රාග සිද්ධාන්ත 02

රාග් භූපාලී

තාට කල්‍යාන ම නි වර්ජිත - මානත් ග ස්වර වාදී

ප්‍රථම ප්‍රහාර නිසි ගායේ ධෛවත ස්වර සම්වාද

රාග විවරණ :-

මෙම රාගය රචනා වී තිබෙන්නේ කල්‍යාණ ථාට යෙනි . මධ්‍යමය ඇතුළුව අනිකුත් ස්වර සියල්ල ශුද්ධ ව ප්‍රයෝග කරනු ලැබේ.එමනිසා ඖඩව -ඖඩව ජාතියට අයත් වනු ඇත. ගන්ධාරය වාධී වන අතර ධෛවතය සංවාධිවේ. මෙම රාගය රාත්‍රී ප්‍රථම ප්‍රහාරයේ ගායන වාදානය කරනු ලැබේ. 

ආරෝහණ :- ස රි ග ,ප , ධ ස·

අවරෝහණ :- ස· ධ ප ,ග රි ස

මුඛ්‍යංගය :- ප ග , රි ග , ස රි , ධ ස

විශේෂතා :-

මෙම රාගය පුර්වංග ප්‍රධාන රාගයක් වන අතර මෙහි චලනය සිදුවන්නේ අදික ලෙස මනද්‍ර මද්‍ය සප්තක වලයි. උතරංග ප්‍රධාන වීමෙන් දෙශ්කාර් රාගයේ ලක්ෂණ පිලිබිබු වන්නට පිළිවන එමනිසා උච්ච සප්තකය තුල ඉතා අවධාරණයෙන් චලනය සිදුකල යුතුය.මෙම රාගය ඇසුරින් බඩාකයල්, චෝටාකයල්, තරානා, දෘපධ්, ධමාර්, ටප්පා යන ගායන ශෛලින්ට සුදුසුවේ. ටුම්රි ,බජන් වැනි ගායන ක්‍රම සඳහා මෙම රාගය යොදාගැනීම ඉතා අල්පය. එමෙන්ම කර්ණාටක සංගීතයේදී මෝහනම් යන නමින් භුපාලි රාගය හදුන්වයි. කල්‍යාණ අංගයන්ගේ චායාවන් භුපාලි රාගයෙන් ඉස්මතු බැවින් මෙම රාගය චායාලංග රාග ගණයට අයත්වේ .

• රාගයේ ස්වරුපය සරලව පහත සදහන් නියාස ස්වර ඇසුරින් පෙන්විය හැකිය.

ස ධ ස රි ග , රි ග ,ප ග ධ ප ග ,ප ග රි ග

නියාස ස්වර නැතහොත් විශ්‍රාන්ති ස්වර වනේ

ස , රි ,ග , ප

ඉහත සඳහන් නියාස ස්වරයන් මත අලාප ගායනය හා වාදනයේ දී විවේක ගැන්ම කලයුතුය.එවිට මෙම රාගයේ සැබෑ චලනය ඉස්මතුවේ.

භුපාලි රාගයට සමානකම් දක්වන රාගය වන්නේ - දෙශ්කාර් රාගයයි.

උදා:-

භුපාලි - ස රි ග , ප ග , රි ග s රි ස

දෙශ්කාර් - ග ප ධ , ප ධ ස ප ධ , ප , ග ප ග රි ස

භුපාලි රාගයට ප්‍රවිෂ්ඨ වීමේ අලාප

ස ධ ස ,ධ ස රි ස, ධ ස රි ග ,රි ග රි ග ප ග , රි ග,සරි ධ ස----, ස රි ග, රි ග පs ග ග ප ධ පs ග,සරිගපs ධ ප ග---- , ග ප ග , ස රි ග රි ග ප s ග ,ධ ප ග ප ග,රි ග ප s ග ස රි, ධ ස ප ග රි ග ප ධ ධ ස----,ස ධ ප ග රි ග, ග රි, ප ග , ධ ප ග ප ධ ස----,ධ ස රි ස ,ස ධ ස රි රි , රි ග ප ග. ,ග රි රි ස---,ස ධ ප ග රි ස රි ග ප ධ ස, ග රි ග ප ධ ස----,ස රි ග ප ධ ස රි ග---- ග රි ස, ධ ධ ප ග , ධ ප ග, ස ධ ස රි ග, රි ග ----- රි ස රි ධ ස --------

සංගති අභ්‍යාස

පල්ටා :-

ස රි ග ග රි ස                                                        ස රි ග ප

ස රි ග ග ප ප ග ග රි ස                                          ස රි ග ප ධ ප

ස රි ග ග ප ප ධ ධ ප ප ග ග රි ස                            ස රි ග ප ධ ස ධ ප

ස රි ග ග ප ප ධ ධ ස ස ධ ධ ප ප ග ග රි ස              ස රි ග ප ධ ස රි ස ධ ප

                                                            ස රි ග ප ධ ස රි ග රි  ස ධ ප

ග ග රි ස                                                               ධ ස    ධ  ස ස  

ප ප ග ග රි ස                                                         ධ රි රි  ධ   රි රි

ධ ධ ප ප ග ග රි ස                                                  ධ ග ග  ධ  ග ග

ස ස ධ ධ ප ප ග ග රි ස                                            ධ ප ප  ධ  ප ප

                                                                     ධ ස ස  ධ  ස ස