිනෙක සම්බන්ධ අමයිනෝ අම්ල එකිනෙකට වෙනස් විම නිසා විෂමජාතීය බහුඅවයවීකරණය වේ. ප්‍රෝටීනවල මූලද්‍රව්‍ය සංයුතිය සැලකූ විට සැලකූ විට කාබන් හයිඩ්‍රජන් ඔක්සිජන් නයිට්‍රජන් අනිවාර්යෙන් අන්තර්ගත වන අතර සමහර විට සල්ෆර් සල්ෆර් ද අන්තර්ගත වේ.
ඇමයිනෝ අම්ලයක් ඇමයිනෝ කාණ්ඩයකින් , කාබොක්සිලික් කාණ්ඩය කින් හා R කාණ්ඩයකින් සමන්විත වේ.සමහර ඇමයිනෝ අම්ලවල R කාණ්ඩයේ අතිරේක ඇමෝනියා කාණ්ඩයක් හෝ අතිරේක කාබොක්සිලික් කාණ්ඩයක් පැවතිය හැක.සමහර ඇමයිනෝ අම්ලවල R කාණ්ඩයේ සල්ෆර් අන්තර්ගත වේ.
ප්‍රධාන විවිධ ආකාර හතරකි. ඒවා නම්,
ප්‍රාථමික ව්‍යුහය
ද්වීතීක ව්‍යුහය
තෘතික ව්‍යුහය
චාතුර්ථ ව්‍යුහය යනාදියයි.
ප්‍රෝටීන වල වැදගත් කම
ශක්ති ප්‍රභවයක් ලෙස
ප්‍රෝටීන බිඳ හෙළීම මගින් ශක්තිය නිපදවා ගත හැක.
ව්‍යුහාත්මක සංඝටක සෑදීම සඳහා
කොලජන් අස්ථියකට සම්බන්ධ කරන කණ්ඩරා වල පිහිටයි. ඉලාස්ටික් අස්ථි දෙකක් එකිනෙක සන්ධානය වන බන්දනීය වල පවතී.අපි නියපොතු හිසකෙස් හිස කෙස් ලොම් පිහාටු වල පිහිටයි.සිල්ක් මකුළුවන්ගේ මකුනු දැලේ පවතින ප්‍රෝටීනයකි. සියලුම ජීවීන්ගේ ප්ලාස්ම පටල ගෝලාකාර ප්‍රෝටීන් ඇත.
එන්සයිම ලෙස ක්‍රියා කිරීම
ජීවීන්ගේ ජීව රසානික ප්‍රතික්‍රියා උත්ප්‍රේරණය කිරීමට පවතින සියලූ සියලුම එන්සයිම තෘතීක ව්‍යුහයක් සහිත ගෝලාකාර ප්‍රෝටීන වේ.
උදාහරණ ඇමයිලේස් ලයිපේස්
හෝමෝන ලෙස ක්‍රියා කිරීම
සත්වයන් තුළ පවතින හෝර්මෝන වලින් සමහර හෝමෝන ප්‍රෝටීන වෙයි.උදාහරණ ඉන්සියුලීන්
ප්‍රතිදේහ ලෙස ක්‍රියා කිරීම.
ලිපිඩ
ලිපිඩ සෑදී ඇත්තේ කාබන් හයිඩ්‍රජන් හා ඔක්සිජන් වලිනි.
හයිඩ්‍රජන් හා ඔක්සිජන් අතර අනුපාතය 2:1 ට වඩා වැඩිය.එනම් අණුවක වූ හයිඩ්‍රිජන් සංඛ්‍යාවට සාපේක්ෂව ඔක්සිජන් ඇත්තේ සුළු සංඛ්‍යාවකි. සමහර ලිපිඩවල කාබන් හයිඩ්‍රජන් ඔක්සිජන් වලට අමතරව පොස්පරස් ද සමහරවිට හයිඩ්‍රජන් ද ඇත.රසායනික වශයෙන් ගත් ගත්විට ලිපිඩ බෙහෙවින් එකිනෙකට වෙනස් සංයෝගවලින් සංයෝග වලින් සමන්විතය. පොදු අනුක අණුක සූත්‍රයක් ලබාදිය නොහැක. ඒ නිසා ලිපිඩ රසායනික විෂමජාතීය සංයෝග කාණ්ඩයකි. සියලුම ලිපිඩවල මූලික භෞතික ලක්ෂණ එකින් එක සමානය.එම ලක්ෂණ වනුයේ,
- ජලයේ අද්‍රව්‍ය වීම.
- ඇසිටෝන්, ක්ලෝරෆෝම් මධ්‍යසාර වැනි කාබනික ද්‍රව්‍ය වල හොඳින් දිය වේ.
- ජලයට වඩා ඝනත්වය අඩුයි.
- දාසියක ඇතිල්ලූ විට පාරභාෂික ලපයක් ඇති වේ.
සජීවී පදාර්ථයේ තුළ අන්තර්ගත ලිපිඩ වර්ග පහකි. ඒවා නම්,
ට්‍රයියග්ලිසරයිඩ
පොස්පොලිපිඩ
ඉටි
ස්ටෙරොයිඩ
ටර්ෆින
එදිනෙදා භාවිතා කරන පොල්තෙල් ඇතුළු තෙල් හා මේද ට්රයිග්ලිසරයිඩ වලට අයත් වේ.ට්රයිග්ලිසරයිඩ ඇති වන්නේ මේද අම්ල අණු තුනක් විතර අනුවකට සම්බන්ධ වීමෙනි.එය දිගු හයිඩ්‍රොකාබන දාමයකින් හා කාබොක්සිලික අම්ල කාණ්ඩයකින් කාණ්ඩයකි න් සමන්විත වේ.මේද අම්ල ග්ලිසරෝල් අනුව සමග සමඟ සම්බන්ධ වන්නේ එස්ටර බන්ධනය මගිනි.දිගු හයිඩ්‍රොකාබන් දාමයේ කාබන් පරමාණු අතර ඒක බන්ධන පමණක් ඇත්නම් සංතෘප්ත මේදය ලෙස හඳුන්වයි..පරමාණු අතර ඒක බන්ධන වලට අමතරව ද්විත්ව බන්ධන ද පවතී නම් අසන්තෘප්ත අසංතෘප්ත මේදය ලෙස හඳුන්වයි.
පොස්පොලිපිඩ ග්ලිසරෝල් අනුවකට මේද අම්ල අණු දෙකක් හා එක් phosphoric අම්ල අනුවක් සම්බන්ධ වීමෙන් සෑදී ඇත.සියලුම ජීවීන්ගේ ප්ලාස්ම පටලයේ පොස්පොලිපිඩ ද්විත්ව ස්ථරයක් පවතී.
ලිපිඩ වල වැදගත්කම
ශක්ති ප්‍රභවයක් ලෙස
ජීවීන්ගේ දේහ තුල බිඳ හෙලීමෙන් විශාල ශක්තියක් නිපදවීම සඳහා ලිපිඩ වැදගත් වේ.
ජල සංරක්ෂණය සඳහා
ශාක වල පත්‍ර උච්චර්මය පවතින ඉටි හා කියුටීන් යන ලිපිඩ ජලයට ප්‍රතිරෝධී බැවින් උත්ස්වේදන ජල හානිය අවම කරයි.එසේම භෞමික කෘමීන්ගේ දේ හා ආවරණය පවතින ඉටි මගින් ද මගින්ද ජලය වාෂ්ප වීම අවම කරයි .
ව්‍යුහාත්මක සංඝටකයක් ලෙස
මිහිතලයේ හෝ සියලුම ජීවීන්ගේ වූ සියළුම ජීවින්ගේ සෛලවල ප්ලාස්ම පටලය තැනීම සඳහා ලිපිඩ වන පොස්පොලිපිඩ දායක වේ. චාලක නියුරෝන සෛලවල සෛලවල අක්ස්න වටා වු මයලීන් කොපුව සෑදී ඇත්තේ ලිපිඩ වලින.
උෂ්ණත්වය පවත්වාගෙන යාම සඳහා
ධ්‍රැවාසන්න ප්‍රදේශවල ජීවත්වන ජීවත්වන සත්වයන්ගේ සමට යටින් පිහිටන අධශ්චර්මීය මේද ස්තරය ඝනකම්ව පවතී. එම සත්වයන් ගේ සත්වයන්ගේ අධශ්චර්මීය මේද ස්තරය ස්තරය තාප පරිවාරකයක් ලෙස ක්‍රියාකර දේහ උෂ්ණත්වය රැක ගැනීමට දායක වේ.
අභ්‍යන්තර අවයවවලට ආරක්ෂාව සැපයීම
ඇස හෘදය වකුගඩු වැනි යන ආරක්ෂා කිරීම සඳහා මේද ස්ථරයක් පවතින අතර කම්පන හා තරංග වලින් එම අවයව අවයවයත් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා දායක වේ.
ඇතැම් හෝමෝන සංස්ලේෂණය සඳහා
මිනිසාගේ දේහය තුළ පවතින ටෙස්ටෙස්ටරෝන් කෝටිසෝල් යන හෝමෝන වල ඇත්තේද ලිපිඩ සංයුතිය කි.
මෙම පාඩම් ඉතිරි කොටස් ඉදිරි ලිපි වලින් බලාපොරොත්තු වන්න.
